मैले वैशाख ७ गते कोरोना बिमा नीति सार्वजनिक गर्दै भनेको थिएँ, “कोरोनाको बिमाको पुनर्बिमा संसारभर हुन्न, सामाजिक उत्तरदायित्व बहन गरेर हामी यो नीति सञ्चालन गर्दैछौं । बिमा पुलमार्फत् जान्छौं । जसमध्ये ८० प्रतिशत बिमा कम्पनीहरुलाई बराबर दायित्व हुने गरी र बाँकी २० प्रतिशत स्वदेशी पुनर्बिमा कम्पनीमार्फत् जोखिम बहन गर्छौं । हामी जुन दिनसम्म धान्न सक्छौं, सो दिनसम्म जारी राख्छौं । र, जुन दिन बेहोर्न नसक्ने अवस्था आउँछ, त्यो दिन छलफल तथा समीक्षा गरेर आवश्यक परे सरकारलाई गुहार्छौं र त्यसो गर्दा पनि असहज हुने देखियो भने बन्दै गर्छौं ।”
म सबैलाई यी कुराहरु मनन गर्न आग्रह गर्दछु । यो स्पष्टै छ ।
योजनाअनुसार हामीले दैनिक तथ्यांकलाई अद्यावधिक गरेका छौं । हिजोसम्म कुल ३ लाख ७ हजार व्यक्ति विमित भएका छन् । यसको अर्थ बिमाक्षेत्रले कुल ३० अर्ब रुपैयाँ बराबरको दायित्व बहन गर्नुपर्ने देखिएको छ ।
यो दायित्वको आकार नेपाल पुनर्बिमा कम्पनी र नेपाली निर्जीवन बिमा कम्पनीहरुको कुल पुँजी हो । यस्तो अवस्थामा बिमा कम्पनीहरु डराउनु स्वाभाविक हो । उनीहरु डराएर हामीलाई अहिले कोरोना बिमालाई बन्दै गर्न आग्रह गरे ।
बिहीबारमात्र हामी केही समय स्थगन गर्ने निष्कर्षमा पुग्यौं । उहाँहरुले एउटा समिति बनाएर यसको मोडालिटी परिमार्जन गर्न आग्रह गर्नुभयो । तर, मैले कुनै समिति बनाउनु नपर्ने धारणा राखें ।
समिति कहिले बन्ला ? त्यसको प्रतिवेदन के आउला ? कहिले आउला ? फेरि कहिले सूचारु होला ? अनिश्चित नै थियो । मैले भने, “म आफैं अध्ययन गर्छु ।” किनकि, हामी आफैंले जन्माएको बिमा नीति हो, यसलाई मार्न हुँदैन । र, म आफैंले यसलाई विस्तृत अध्ययन गरें ।
अध्ययनका लागि यसलाई केही समय स्थगित गरिएको हो । स्थगित भएको समय १२ घण्टाभन्दा बढी छैन । कम्पनीहरुले राति १२ बजेसम्म पोलिसी बिक्री गरेका छन् । जबकि शुक्रबार दिउँसो १२ बजेभन्दा अघि नै पोलिसी बिक्री हुन थालेको छ । कोरोना बिमा निकै लोकप्रिय बिमा नीति बनिसकेको थियो । यसअघि बिमा कार्यक्रम प्रभावकारी थिएन । अहिले यसलाई बन्द गर्दा ‘सर्वसाधारण मेरो बिमा गरिदिनुस्’ भनेर ढोकैसम्म आइपुग्दा हामीले ढोका बन्द खोजेजस्ता भान भएको थियो ।
म सबै विषयलाई समाधान गर्न चाहन्थें । मलाई रातभरी निद्रा लागेन । मेरो (बिमा समितिको) नियमन दायराभित्र मेरा कम्पनीहरु छन् । तर, समितिको सञ्चालक मेरो नियमनमा छैन । उहाँहरुलाई जवाफ दिनुपर्यो । बिमा समितिले केहीमा पैसा हाल्छ भने सञ्चालकको अनुमति लिनैपर्छ ।
मलाई आपत् पर्यो । समितिको सञ्चालक समितिको बैठक शुक्रबार बिहान ८ बजे बस्यो । १० बजेसम्म सञ्चालक समितिमा छलफल गरिसकेपछि मैले जिम्मेवारी बहन गरेर बिमक संघलाई फेरि छलफलमा बोलाएँ, नेपाल पुनर्बिमा कम्पनीलाई पनि बोलाएँ ।
र, मैले एउटा प्रस्ताव गरें ।
के छ प्रस्तावमा ?
