मधुवन पौडेल 

रघु त्यो दिन निरुद्देश्य काठमाडौंका गल्लीमा टहलिने योजना बनाएर घरबाट निस्केको थियो । सहरको दक्षिण–पश्चिममा रहेको एउटा ऐतिहासिक गल्लीबीच घुम्दाघुम्दै उसले अनायास शोभा म्याडमलाई सम्झ्यो । उसको स्मृतिपटलमा शोभा म्याडमसँग आफ्नो विद्यार्थी जीवनमा पहिलो भेट भएको बनारसका दिनहरुदेखि, फाटफुट विगतमा काठमाडौंको सामाजिक जमघटमा हुने हाई–हेलो र पोहोर साल शोभा म्याडमको न्युयोर्क बसाइसम्मका कुराहरु झल्झली आइरहेका थिए र उसले आफ्नो काठमाडौंको छोटो बसाइमा उनलाई एकपल्ट भेट्ने निधो गरेको थियो । ऊ झण्डै एक घण्टाको पट्यारलाग्दो बस यात्रा र केही बेरको हिँडाइपछि शोभा म्याडमले ठेगाना भनी बताए अनुसार सहरको दक्षिणी पुछारमा रहेको उनको घर भएको ठाउँ पुगेको थियो । घुम्दाघुम्दै रघुले त्यहाँको चोक र गल्लीहरुमा आफ्नो पुराना किशोरावस्थाका दिनहरु सम्झ्यो र पुराना कुरा सम्झिने क्रममा ऊ केही नोस्टाल्जिक पनि भयो । उसको विगत, खास गरी कलेजको पहिलो वर्ष, सुमनासँग चिनजान र घनिष्टता, बनारस जानुअघि यही गल्लीको चक्कर लगाउने दैनिकी र अन्त्यमा कलेज छोडेर बनारस प्रवासका धूमिल दिनहरु स्मृतिपटलमा घुमिरहेका थिए ।  

रघुले देखेका पुराना घरहरु धेरैजसो दुई वर्ष अगाडिको महाभूकम्पले क्षत–विक्षत भएका थिए । कैयौं कारिगरले कति समय लगाएर आफ्नो पुस्तौनी सीपले सजाएका थिए होलान् र कतिजनाले विगतमा यिनै घरको वैशिष्ट्यद्वारा आफ्नो वैभव पनि प्रदर्शन गरेका थिए होलान् ! तर अहिले त्यहाँ जताततै फुटेका इँटाहरुको चाङ, पुरानो सुर्कीको थुप्रो र घाम पानीले खाएर रङ्ग खुइलिई बेरङ्गी भएका र फुटेका  काठ, मार्बलका टुक्राहरु मात्र देखिन्थे । जताततै टेको लगाएर साँघुरो पारिएको चोक र लगभग प्रत्येक घरमा गच्छे अनुसार साना, ठूला तर अव्यवस्थित देखिने फलाम वा काठका टेका तेर्सिएका थिए । सडकको छेउतिर भने केही बलिया जस्तो लाग्ने तर भित्र चोकमा पस्दाचाहिँ आफूलाई नै कुन बेला थिच्लान् जस्तो डर लागेर आउने पुराना घरका भग्नावशेष थिए ! जे भए पनि शोभा म्याडमको घर त खोज्नै पर्यो भन्ने सोच्दै रघुले त्यहाँ नजिकैको घरबाहिर उभिएर चुरोट तानिरहेको एकजना अधेड मान्छेलाई सोध्यो,
‘‘दाई, शोभा म्याडमको घर कुनचाहिँ हो ?’’ 

