बिना थिङ

म दक्षिण फर्किएको झ्यालछेऊ उभिएँ । झ्यालबाट काठमान्डू सफा देखियो । आकाश नीलो रङमा परपरसम्मै फैलिएको छ । सेता बादलका ससाना चोइटाहरुले हृदय तरङ्गित बनायो । सलाईका बट्टा चाङ लाएजस्ता देखिने घरहरु कुनै होहल्लाबिना चुपचाप उभिरहेका छन् । म आफैं पनि पछिल्लो १० दिनदेखि चुपचाप छु । सधैं स्कुल जानु, सानासाना विद्यार्थीसँग सिकाई साट्नु । फुर्सदमा सहकर्मीहरुसँग चियाको सुर्को लाउँदै विभिन्न विषयमा गफ चुट्नु, मेरा दैनिकी थिए । घर फर्किंदा बाटोभरी भेटिने चिनेजानेकाहरुसँग बात मार्थें । बिदाका दिनहरुमा साहित्यिक कार्यक्रमहरुमा जान्थेँ । पुस्तक पसल चहार्थें । कहिलेकाहीँ मुड चल्दा साथीभाइसँग कफीसपतिर गफ चुटथेँ । सिनेमा हल धाउँथेँ, मन परेका सिनेमा लागेको थाहा पाउँदा । सपिङमा निस्कन्थेँ । 

केही दिनदेखि मेरो दैनिकीमा फेरबदल आएको छ । सरकारले लकडाउन घोषणा गरको छ । मान्छेहरुलाई घरभित्र बस्न अनुरोध गरेको छ । साधारण माइक्रोस्कोपले देख्न नसक्ने कोभिड १९ नामक जीवाणुले मान्छेलाई साँघुरो कोठाभित्र थुनेर आपूm संसारभर यात्रा गरिरहेको छ । जीवन रहे जगत् छ भन्ने भावमा हामी छौं । आफन्त साथीभाइसँग नजिक पर्न डराइरहेछौं । गेट, भ¥याङ, ढोका, बाथरुम, भान्सा जताततै भाइरस हुन सक्ने आशङ्काले टाउको रिङ्गाइरहेको छ । 

लकडाउनको पहिलो र दोस्रो दिन सामान्य लाग्यो । लगातारको श्रमले मानसिक र शारीरिक रुपमा थकित थिएँ । शरीरले आराम पायो । मष्तिस्कले दबाब झेल्नु परेन । दुई बिहान अबेलासम्म सुतिरहेँ । कहीँकतै जानु छैन । केटाकेटीलाई तयार पार्नु छैन  । बजार जानु छैन । अफिस बन्द  । केही साताअघि त यस्तै दिनको ताकमा हुन्थेँ । लाग्थ्यो, लामो समय छुट्टी पाएँ भने खुब पढ्थेँ । खुब लेख्थेँ । सिनेमा हेर्थें । दिनभर ओछ्यानमा पल्टिरहन्थेँ । 

तर यस्तो केही नहुँदो रहेछ । घरभित्र फुुसर्दिलो समय व्यतीत गरिहेकै थिएँ । तर ध्यान एकीकृत गर्न सकिनँ । सृजना क्रम फिटिक्कै अगाडि बढेन । लकडाउनको तेस्रो दिन पुस्तक राखिएको कोठामा छिरेँ । टेबलमा रातो कलरको ल्याम्प छ । सानो मनिप्लान्ट छ । त्यो झन् हरियो भएर गएको छ । बाह्रखरी कथा प्रतियोगितामा प्रथम हुँदा प्राप्त प्रमाणपत्र छ । असरल्ल केही किताब छन् । टेबलसँगै ढेसाएर राखिएको बीपीको फोटो फ्रेम छ । 

मन एकतमासको भयो । अघिपछि यिनै चिजहरुले हृदयमा जोश भथ्र्यो । मेचमा बसिहालुँ । ल्यापटपमा चकचक गरिहालुँ लाग्थ्यो । तर त्यस्तो केही गर्नै मन लागेन । मैले बुककेसका किताबहरु छामी हेरेँ । लामो समय फुर्सद पाएँ भने पढ्छु भनेर किनेको सरदार भीमबहादुर पाँडेको त्यस बखतको नेपालको पाँच भोल्युमको चाङ छ । दोस्तोएव्स्कीको उपन्यास ब्रदर्स कारमाजोवको दुई खण्ड छ । ध.च. गोतामेको उपन्यास यहाँदेखि त्यहाँसम्म छ । राजेन्द्र पराजुलीको संस्मरण कोटेश्वरको केटो छ । तर अहँ कुनै पनि पुस्तक झिकेर पढुँ लागेन । मन अस्थिर भएपछि पुस्तकमा स्थिर हुन नसकिँदो रहेछ । वास्तवमा  कुनै पनि सर्जकको लागि प्रसस्त समय भन्दा पनि परिवेश जरुरी रहेछ । सृजनाको लागि मानसिक रुपले तङग्रिनु पर्दो रहेछ । नत्र त यतिको लामो फुसर्दिलो समय यसअघि कहाँ पाइयो र ? 