प्रस्तावमा सुरुको १० हजार बिमितको दायित्व बिमा कम्पनीहरुले बहन गर्ने उल्लेख छ । अर्थात् उनीहरुको दायित्व १ अर्ब रुपैयाँ मात्र हुनेछ । यसबाट अहिले ३० अर्ब रुपैयाँ दायित्व बेहोर्न नसक्ने जानकारी गराएका बिमा कम्पनीहरुले ३० अर्बको साढे ३ प्रतिशतमात्र दायित्व बहन गर्नुपर्ने हुनछ ।
यर्थात् बिमा कम्पनीहरुले जति धेरै बिमा गर्छन् जोखिम त्यति नै कम हुन्छ । यसले परिस्थिति उल्टियो । हिजोसम्म ‘धेरै बिमा गरे मैले नै धेरै दायित्व बेहोर्नुपर्छ’ भन्ने बिमा कम्पनीहरुको मुड फेरियो । सबै बिमा कम्पनीले प्रिमियम नै कुल १ अर्ब रुपैयाँ बराबरको संकलन गर्न सके उनीहरुलाई १ रुपैयाँ पनि घाटा नपर्ने बुझे । यसले उनीहरुलाई कोरोना बिमा नीति झन् बढी बिक्री गर्न उत्प्रेरणा मिल्यो ।
यसैगरी नेपाल पुनर्बिमा कम्पनी १ अर्ब रुपैयाँ बराबरको दायित्व बोध गर्न तयार भयो । यसबाट थप १० हजार बिमीतको दायित्व बहन हुने भयो ।
बिमा कम्पनीहरुले प्रत्येक वर्ष नाफाको १० प्रतिशत महाविपत्ति कोषमा जम्मा गर्नुपर्ने व्यवस्था छ । त्यो कोषमा गत वर्षसम्म ७० करोड रुपैयाँ जम्मा भइसकेको छ । अहिले त्यसमा १ अर्ब रुपैयाँ जम्मा भइसकेको अनुमान छ । त्यो कोषबाट थप ५ हजार बिमीतको दायित्व बहन गर्ने प्रस्ताव गरेको छु । यसको अर्थ थप ५ हजार बिमीतको दायित्व बहन हुने भयो ।
यसरी कुल २५ हजार बिमीतको दायित्व बिमा उद्योगले धान्नेछ ।
बाँकी १० हजार जनाको दायित्व बिमा समितिले बेहोर्ने सञ्चालक समितिले पारित गरेको छ । अर्थात्, समितिले १ अर्ब रुपैयाँ बराबरको दायित्व बहन गर्ने भयो । यो रकम समितिले लिएको १ प्रतिशत शूल्कबाट बेहोरिनेछ ।
रह्यो, बाँकी दायित्व कसले बेहोर्ने ? बजेटमा अर्थमन्त्रीले कोरोना बिमाबारे उल्लेख गर्नुभएको छ जसले कोरोना बिमालाई राष्ट्रियकरण गरेको छ । हामीले शून्यबाट सुरु गरेको कोरोना बिमा कार्यक्रमलाई राष्ट्रियकरण भएको छ । यसकारण सरकारप्रति सम्पूर्ण बिमा क्षेत्र आभारी छ ।
कोरोना बिमाको नयाँ प्रस्तावित मोडालिटीमा त्यसभन्दा बढी दायित्व राज्यले बेहोर्ने उल्लेख छ । यसको अर्थ कोरोना बिमा गर्नेमध्ये ३५ हजारलाई कोरोना संक्रमण पोजिटिभ देखिए बिमा क्षेत्रले बेहोर्ने छ भने त्यसभन्दा माथिको दायित्व सरकारको हुनेछ ।
सबैको जित
यो मोडालिटीको प्रस्तावबाट सबै क्षेत्र खुसी देखिएका छन् । बिमा कम्पनी खुसी भए, पुनर्बिमा कम्पनी खुसी भयो । महाविपत्ती कोषको रकम परिचालन भयो । बिमा समितिले दायित्व बोध ग¥यो । हामी आफैं पनि आफूले जन्माएको नीतिको निरन्तर हुने भएकाले खुसी भयौं ।
यो मोडालिटी म आफैं कल्पना गरेर तयार पारेको हुँ । यो प्रस्ताव मैले प्रस्तुत गर्न समय लागेको पक्कै हो ।
यसअर्थमा हिजो कोरोना बिमा कार्यक्रम बन्द गरेको होइन, केही समय मात्र स्थगन गरेका हौं । हाम्रा कम्पनीहरुले राति १२ बजेसम्म बिमालेख बिक्री गरेका छन् । बिहान ११ बजे, जुनबेलासम्म हामीलाई निर्णय गर्नै समय लाग्यो त्यतिबेला स्थगन भएकै हो ।
