काठमाडौं । सुदूरपश्चिमाञ्चल विश्वविद्यालयमा स्वयंसेवकका रूपमा प्राध्यापन गर्न आएका अमेरिकी नागरिक जेम्स जोन्सलाई बिनाकसुर फिर्ता पठाइएको छ । विश्वविद्यालयकै अर्का प्राध्यापक राजेन्द्र जोशीको षड्यन्त्रमा आफूलाई फिर्ता पठाइएको जेम्सले दाबी गरेका छन् । 

जेम्स नेपालस्थित अमेरिकी दूतावासको सिफारिसमा कञ्चनपुरको महेन्द्रनगरमा रहेको सुदूरपश्चिमाञ्चल विश्वविद्यालयमा स्वयंसेवक प्राध्यापकका रूपमा पुगेका थिए । विश्वविद्यालयकै प्राध्यापक जोशीको प्रपञ्चमा जेम्स प्राध्यापनबाट वञ्चित गरिएको हो । 

उनलाई दूतावासले ४ महिनाअगाडि विश्वविद्यालयमा स्वयंसेवक शिक्षकका रूपमा अंग्रेजी विषय प्राध्यापन गर्न पठाएको थियो । अमेरिकी नागरिक जेम्ससँग घरभाडाका विषयमा कुरा नमिलेपछि प्राध्यापक जोशीले दूतावासलाई उनीविरुद्ध विभिन्न लाञ्छना लगाएर इमेल गरेको बताइएको छ । 

सोही इमेललाई आधार बनाएर अमेरिकी दूतावासले जेम्सलाई फिर्ता बोलाएको विश्वविद्यालय स्रोतले जनाएको छ । दूतावासले उनलाई १० महिनाका लागि विश्वविद्यालयमा अंग्रेजी विषय प्राध्यापन गराउने सर्तमा महेन्द्रनगर पठाएको थियो । 

के हो घटना ? 
चार महिनाअघि सुदूरपश्चिमाञ्चल विश्वविद्यालयमा स्वयंसेवकका रूपमा अमेरिकी दूतावासमार्फत अंग्रेजी विषयको प्राध्यापकका रूपमा जेम्स महेन्द्रनगर गएका थिए । उनी महेन्द्रनगर पुगेपछि विश्वविद्यालयका प्राध्यापकसमेत रहेका सत्तारूढ नेकपानिकट प्रगतिशील शिक्षक संघका अध्यक्ष राजेन्द्र जोशीको सम्पर्कमा पुगे । 

जेम्सका अनुसार उनी अमेरिकी दूतावासका कर्मचारी विश्व गौतमले भनेअनुसारै जोशीको सम्पर्कमा पुगेका हुन् । जोशीले नै जेम्सको बस्ने व्यवस्था आफूले मिलाउने जिम्मा लिए । उनले महेन्द्रनगरको कटानस्थित वर–पिपल चोकनजिकै रहेका कृष्णमुरारी पन्तको घरको एउटा ‘फ्ल्याट’ जेम्सकै लागि बहालमा लिए, मासिक १५ हजार रुपैयाँ तिर्ने सर्तमा । 

तर, प्राध्यापक जोशीले आफ्नी श्रीमती मीना खरेललाई घरधनी बनाएर जेम्ससँग घरबहालबापत् मासिक ७५ हजार रुपैयाँ लिने गरी सम्झौता गराए । घरधनी पन्तलाई भने उनले यसको सुइँकोसमेत दिएनन् । 
जेम्सले जोशीपत्नी खरेलसँग गरिएको सम्झौताअनुसार तीन महिनासम्म नियमित मासिक ७५ हजार रुपैयाँ घरबहाल तिरे । यसबीच काठमाडौंबाट सोही घरधनी पन्तको घरमा एक युवक पाहुनाका रूपमा गए । उनले आफन्तको घरमा अमेरिकी नागरिक बसेको देखेपछि जेम्ससँग अनौपचारिक कुराकानी गरे । 

सोही अनौपचारिक कुराकानीका क्रममा जेम्सले आफूले मासिक ७५ हजार रुपैयाँ घरबाहल तिर्ने गरेको सुनाए । पाहुना गएका व्यक्तिले महेन्द्रनगरका लागि ७५ हजार रुपैयाँ घरबहाल अत्यन्तै चर्को भएको जेम्सलाई जानकारी दिए । सोही दिन जेम्सले प्राध्यापक जोशीलाई बोलाएर घरबहालबारे सोधपुछ गरे । उनीहरूबीच सामान्य विवाद भयो । जेम्सले आफूले गरेको ‘कर्तुत’ थाहा पाएपछि जोशीले उनीविरुद्ध षड्यन्त्रका तानाबाना बुन्न थाले ।  

