पहिलो चरणमा निर्वाचन भएका ३४ जिल्लाका स्थानीय तहमध्ये चारवटा महानगरपालिकाबाहेक लगभग अरू सबै स्थानीय तहको परिणाम घोषणा भइसकेको छ । परिणामअनुसार नेकपा (एमाले) भन्दा नेपाली कांग्रेस केही पछाडि परेको छ भने नेकपा (माओवादी केन्द्र) अलि पछाडि रहेर पनि तेस्रो स्थानमा रहेको छ । देशभर स्थानीय तहमा कस्को हैसियत कस्तो रहन्छ भन्ने निक्र्योल दोस्रो चरणको निर्वाचनपछि हुनेछ । राजनीतिक दलहरूको हैसियत जस्तो भए पनि होला कि नहोला भन्ने अन्योलका वीचमा पहिलो चरणको निर्वाचन सम्पन्न भएको छ र यसले दोस्रो चरणको निर्वाचन सुनिश्चत गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका पनि खेलेको छ । यो सबैभन्दा महत्वपूर्ण पक्ष हो ।

निर्वाचनबाट स्थानीय तहले जनप्रतिनिधि पाएका छन् । अब स्थानीय तहमा जनप्रतिनिधि हुदाँ के फरक पर्दोरहेछ भन्ने व्यवहारमा अनुभव गराउने काम निर्वाचित प्रतिनिधिको हो । उनीहरूको पहिलो दायित्व नै यही हो । महाभूकम्पका समयमा वा अन्य प्राकृतिक विपत्तिका बेलामा जनप्रतिनिधिको अभाव निकै नै खट्केको छ । त्यस्तै सीमांकन वा स्थानीय तहको समग्र व्यवस्थापनको विषयमा पनि जनप्रतिनिधीको भूमिकाको अभाव महसुस भएको छ । यसभन्दा पनि महत्वपूर्ण त अराजकता, सामाजिक विभेद र नागरिकको सम्मानका साथ बस्न पाउने अधिकारको सुनिश्चितताका लागि स्थानीय जनप्रतिनिधिको भूमिका निकै महत्वपूर्ण हुन्छ । यति धेरै र समाज व्यवस्थापनका सवालमा दीर्घकालका लागि पनि निकै महत्त्वपूर्ण विषयमा जनप्रतिनिधिले भूमिका खेल्न सक्छन्  । नगरका उपप्रमुख तथा गाँउका उपाध्यक्षको संयोजकत्वमा गठन हुने न्यायिक समितिले मुद्दा हेर्दा सामाजिक न्यायको जग बलियो हुने विश्वास गर्न सकिन्छ । त्यसैगरी जनताको गुनासाको तत्काल सम्बोधन गर्ने संयन्त्र पनि स्थानीय तह नै हो ।

नेपालको संविधान, २०७२ ले स्थानीय तहको अधिकार क्षेत्रलाई व्यापक बनाएको छ । धेरै अधिकार प्रयोग गर्दै जनतालाई आवश्यकताअनुसारको सेवासुविधा प्रदान गर्ने दायित्व निर्वाचित पदाधिकारीको हुन्छ । यति धेरै अधिकार प्रयोग गर्दा त्यसको दुरुपयोग पो हुने हो कि भन्ने शंका पनि बौद्धिक जमातमा देखिन्छ । ती अधिकारको प्रयोग गर्दै गर्दा जनप्रतिनिधि दलीय आधारमा पूर्वाग्रही हुन्छन् कि भन्ने शंका पनि व्यक्त भएका छन् । यस्ता आशंका अस्वाभाविक हैनन् । अब जनप्रतिनिधिले यस्ता आशंकाको निराकरण गर्दै संविधानले परिकल्पना गरेजस्तो जनताको सुखदुःखको साथीका रूपमा स्थानीय सरकार सञ्चालनको क्षमता प्रदर्शन गर्न आवश्यक छ । प्रचारका क्रममा, मतदानका क्रममा, परिणाम आउदै गर्दा कुन दलको हैसियत के भयो भन्ने सन्दर्भमा दलीय राजनीतिको अभ्यास गरियो ।