त्यसैले म ‘कोरोना बिमा बन्द’ भन्ने सन्देश फैलिएकोमा आपत्ति जनाउँदछु । यो त, छोटो समयका लागि स्थगन मात्र भएको हो ।
अर्कातर्फ बिमा समिति आलोकाँचो छैन । बिमा क्षेत्र आफैं जागरुक छ । जसजसले बिमाको सिद्धान्तबाहिरको बिमा कार्यक्रम सञ्चालन गरेको टिप्पणी गरेका छन्, उहाँहरुलाई मेरो प्रश्न छ, “तपाईंहरु महामारीको अध्ययन गरेर यस्तो बिमा कार्यक्रमको प्रिमियम यति हुनुपर्छ भनेर हिसाब निकालेको प्रतिवेदन दिनुहोस्, म त्यसका आधारमा प्रिमियत तोक्नेछु ।”
हिजो संसारमा कुनै महामारीको बेलामा कोरोना बिमा गरिएको थिएन । हामीले उदाहरणीय काम गर्दै छौं ।
अर्थमन्त्रीसँग मेरो सम्बन्ध बिग्रिएको थिएन, कहिल्यै बिग्रिँदैन
मलाई केही साथीहरुले अर्थ मन्त्री र बिमा समितिको अध्यक्षबीच झगडा भएकाले कोरोना बिमा स्थगन गरेको आरोप पनि लगाए । म बाह्रखरीमार्फत् यो भन्न चाहन्छु कि मेरो नेतृत्व विकासमा मन्त्रीको ठूलो योगदान छ । बिमाको सिद्धान्त पनि मलाई थाहा छ । यसको पुनर्बिमा हुँदैन भन्ने पनि मलाई थाहा छ ।
बिमा कम्पनी आत्तिएका हुन्, म पनि तनावमा थिएँ ।
फर्केर कोरोना बिमा कै कुरा गरौं । केही समयका लागि स्थगन गर्ने भनेका हौं ।
कोरोना बिमा गर्नेको संख्या बढेपछि बिमा कम्पनीहरु साह्रै आत्तिए । उहाँहरु बन्दै गर्नुपर्छ भन्ने सुरमा लागेका थिए । तर, नयाँ मोडल बनाउनका लागि समय चाहिएको थियो । म उहाँहरुलाई नआत्तिन भनिरहेको थिएँ ।
मैले ‘भोलि बिहानसम्म केही सोच्छु’ भन्दा उहाँहरु ‘होइन होइन’ भन्दै हुनुहुन्थ्यो । कुन कुन कम्पनीले त पुलबाटै निस्किने चिठी लेखेको कुरा मिडियाकर्मी साथीहरुलाई नै जानकारी थियो ।
म साँच्चै सुतिनँ । वैशाख ७ गते जन्माएको कोरोना बिमालाई हामीले पुनर्जीवन दिएका हौं । वैशाख ७ गते मैले बोलेका शब्दहरु पुनर्ताजगी गराउन चाहन्छु । सोही अन्तर्गत रहेको बिमा बिक्री फेरि खुला भएको छ । बिमा कम्पनीहरुमध्ये जसले धेरै कोरोना बिमा गर्छ सो कम्पनी पुरस्कृत हुने नयाँ मोडालिटीमा उल्लेख छ । किनकि एउटै कम्पनीले १ अर्ब रुपैयाँ प्रिमियम संकलन गरे सबै बिमा कम्पनीले एक रुपैयाँ पनि दायित्व बहन गर्नुपर्दैन ।
यसमा सबैको समर्थन छ । सबैजना उत्साहित भएर कोरोना बिमा गरेकोमा नीति नै खारेज भए बिमित सबैमाथि अन्याय हुने मैले बुझेको छु । हिजोसम्म मलाई निकै तनाब थियो । तर, म आज निकै खुसी छु, चिन्तामुक्त पनि । अब धेरैभन्दा धेरै सर्वसाधारणलाई बिमाको दायरामा ल्याउछौं । अब कोरोनाको जोखिम, हाम्रो आफ्नै बिमा क्षेत्र, स्वदेशी पुनर्बिमा कम्पनी, बिमा समिति र बाँकी दायित्व राज्यले बेहोर्ने गरी कोरोना बिमाको पुनर्जन्म भएको छ ।
(बाह्रखरीकर्मी रोविन पौडेलसँग गरेको कुराकानीमा आधारित)