‘‘को शोभा म्याडम ? कीर्तिपुरमा पढाउने प्रोफेसर हो ? ती ठूला टेकाहरुको आडबाट अलि अगाडिबाट भित्र पसेर बायाँ जानोस्, ठूलो र बाटुलो चोक आउँछ । त्यहाँ पस्नासाथको  अगाडिकै ठूलो घर हो । रघुलाई त्यो मान्छे हेर्दैमा बज्रस्वाँठ र उसको बुझाइ अनुसार ठेट काठमाडौंबासी कुवाको ब्याँङजस्तो लाग्यो । 

‘‘कति मान्छे आउन सकेका होलान् ! एनजीओकै त होला नि यो मान्छे पनि !’’ भनेर भुत्भुताउँदै ऊ आफ्नो घरभित्र पसिहाल्यो, रघुले ऊसँग चाहेर पनि अरु थप केही सोध्नै पाएन । 

अनि तिनै टेकाहरुको कापबाट अन्दाज गर्दै ठूलो चोकभित्रको एउटा तीन तले घर अगाडि पुगेपछि अलमलिएझैं रघु ठिङ्ङ उभियो । त्यसको विपरीत दिशातिर एउटा मन्दिर थियो, शिव मन्दिर र उत्तरपट्टि फर्केको एउटा भत्केको पाटी पनि ! शोभा म्याडमले दिएको ठेगानाको बयान पनि मिल्यो । ऊ त्यसपछि दायाँबायाँ आँखा डुलाउँदै टक्क उभिएको के थियो उसले अरु केही नसोची दोस्रो तल्लाबाट एउटी किशोरीले आधा खुलेको सँझ्यालभित्रबाट आफैंतिर हेरिरहेकी देखेर सोधिहाल्यो, 
‘‘शोभा म्याडम हुनुहुन्छ नानी ?’’
रघुको आवाजले ऊ केही असमञ्जस जस्ती भई, मानौं उसलाई आगन्तुकले केही सोध्ला भन्ने लागेकै थिएन ।  

‘‘को तपाईं ? एनजीओबाट हो ? किन चाहियो ?  हिजो जस्तै लामा फर्महरु बोकेर आएको होला, होइन ?’’  

रघु जिल्ल प¥यो, बिहान मात्र शोभा म्याडमसँग कुरा गरेको, ठेगाना सोधे पनि भेट्ने समय मात्र नलिएको हो । अर्कै घर पर्यो कि क्या हो ? ऊ मनमनै सोच्दै थियो । उसले देखिरहेको थियो, हकारे जस्तै गरी एकै सासमा चार वटा प्रश्न गर्ने त्यो किशोरी उसैतिर क्रुद्ध अनुहारले हेर्दै पनि थिई । पछाडिबाट स्कुटी बन्द गरेको आवाजसँगै एक्कासि कसैले उसैलाई बोलाएर सोधिरहे जस्तो लाग्यो ।  

‘‘कसलाई सोध्नुभएको ? मलाई हो भने म यता छु !’’

रघुले पछाडि हे¥यो । शोभा म्याडम मुसुमुसु हाँसेर उसैलाई हेर्दै थिइन् ।  

‘‘नानी, ढोका खोल् ल ! अङ्कल हामीकहाँ नै आउनु भएको हो ।’’ 

बल्ल रघुलाई लाग्यो– ऊ ठीक ठाउँमा पुगेको रहेछ ।  
सामान्य शिष्टाचारको आदानप्रदानपछि रघु शोभा म्याडमको पछिपछि घरको मूलढोकातिर लाग्यो ।  

‘‘कस्तो ठ्याक्कै पहिल्याउनु भएछ त ! हाम्रो घर पहिलोपल्ट आउने सवैजना अलमलिन्छन् । विदेशमा बसेको मान्छेले पहिल्याउनु त के, काठमाडौंका गल्लीभित्र छिर्न पनि तर्सनुपर्ने, त्यसमाथि भूकम्प पछिको अस्तव्यस्त अवस्थामा ?’’ 

‘‘कहाँ म्याडम् ! म त यताउति काठमाडौंका यस्तै गल्लीहरुमा आफ्नो जीवनको २० वसन्त काटेको मान्छे पो हुँ त ! फेरि यो टोलतिर लामो समय मेरो आवतजावत भई नै रहन्थ्यो तीनचार दशकअघि ! मतलब अर्कोपट्टि सडकभित्रको चोकमा मेरो एकजना सहपाठीको परिवार पनि बस्थे !’’  