तर, निर्वाचित भइसकेपछि राज्यप्रदत्त सेवासुविधामा जनताको समान हक स्थापित गर्ने र सबै जनताको सहभागितामा विकास प्रक्रियालाई व्यापक बनाउने विषयमा आग्रह र दलगत स्वार्थभन्दा माथि उठेर काम गर्ने संकल्प जनप्रतिनिधिले गर्न सक्नु पर्छ । स्थानीय तहका पदाधिकारीहरू आफ्नै ठाँउमा बसेर दिनदिनै जनताको सेवामा खट्ने जनप्रतिनिधि हुन् । त्यसकारण उनीहरूको नागरिकहरूसँग दिनहुँ संवाद भइरहन्छ । औपचारिक र अनौपचारिक संवादका माध्यमवाट उनीहरूले जनताको प्रतिक्रिया, चाहना र आवश्यकता थाहा पाउँछन् ।

तिनैका आधारमा योजना निर्माण गर्ने र कार्यान्वयन गर्ने दायित्व पूरा गर्न उनीहरू दैनिकरूपमा उत्प्रेरित पनि भइरहन्छन् । सँगसँगै उनीहरू आफ्ना दैनिक क्रियाकलापका आधारमा पनि नागरिकप्रति उत्तरदायी हुनुपर्छ । त्यसकारण नागरिक उत्तरदायी सरकारको भूमिका पनि उनीहरूले प्रदर्शन गर्नु अनिवार्य हुन्छ ।
दलहरूको उमेदवारलाई जनताले रोजेका छन् । एकाध स्वतन्त्र भनिए पनि उनीहरू प्रायः दलमा आबद्ध छन् । अझ कतिपय त दलको उमेदवार छनोट प्रक्रियामा असन्तुष्ट भएपछि स्वतन्त्ररूपमा निर्वाचन लडेका हु्न् । त्यसकारण उनीहरू पनि दलीय सम्बन्धबाट त्यति  धेरै टाढा छैनन् । निर्वाचित जनप्रतिनिधिले खेल्ने भूमिकाले उनीहरू सम्बद्ध दलको साख र लोकप्रियता बढोस् भन्ने चाहना दलहरूले पनि लिएका हुन्छन् । यस्तो चाहना राख्ने दलले जनप्रतिनिधिलाई  काम गर्ने राम्रो वातावरण मिलाइ दिनुपर्छ । दल र कार्यकर्ताको मात्र स्वार्थको अपेक्षा नराखेर जनप्रतिनिधिलाई काम गर्न प्रोत्साहित गर्ने दायित्व दलले निर्वाह गर्नुपर्छ ।

यस्तो महत्त्वपूर्ण दायित्व लिएका जनप्रतिनिधिहरू अब विनाविलम्ब काममा खट्न थाल्नुपर्छ । हाम्रा गाउँसहरले १५ वर्ष जनप्रतिनिधि नहँुदा ठूलै क्षति बेहोरेका छन् । सामाजिक एकता स्खलित भएको छ । सहकार्यको भावनामा अवरोध आएको छ । परजीवी संस्कृतिको विकास भएको छ । राज्यप्रदत्त सेवामा भनसुनको प्रभाव बढी हुने गरेको छ । आवश्यकता भन्दा भाडबन्डाका आधारमा छनोट काम हुने परम्पराको विकास भएको छ । यस्ता नकारात्मक पक्षलाई विस्थापित गरी त्यहाँ लोकतान्त्रिक संस्कृति प्रबद्र्धन गर्ने दायित्व पनि उनीहरूको काँधमा छ । त्यसकारण अब विलम्ब हैन, कामको प्रारम्भ हुनुपर्छ । यस्तो जनअपेक्षा पूरा गर्न जनप्रतिनिधिको भूमिका देख्न पाउने विश्वासका साथ सबै जनप्रतिनिधिलाई हार्दिक शुभकामना !