जोशीले केही दिनपछि नै अमेरिकी दूतावासलाई जेम्सबारे हुँदै नभएका गलत आरोप लगाएर इमेल गरे । जेम्सका अनुसार क्याम्पसमा निरन्तर प्राध्यापन नगराएको, विद्यार्थीले नरुचाएको, प्राध्यापनमा कमजोर रहेको र दक्षता नदेखिएको लगायत दाबी इमेलमा गरिएका थिए । जोशीकै इमेललाई आधार बनाएर दूतावसले निरीक्षण नै नगरी जेम्सलाई केही दिनअघि फिर्ता बोलाएको थियो । दूतावासले फिर्ता बोलाएका जेम्स राम्रो प्राध्यापन गराउँदै आएका र उनलाई विद्यार्थीहरूले समेत मन पराएको विश्वविद्यालय प्रशासनले जनाएको छ ।

जेम्सले गत शुक्रबार महेन्द्रनगरमा पत्रकार सम्मेलन गरी आफू र परिवारमाथि दुर्व्यवहार सुरु भएको गुनासो गरे । “मैले घर अर्कैको रहेछ भन्ने थाहा पाएपछि उनीहरूले म, मेरी सानी छोरी र श्रीमतीमाथि दुर्व्यवहार गर्न सुरु गरे,” उनले भने । झन्डै एक महिनाअगाडि जोशी दम्पतीको ‘कर्तुत’ सतहमा आएपछि आफूलाई पटक–पटक अप्ठ्यारोमा पार्ने काम भएको जेम्सले गुनासो गरे । जोशी दम्पतीको दुर्व्यवहार सहन नसकेकै कारण आफूले दुई साताअघि छोरी र श्रीमतीलाई अमेरिका फिर्ता पठाएको उनले जानकारी दिए । 

जेम्सले चार महिनामै पाँच महिनाको घरभाडासमेत चुक्ता गरेको बताए । कञ्चनपुरबाट फर्किने क्रममा गुनासो कसैसँग नरहेको भन्दै जेम्सले विश्वविद्यालय चयन गर्दा आफूबाट त्रुटि भएको सुनाए । पवित्र भावना बोकेर कञ्चनपुर आएको भन्दै जेम्सले निर्धारित अवधिसम्म सेवा गर्न नपाएकोमा दुःख व्यक्त गरे । उता प्राध्यापक जोशीले भने घरबहालका लागि सहमति गरेको विषयमा आफूले बोल्न उपयुक्त नहुने प्रतिक्रिया दिए । “अमेरिकी दूतावासले विश्वविद्यालयसँग कम्युनिकेट गरिसकेको छ,” बाह्रखरीसँग उनले भने, “विश्वविद्यालयले नै यसबारे बोल्दा आधिकारिक हुन्छ । म नबोलौं होला ।” 

यसैबीच सुदूरपश्चिमाञ्चल विश्वविद्यालयमा १० महिनाका लागि प्राध्यापन गर्न आएका जेम्सलाई विभिन्न प्रपञ्च गरी लखेटेको भन्दै नेपाल विद्यार्थी संघ (नेविसंघ) र अखिल क्रान्तिकारीले आइतबार घटना छानबिनको माग गरेका छन् । नेविसंघका निवर्तमान सह–महामन्त्री अच्युतराज कलौनी र प्रतिबन्धित नेकपानिकट अखिल क्रान्तिकारीका सेती–महाकाली संयोजक वीरेन्द्र शाहले संयुक्त रूपमा विज्ञप्ति जारी गर्दै घटनाको छानबिन माग गरेका हुन् । अमेरिकी नागरिकलाई लखेट्ने बिचौलिया समूहमाथि कारबाही प्रक्रिया अघि बढाउन विश्वविद्यालयसँग माग गरेको विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।

“सुदूरपश्चिमाञ्चल विश्वविद्यालयमा भोलेन्ट्रीका रूपमा अमेरिकी दूतावासबाट प्राध्यापनका लागि आएका जेम्स जोन्सलाई प्राध्यापक राजेन्द्र जोशीलगायत समूहले आर्थिक शोषण र दुर्व्यहार गरेको छ,’’ विज्ञप्तिमा भनिएको छ, ‘‘१० महिनाका लागि आएका प्राध्यापकलाई चार महिनामै झुटो आरोप लगाएर जबरजस्ती फिर्ता पठाइएको छ । यस घटनाले विश्वविद्यालयको मात्रै नभई समग्र देशकै अपमान र बेइज्जत गराएको छ । यस्तो गतिविधि गर्ने बिचौलिया समूहलाई सत्यतथ्य छानबिन गरी आवश्यक कारबाही गर्न जोडदार माग गर्छौं ।” दुवै विद्यार्थी संगठनले माग पूरा नगरिए सशक्त संघर्ष गर्ने चेतावनीसमेत दिएका छन् ।