‘‘ए ! पहिले भन्नु भएन त । कसको घरमा ? मैले आफूजस्तै कामको कारणले र पछि सामाजिक सम्बन्धनले काठमाडौंका गल्लीसँग परिचित हुनुभएको होला भन्ठानेकी !’’  

शोभा म्याडमले उसको विगतमा चाख लिएर रघु किन केही समय यता आउने गथ्र्यो भनेर सोधिनन् र कुरा त्यहीँ टुङ्गियो ।
 
शोभा म्याडम बिहेपछि मात्र स्थायी वासिन्दा भएर मधेसबाट काठमाडौंमा लोग्नेको घरमा भित्रिएकी थिइन् । उनको कुरा अनुसार आफ्नो मधेसको माइतीमा बारम्बार आइरहने एकजना मालपोतका हाकिमले उनका बाबुसँग मागी विवाहको प्रस्ताव गरेका रे उनलाई ! उनको लोग्ने आफूचाहिँ बिहेपछि पनि धेरै समय जागिरको कारणले जिल्लातिरै हुन्थे रे ।

रघुले खराब सङ्गतमा परेर काठमाडौंमा राम्रो पढाइ नगरेकोले उसका बाबुले आफ्नो पुरानो मित्रको सल्लाहमा उसलाई बनारस पठाएका थिए । उसले शोभा म्याडमलाई आफू चार वर्ष वनारसमा पढ्दा एउटा कार्यक्रममा भेटेको थियो, ऊ हायर सेकेन्डरीमा पढ्दा उनी बी. ए. अनर्सकी छात्रा थिइन् । विद्यार्थी छँदा पढाइमा तेज, रुपवती र स्थानीय विद्यार्थी राजनीतिमा पनि सक्रिय थिइन् उनी !  नयाँ छँदा उनको एकजना बङ्गाली सहपाठीसँग बढ्तै साँठगाँठ भएको हल्ला चलेको भन्ने रघुले सुनेको थियो ! नेपाली विद्यार्थी समुदायमा गाइँगुइँ हल्ला पनि भएको थियो । पछि उनका बाबु आफैं वनारस गएर सम्झाइबुझाइ हल्ला पनि सामसुम पारेका रे भन्थे । जेजस्तो हल्ला भए पनि उनले आफ्नो पढाइचाहिँ वनारसमा नै सकेर नेपाल फर्केकी थिइन् । हुन त उनी अलि पुखली स्वभावकी भएकीले पनि अरुले कुरा काटेका पनि होलान्, तर नेपालबाट बाबु नै आएका हुनाले हल्ला गर्नेलाई थप मसला मिलेको थियो ।

राणाहरुको दरबारमा लामो समय सुब्बाको जागिर खाएका शोभा म्याडमका बाबुले वनारसको गल्लीभित्र एउटा तीन कोठा र भान्सा अनि माथि बुइँगलसमेत भएको घर किनेका रहेछन् । त्यही आफ्नै घरमा उनी दाजुको परिवारसँग बस्थिन् । उनका दाजुले युनिभर्सिटीको पढाइ सकेपछि स्थानीय एक गुजराती व्यापारीकी छोरीसँग घरजम गरेर बसेका थिए र ससुरालीकै व्यापार सम्हालेर उतैका स्थायी बासिन्दा जस्तै भएका थिए । घरको जेठो छोरो आफूबाट छुट्टिएर विदेशमै बस्दा शोभा म्याडमका बाबु त्यत्ति खुसी थिएनन् रे । तैपनि उनीहरुको प्रेमविवाह भएको र आफ्नो वनारसको सम्पत्ति पनि हेरचाह गर्ने, अनि बुढेसकालमा काशीवास गर्नुपरे ‘आफ्नो छोरो छ भन्न पाउने’ आसले पनि उनले केही प्रतिरोध नगरेका रे !
 