अस्थिर मन बरु सामाजिक सञ्जालमा भएका गतिविधिमाथि खनिन गयो । कोरोना कहरले को–कहाँ–कतिलाई आफ्नो विषालु अँगालोमा पा¥यो भन्नेमा चासो बढ्यो । अनलाइन समाचारका लिङ्क क्लिक गर्नमा औंलाहरु सक्रिय रहे । चीनको वुहानदेखि फैलिएको कोरोना इटलीलाई सखाप पार्न उद्यत् समाचार पढेर अत्यास लाग्यो । कोरोनाको सङ्क्रमण र सङ्क्रमितको उक्लिँदो सङ्ख्याले दिमागमा खलबल मच्चाइरह्यो । हिसाबकिताब गज्याङमज्याङ भयो । 

कस्तो खतरनाक भाइरस ! ल मानौं घरभित्रै बस्यौं, तर साँझबिहान सागसब्जी किन्नु छ । पैसा लेनदेन गर्नुछ । कोरोना त जसरी पनि हाम्रो घरभित्र पस्न सक्ने रहेछ ।  जस्तो कि ग्यासको सिलिण्डरमा पनि भाइरस टाँसिएको हुन सक्छ  । छिमेकीको गाईपालनबाट ल्याइने दुधको प्याकेटमा टाँसिएर पनि आउन सक्छ । सङ्क्रमित कोहीले बाटो हिँड्दा गेटमा छोइदिए त्यहीँ पनि टाँसिन सक्छ । ओहो ! जताबाट पनि कोरोना आउन सक्छ । त्यसो भए के गर्ने ? दुधको ठेक्का क्यान्सिल गरिदिऊँ ? तरकारी किन्न नजाऊँ ? अथवा गेटमा कसले छुन्छ ? हेरिरहुँ ? यस्तो सोचले मेरो टाउको फुट्ला जस्तो भयो । 
जीवनमा पहिलो पटक बाँच्नुको महत्व बोध भइरहेको छ । मृत्युसँग डराउनेहरु कायर हुन् भन्ने आदर्श भत्किएर गएको छ । यो संसारमा बाँच्नु पहिलो सर्त रहेछ । बाँकी कुरा तपशील पो रहेछन् । जीवन नै छैन भने प्रेम, अनुराग, कृति, यश सब केहीको पनि मूल्य नरहँदो रहेछ भन्ने लाग्यो । फेरि यो महामारीबाट मृत्यु हुनु भनेको त आप्mनो छातीमा टाउको राखेर रुने प्रियजन समेत नपाइनु हो । मलामी त परको कुरा । कीराफट्याङ्ग्रा मरेजस्तो हुने रहेछ । महामारी बढ्दै गए डोजरले सोहोरेर खाल्डामा खन्याइने रहेछ । मान्छेको मृत्यु कुनै मिति सकिएको सामानजस्तै सङ्ख्यामा परिणत हुने रहेछ । ओहो ! कस्तो त्रासदी । कति मूल्यहीन जीवन ! भन्नेले त इच्छा मृत्यु पाउनुपर्छ भन्छन् । मलाई पनि ती रोगब्याधले छट्पटिरहेका मानिसहरु देख्दा मृत्यु नै उत्तम लाग्थ्यो । तर यतिखेर मेरो भ्रम हटेको छ । मान्छे अन्तिम समयसम्म बाँच्न खोज्दो रहेछ । उपचारको आशा गर्दो रहेछ । हामीले सतही ढङ्गमा इच्छा मृत्युलाई हेरिरहेका रहेछौं, बुझिरहेका रहेछौं । हरेक प्राणीले बाँच्नको निम्ति अन्तिमसम्मै युद्ध गरिरहँदो रहेछ । हामी कोरोनासँग यो युद्ध लड्दै छौं । घरभित्र आपैmंलाई कैद गरेर । उप्m ! टाउको फनन घुम्यो ।