पढाइ सकेर आफ्नो मधेसको घर फर्केपछि रघुले शोभा म्याडमलाई काठमाडौंको सामाजिक जमघटको हुलमुलमा बाहेक एकदुईपल्ट मात्रै भेटेको थियो । तर उनले चाहिँ यताउछि सोधपूछ गर्ने रहिछन् । रघु जागिरमा अलि व्यस्त रहने केही वर्षको अन्तरालमा ऊ लामो समय खटिएर जाने कारणले पुराना घनिष्ट साथीहरुबाट पनि उसलाई टाढिन बाध्य हुनुपथ्र्यो, शोभा म्याडम त यदाकदा मात्र काठमाडौं आउने भएकीले पनि भेट नभएको हो । 

वर्ष दिनअघि शोभा म्याडम दुई हप्ते एउटा अन्तर्राष्ट्रिय वार्षिक कार्यक्रममा एक हूल अरु सहभागीसँगै न्युयोर्क पुगेकी थिइन् । वनारसपछि रघु र उनको प्रत्यक्ष भेट त्यही बेला भएको हो ।

नेपालबाट धेरैजना एकैपल्ट आउँदा वा चिनजान भएका अतिथि नभएका बेला आफूकहाँ उपलब्ध सुविधा अनुसार कसले कसलाई आतिथ्य दिने वा को कसको निवासमा जाने भन्ने नियोगका कर्मचारीबीच भागबण्डा हुन्थ्यो । खासगरी सरकारी कर्मचारी र महिलाहरुलाई होटेल र पैसा तिर्नुपर्ने ठाउँमा सकभर नपठाउने प्रचलन थियो । शोभा म्याडम त्यतिबेला आफ्नो पुरानो चिनजानको कारणले पनि रघुको भागमा परेकी थिइन् । भागमा भन्नाले उनलाई त्यहाँ बसुञ्जेल आतिथ्यको जिम्मा, यताउति घुमाउने र बैठकमा आवश्यक मद्दत गर्ने काम पथ्र्यो । बैठकहरुमा भाग लिने ठूलो समूह आउँदा  भागबण्डामा तीनचार जना पाहुनासम्म पनि पर्थे । यीमध्ये कहिलेकाहीँ नेपालका ठूला मान्छे, कोही तथाकथित अभिजात वर्गका, राजनैतिक नेता, समाजसेवी र पत्रकार पनि हुन्थे । तर सरकारी सेवाका कर्मचारी विभिन्न कामले आइरहने र चिनजानका हुने भएकाले प्रायः कसैका घरमा पनि पाहुना खाली हुन्नथ्यो । आफ्नो पुस्ताका कोही अरु साथीभाइ आउँदा धेरै रमाइलो पनि हुन्थ्यो, तर त्यस्तो संयोग विरलै पथ्र्यो भने पनि हुन्छ । योग्यता, अनुभव र सम्बद्ध कामभन्दा अरु नै कारणबाट छानिएर आउने हुँदा पनि रघु र पूरै नियोगका सबैलाई दुईतीन महिना त्यो पनि कामको चाप हुने बेला अनावश्यक तनाव हुने गथ्र्यो ।
  
जेसुकै भए पनि शोभा म्याडमचाहिँ राजनैतिक प्रभाव, सैद्धान्तिक प्रतिबद्धता र त्यसमाथि महिला पनि र प्राध्यापन समूहबाट प्रतिनिधि भएर छिरेकी हुँदा अरुभन्दा बेग्लै र विशेष थिइन् । रघुका दम्पतिले छोटो हेलमेलमै उनलाई स्पष्टवक्ता, शिष्ट र रमाइली पाएका थिए । त्यसमा पनि वनारसको चिनजान र सम्पर्कले गर्दा पनि उनले नेपाल छाड्नु अगावै रघुको आवासमै बस्न आफ्नो हकै जनाएर फोनमा भनेकी थिइन् ।  

‘‘लौ है रघु बाबु । मैले त यहाँ सबैलाई मेरो भाइ छन् न्युयोर्कमा, त्यहाँ बसोबासको लागि ढुक्क छु भनिदिइसकेँ है ?’’  
‘‘ठीक छ नि म्याडम, यो त मेरो लागि सौभाग्य हो नि । त्यत्रो वर्ष हजुरको माइतीमा आउने जाने खाने गरेको मान्छे हुँ नि त म पनि !’’ रघुले खुसी व्यक्त गर्दै भनेको थियो । 

वनारसमा पढाइ गर्दागर्दै दुईचार पल्ट रघु वार्षिक विदा, चाडवाडमा काठमाडौं आवतजावत गर्दा शोभा म्याडम साथै आउने र उनीहरुको मधेसको घरमा बस्ने पनि गथ्र्यो । 

‘‘अरुलाई ठाउँ छैन भन्नोस् नि ! ...दिक्क पार्ने खालका जस्तो लाग्छ नामनामेसी हेर्दा, मैले त तपाईंलाई चिनेकी छु नि, कस्तासँग मात्र सरसङ्गत गर्नुहुन्छ तपाईं भनेर !’’ 

रघुलाई अरु थप बोझ नथपियोस् भन्ने शोभा म्याडमको मनसाय थियो । 

शोभा म्याडम न्युयोर्क आइन्, राम्रैसँग खुसी भएर रघुको आवासमा बसिन् । रघुका दम्पति दुवैले घुमघाम पनि राम्रैसँग गराइदिएकाले खुबै रमाएर गइन् । न्युयोर्कमा किनमेल पनि राम्रै गरिन् र जाने बेला विदा हुँदा ‘आफ्नै माइतीकहाँ आए जस्तो लाग्यो मलाई’ भनेकी थिइन् । 

शोभा म्याडमले न्युयोर्क आएकै दिनदेखि रघु र उसकी श्रीमतीसँग आफ्नो व्यक्तिगत जीवनका सबै कुरा बेलीविस्तार लाउन भ्याएकी थिइन् । उनको विहे एउटा संयोग थियो । उनको जीवनको सवैभन्दा ठूलो भूल पनि ! पुरातन विचारका उनको बुवाको मनमा सधैं त्रास रहन्थ्यो रे ! बाबुआमाबाट टाढा वनारसमा बसेर पढेकी, बेलाबेलामा उडन्ते हल्ला पनि चलिरहने । झन् पढाइ सकेर आएको वर्ष दिनमै आमा पक्षाघातले थलिएपछि त उनी बढी करकापमा परेकी थिइन् । न्युयोर्क आउँदा उनले ‘हतारमा बिहे गरेर फुर्सदमा बाँकी जीवनभर पछुताइरहेकी छु’ भन्दै रघुकी श्रीमतीसँग बेग्लै दुखेसो पनि पोखेकी थिइन् । पहिलो त अनमेल विवाह थियो उनको, उमेरमा पनि श्रीमान् अलि पाका र एक ढड्डीका जस्तै, अर्को झन् संवेदनशील कुरो चाहिँ उनको लोग्नेले परिवारलाई थाहा नदिई धेरै समयअघि नै अर्की महिलासँग गाँठो जोडिसकेका रहेछन् ! यति ठूलो धोका ! आफ्नो लोग्नेकी अर्की आइमाईबारे उनलाई दुइ वर्षपछि मात्र थाहा भएछ, त्यो पनि छोरी पेटमा भएका बेला । जे होस् सासूससुराले उनलाई बढ्तै माया गर्थे र त्यसबाट उनलाई केही सान्त्वना र आडभरोसचाहिँ थियो । 

बिहेअघि नै शोभा म्याडमले कलेजमा पढाउने काम गर्न थालेकी थिइन्, आफ्नै जन्मथलोमा । काठमाडौं आएपछि पनि उनले त्यही पेशा रोजिन् । उनको कलेजको जागिर पनि राम्रै थियो, उनी आफ्नो बाँकी समयमा  घरको काम, छोरीको हेरचाह र जागिरमा आफूलाई व्यस्त राख्दै पारिवारिक तिक्तता बिर्सने प्रयास गर्थिन् । 