यस्तो सङ्क्रमित समयमा परिवारका सदस्यहरु एकैठाउँमा भेला भएर जुध्न पाए केही साहस बढ्थ्यो होला । त्यस्तो पनि भइराखेको छैन । खासमा म कोरोना नेपालमा देखिनु अघिदेखि नै अत्यासिएकी थिएँ । दक्षिण कोरियामा हजारौं कोरोना सङ्क्रमित देखिएको समाचार पढेदेखि नै मेरो होस उडेको थियो । सुखी जीवन बिताउने कल्पनामा परदेशिएको जीवनसाथी त्यहीँ छन् । कम्पनीले काम बन्द गरेको छैन । त्यहाँ लकडाउन पनि छैन । निर्वाध आवतजावत भइरहेकै छ । अब के हुने हो ? सुन्दर भविष्यको कल्पनामा अस्ट्रेलियामा अध्ययन गर्न पुगेकी छोरीको काम छुटेको छ । कोठा भाडा, कलेज शुल्क, रासनपानीको लागि आवश्यक रकम सकिँदै गएको छ । अब के हुने होला ? कसरी जोगिएलान् उनीहरु ? यहाँ नेपालमा घरमै पनि वृद्ध सासुससुरा, छोराछोरीलाई कसरी सुरक्षित राख्ने ? मेरो दिमाग बोझिलो हुँदै गएको थियो । यस्तोमा म कसरी ध्यान केन्द्रित गर्न सक्थेँ ? अत्यासको शृङ्खला चलिरह्यो । 

घरभित्रै बसे, साबुनपानीले पटकपटक हात धोए कोरोनाले भेट्दैन भन्ने आशयको सन्देश नेपाल टेलिकमले दिन थालेको थियो । साँच्चै त्यसो गरे सङ्क्रमण हुनबाट जोगिन्छ । तर कोठा भाडामा बस्नेहरु फुत्तफुत्त बाहिर निस्किरहेका छन् । थप समस्या सृजित भएको लाग्दै छ । तिनलाई पटकपटक भनेँ– घरबाहिर नजानुहोला । उनीहरु अटेरी भइरहे  । नमीठो बचन लाउन पनि सकिनँ । अन्ततः हात जोडेर नमस्कार गरेर अनुरोध गरेँ– प्लिज लकडानउन अवधिमा घरबाट बाहिर नगइदिनुहोला । खानेकुरा सकिए बरु बाँडचुँड गरेर खाउँला । जीवनमा पहिलोपटक कोहीसँग म यति निरीह बने । मृत्युको भयले मान्छेलाई कत्ति निरीह बनाउँदो रहेछ ! 

कोरोना । कोरोना । कोरोना ।  सर्वत्र त्यही भाइरसको चर्चा छ । सामाजिक सञ्जाल हेरे कोरोना । परिवारका सदस्यहरुबीचको वार्तालापमा कोरोना । जताततै कोरोना । केही दिन त म शून्य जस्तै भएँ । साथीभाइको म्यासेज आउँथ्यो, केही लेख । पढ । तर मभित्रको उत्साह मर्दै गयो । दुई रात असामान्य भएर बिताएँ । निद्रा परेन । दिमागमा परदेशिएका श्रीमान्, छोरीको अनुहार घुमिरह्यो । तिनीहरु कोरोनाको कहरमा परे भने ? हामी सङ्क्रमित भयौं भने ? यो महामारीको छनोटमा हाम्रो घरबाट कोको रहला ? अथवा कोही पनि नरहला । खराब विचार मष्तिस्कभरी सल्बलाइरह्यो । 

मान्छेलाई समाज भन्दा पर रहनु सजायजस्तै हुँदो रहेछ । भौतिक दूरी कायम गर्न कोरोनाले बाध्य बनाइरहेको अवस्था छ । यस्तोमा भर्चुअल दुनियाँको महत्व बढ्दो रहेछ । तेस्रो दिनदेखि मैले फेसबुकमा रमाइलाखालका स्टाटस हाल्न थालेँ । साथीभाइको फन्नी कमेन्ट पढ्न थालेँ । साथीहरुसँग भिडियोकलमा बोल्न थालेँ । सबैले आ—आप्mनो दैनिकी, त्रास र आश सुनाए । सबैको दुःख उस्तै त रहेछ । मृत्युको भय सबैलाई उस्तै त हुँदो रहेछ । म मात्रै किन चिन्ता लिनु ? भन्ने लाग्न थाल्यो । फेसबुकमा लाइभ बसेँ । साथीहरुको प्रतिक्रियाले हृदयको सन्ताप अलिकति कम भयो । त्यसपछि म पुनः अध्ययन कक्षमा गएँ । सञ्जीव उप्रतीको घनचक्कर उपन्यास दोहो¥याएँ । ललित विष्टको मोहपथबाट केही थान कथाहरु पढेँ । राजेन्द्र पराजुलीको कोटेश्वरको केटोबाट केही च्याप्टर संस्मरण पढेँ । अलिअलि भए पनि राहत महसुस भयो ।