न्युयोर्क आउँदा शोभा म्याडमको दुःखदायी जीवनको कथा सुन्दा रघुका दम्पतिका पनि आँखा रसाएका थिए । तर उनको मन बलियो थियो, उनले जीवनमा कसैको मद्दत नलिएरै यहाँसम्म आइपुगेकी थिइन् ।

न्युयोर्क आएको चार वर्षअघि उनका श्रीमान् अर्की श्रीमतीको भिसामा उनैसँग न्युजिल्यान्ड पसेका रहेछन् । रघुका दम्पतिसँग शोभा म्याडमले दुःख पोखेकी थिइन्,
‘‘लोग्नेले अर्की श्रीमतीलाई बाहिर छुट्टै घर पनि किनेर राखेका, दुइटा हुर्केका छोरा रहेछन् र पेशाले अर्की श्रीमती नर्स रहिछन् । अरुभन्दा मलाई चाहिँ वहाँको चिन्ता पनि हुने गर्छ, यो उमेरमा यत्रो वर्षको सरकारी जागीर छोडेर त्यहाँ नयाँ ठाउँमा नयाँ जीवन सुरु गर्न के रहर लागेको होला ? तर जाने मान्छेलाई के गर्नु मैले र केही बोलिनँ पनि । वहाँ गएको ३ वर्षपछि भूकम्पले पुरानो घरको दुर्गति भइहाल्यो । सासूससुरा मसँगै हुनुहुन्थ्यो, एक वर्षको अन्तरालमा उहाँहरु दुवैले परलोक सुधार्नुभयो । त्यस्तो बेलामा पनि वहाँ नेपाल एक पटक पनि आउनुभएन ।’’  पुराना कुरा सम्झिरहेको रघु आफ्नै सुरमा थियो । शोभा म्याडमको चर्को आवाजले ऊ झसङ्ग भयो ।

‘‘लौ, रघु बाबु, म मात्रै बोलिरहेकी छु, राम्ररी समातेर उक्लनुस् है ? यो काठको के भर छ र ! अझ हाम्रो यो घर त धन्न बस्नचाहिँ हुने भनी छाप लाइदिएका छन्, तैपनि सडकतिरको भाग चौपट छ, सामानहरु पनि धेरै अझै उतै छन् ।’’  

‘‘लौ । यही हो बस्न हुने एउटा कोठा !’’ शोभा म्याडम लामो र सुसज्जित बैठक कोठा देखाउँदै थिइन् ।

‘‘चाडबाडको बेला हामी यहीँ लाम लागेर सुत्छौं पनि !’’

बैठक पूर्वदक्षिण मोहडाको भएकोले निकै उज्यालो थियो र उत्तरपट्टिको भागमा मिलाएर पुस्तक राख्ने दराज, सोकेसहरू र त्यसभित्र आकर्षक देखिने गरी ढलौट र काठका मूर्ति तथा अन्य उपहारका सामग्रीहरुले भरिएका थिए । ढोकाको छेउमा पुरानो भित्ते घडी र त्यसपछि सासूससुरासँग आफू र छोरी बसेको फोटो पनि टाँगिएको थियो । घर पुरानो भए पनि निकै मजबुत गरी निर्माण गरिएको रहेछ ! चोकपट्टि दुई वटा ठूला कलात्मक सँझ्याल, २२ इञ्चको गारो, पुरानो खालको एउटा लामो कौसी पनि रहेछ, त्यसमाथिको जस्ताको छानाचाहिँ हालै झिकिदिएको रे, गहु्रँगो भएर घरले नथाम्ला भनेर ! 