अचेल, प्रसस्त सिनेमा हेर्छु  । आईएम लेजेन्ड, स्नोपियर्सर, इन्सेप्सन, वन्स अपन अ टाइम इन हलिउड, प्याडम्यान, अन्धाधुन, द स्काइ इज पिङ्क, बद्ला, गेम ओभर, वाटर, थप्पड, तुम्बाड, गिल्टी, पार, अर्थ, फायरलगायतका सिनेमा हेरिसकेकी छु । म अरुरलाई पनि यी सिनेमाहरु हेर्न सिफारिस गर्छु । सिनेमा हेरुञ्जेल म अर्कै दुनियाँमा पुग्छु । मानसिक रुपले सिनेमाको प्रस्तुति, कथानकता, शैलीमा केन्द्रित हुन्छु ।  तत्क्षण म सारा पीरहरु बिर्सन्छु । मैले पछिल्ला दिनहरुमा एकै दिनमा लगातार तीनवटासम्म सिनेमा हेरेँ । मेरो सिनेमा प्रेम देखेर ग्रेसी राईले नेटफिल्क्सको आइडी र पासवर्ड इन्बक्स गरिदिइन् । आभारी छु उनीप्रति । गहिरो दर्शन भएका पुस्तकमा ध्यान केन्द्रित गर्न भने अझै समस्या भइरहेको छ । फाटफुट छोटोछोटो आख्यानहरु पढ्छु । फेसबुकमा फन्नी पोस्ट गर्छु । कमेन्ट पढेर मरीमरी हाँस्छु । यसो गर्दा तनाव कम हुदै जाँदो रहेछ ।

घरभित्र बसेर कोरोनाविरुद्ध  सक्दो लडिरहेकै छु । यति गर्दागर्दै पनि कोरोना लागेछ भने लागेछ । मरिएछ भने मरिएछ । तर म किन जिउँदै मरिरहँु ? अचेल यस्तै लाग्छ । यो महामारीले शक्तिशाली भनिएका राष्ट्र र त्यहाँका जनतालाई त निरीह बनाइरहेको छ, हामी त नेपालमा छौं । जहाँ जम्माजम्मी ७०० वटा भेन्टिलेटर छ । चिकित्कसहरुको लागि पर्याप्त पीपीई उपलब्ध छैन । एम्बुलेन्स निकै कम छन्, त्यसको पनि व्यवस्थापन उचित छैन । अस्पतालबाट अरु रोग लागेका बिरामीहरु धमाधम फर्काइँदैछ । प्रशस्त मात्रामा कोभिड—१९को जाँच गर्न सरकार असफल छ । कोरोना लागिहाल्यो भने माया मार्नुपर्ने अवस्था उत्पन्न भएको छ । भाग्यवादको शरण पर्नुपरेको छ । यस्तो सङ्क्रमणको समयमा पनि सरकार र उसका निकायबाट भ्रष्टाचार भएको सुन्नुपर्दा मुटु चिरा परेर आउँछ । रिस, घृणाको पारो उम्लिन्छ । भ्रष्ट संवेदना भएकाहरुविरुद्ध चरम घृणा उत्पन्न हुन पुग्छ । 

तर लाग्छ, कत्ति कुरामा तनाव लिनु ? कति पटक मस्तिष्कमृत्युको सामना गर्नु ! भैगो अब जे पर्ला पर्ला । जस्तो जस्तो परिस्थिति आउला सामना गर्दै जाउँला । यो मलाई मात्र परेको होइन । सम्पूर्ण मानवजातिमाथिकै सङ्कटको घडी हो । आत्मबल बलियो बनाउनुपर्छ । म आफूलाई दह्रो बनाउने अभ्यासमा छु । 

मलाई थाहा छ– यो त केही समयका लागि गरिएको लकडाउन हो, लाइफडाउन त होइन नि !