भित्र पसेर रघु झ्यालपट्टि लामो सोफाको एक छेउमा बस्यो । शोभा म्याडमले छोरीलाई चिया बनाउन पठाइसकेकी थिइन् । उनी छोरीलाई सङ्केत गर्दै भन्दै थिइन्,
‘‘नन्दिनी प्लस टु सकेर बसेकी छ, तपाईंलाई छोडेर विदेश पढ्न जान्न भन्छे, तर ‘यसरी कहाँ जीवन चल्छ र जानुपर्छ’ भनिरहेकी छु । मेरो छ न त ७–८ वर्ष जागिर पनि बाँकी छ तर चाँडै अवकास लिने विचार गरेकी छु, छोरीलाई अनि उतै आउँला भन्दै बाहिर जानका लागि फकाइरहेकी छु ।’’ 

‘‘कफी मेकरमा पानी राखेर आएँ,’’ छोरी फर्किसकेकी थिई । 

‘‘अलि कडा मिजासकी छे यो ! सबैको सातो खान्छे डाँकोले । तपाईंलाई पनि हप्काइहोली नि ? यहाँ दिनभरि ८–१० थरी मान्छे आई नै रहन्छन्, सहायता गर्न नाम टिप्ने भनेर । तर सबैका आँखा हाम्रो यी दुइटा पुराना सँझ्यालमा होलान् जस्तो लाग्छ । हामी मधेसको भएर त्यत्ति थाहा छैन, धेरै पुरानो मूल्यवान् झ्याल हुन् रे यी ! मैले सबैलाई सरकारी सहायता जति आउँछ, त्यसमा आफ्नै पैसा थपेर मर्मत गर्छु भन्ने गरेकी छु । म नहुँदा यस्ता कुरा गर्न कोही आए वा कुनै फर्म, प्रश्नावली देखाउन थाले भने नन्दिनी बघिनी हुने गर्छे !’’  

‘‘कस्तो रिस उठ्ने कुरा मात्र गर्छन् नि, अनि के गर्नु त ? अङ्कललाई त नचिनेर सोधेकी नि ! तपाईंले पनि केही भन्नुभएको होइन !’’ नन्दिनीले लजाउँदै भनी । 

रघु आमाछोरीको कुरा सुनिरहेको थियो । 
 
एक घण्टा जति बस्दा शोभा म्याडमले मात्र बोलिन्, रघुले सुनिरह्यो । उनको धेरै आनीबानीवारे उसले न्युयोर्कमै थाहा पाइसकेको थियो । उता आउँदा उनले भनेको कुरा सम्झ्यो रघुले,
‘‘सबैथोक छ, सिवाय मनको शान्ति !’’ सायद उनको भाग्यमा यही लेखेको थियो । 

कफी खाइसक्नासाथ रघु हतारिएको थियो ।

‘भोलि बेलुकीको टिकट छ, म हिँड्नुपर्छ अब म्याडम् ! भाइबरमा भए पनि समय मिलाएर सम्पर्कमा बस्नेछु है’ भन्दै रघु फर्कियो । 

बाटोभरि रघुको मनमा शोभा म्याडम र उनको विगतका कुराहरु खेलिरहे ।  

शोभा म्याडम त्रिभुवन विश्वविद्यालय केन्द्रीय विभागमा अर्थशास्त्र पढाउँथिन्, बिहे गरेर आउँदा घरको पारिवारिक व्यापार पनि थियो रे । तर त्यो उनको पतिको पुस्तामै पनि आइपुग्नसकेनछ, त्यसको कारण थियो– उनका पतिले पनि पारिवारिक व्यापारभन्दा सरकारी जागिरलाई नै आफ्नो पेशा बनाएका थिए रे । 

पतिले उनलाई छोडेर विदेश पसेपछि उनको भागबण्डामा पर्न आएको लाजिम्पाटको भाडामा लगाएको एउटा घर पनि उनकै नाममा थियो । आर्थिक कठिनाइ र समस्या थिएन, तर मानसिक रुपमा त्यति दह्रो थिइनन् उनी । रघुले वनारसमा देखे जस्ती जल्दीबल्दी शोभा पनि थिइनन् ।