निर्वाचित जनप्रतिनिधिको ‘राजसी सोख’को रहरले हो कि सुरक्षा अधिकारीहरूको सामन्ती सोचको करामतले हो राजधानीमा राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, प्रधानमन्त्रीलगायतका ‘अतिविशिष्ट’ महानुभाव सडकमा निस्कनेबित्तिकै लाखौं सर्वसाधारणको आवागमन ठप्प हुनेगरेको छ । आज पुस १५ का दिन पनि राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारी कुनै सार्वजनिक कार्यक्रममा ‘सबारी’ हुने भन्दै प्रहरीले महाराजगन्जबाट टुँडिखेल जाने सडकमा एक घन्टाजति सार्वजनिक यातायत रोकिदियो । निजी र सरकारी कारहरू तथा मोटर साइकललाई भने खासै रोकिएन । फलस्वरूप, निजी सवारी साधन नहुनेहरूको दिनचर्या प्रभावित भयो । सामान्यतः निजी सवारी साधन नहुने अर्थात् अपेक्षाकृत गरिबहरू सार्वजनिक यातायातमा निर्भर हुन्छन् । यसैले सुरक्षाका नाममा अपनाइएको यो जनसाधारणप्रति भेदभाव गर्ने व्यवहार निन्दनीय देखिन्छ ।
राजतन्त्रमा ‘शाही वैभव’ र शासनको हैकम प्रदर्शन गर्न धेरै जनालाई सताउने जनसाधारणलाई दोस्रो दर्जाका मानिसजस्तो व्यवहार गरिन्थ्यो । जनतालाई हेप्ने र हेपेको देखाउने क्रममा धनी र पहुँचवालालाई विशेष छुट दिने गरिन्थ्यो । अर्थात्, महाराजा र राजपरिवारका सदस्यहरूमात्र हैन भारदार र साहुजीहरू पनि विशेष मानिन्थे । नागरिकलाई यसरी सामान्य, विशिष्ट, अतिविशिष्टजस्ता विभिन्न वर्गमा बाँडेर व्यवहार गरिन्थ्यो । राज्यको स्रोतसाधनदेखि सेवा र सुविधामा पनि अतिविशिष्ट, विशिष्टहरूकै हालिमुहाली हुन्थ्यो । त्यस्तो व्यवस्थालाई ‘सामन्ती’ भनिन्थ्यो । गणतन्त्र भइसकेपछि पनि नेपालमा भने शासनको सामन्ती चरित्र फेरिएन । बरु केही पक्षमा झन् बढेको देखिएको छ । पहिले राजा एकजनाका लागि रोकिने सडक अब केही थान शासकका लागि रोकिन थालेको छ । सामन्ती प्रवृत्तिका शासकको संख्यासँगै जनताले पाउने सास्ती पनि बढेको छ ।
निजी सवारी साधन चल्न दिने, भाडाका ट्याक्सी पनि चलाउन दिने, मोटरसाइकल नरोक्ने तर सार्वजनिक यातायातमात्र रोक्ने सामन्ती शैलीलाई सुरक्षा आवश्यकता मान्न सकिने देखिन्न । सुरक्षा चुनौती बस, मिनीबस वा माइक्रोबसबाट भन्दा पक्कै पनि कार र मोटरसाइकलबाट बढी हुन्छ । कुनै बेला कपाल लामो पाल्ने वा कानमा मुन्द्रा लगाउनेलाई देख्नेबित्तिकै ‘जंकी’ भनेर समात्ने प्रहरीको जनविरोधी सोचबाहेक यसरी निजी सवारी नरोकेर सार्वजनिक यातायात रोक्नुको अरू कारण देखिँदैन । सार्वजनिक यातायातले भिड बढाउँछ भन्ने तर्क पनि सही होइन । सडकमा भिड गर्ने र यातायात अवरुद्ध पार्ने कार्यमा मोटरसाइकलको भूमिका बढी हुन्छ । संख्यात्मक दृष्टिबाट पनि सार्वजनिक यातायातभन्दा निजी सवारी र मोटरसाइकल नै धेरै छन् । अर्थात् सुरक्षा प्रबन्धको यो शैलीको औचित्य कुनै आधारमा पनि सिद्ध हुँदैन ।
यसैले जनसाधारणलाई हेप्ने सामन्ती शैली सुरक्षाकर्मीले बदल्नुपर्ने देखिन्छ । सके त शासकहरूले पनि जनतासँगै यात्रा गरे हुन्छ । अरू मोटरसँगै गए पनि राष्ट्रपति वा प्रधानमन्त्रीको गाडी चलाउँदा तिनको मर्यादा कम हुनेछैन बरु बढ्नेछ । हैन, ‘अतिविशिष्ट’ व्यक्तिको ‘सवारी’ चलाउन बाटो छेक्नै पर्ने हो भने पनि सार्वजनिक यातायात रोक्नु हुँदैन । सार्वजनिक यातायात कतै एकछिन अवरुद्ध भयो भने सहरको आवागमन प्रणाली दिनभर भद्रगोल हुन्छ । शासन व्यवस्था लोकतन्त्र हो भने जनसाधारणको सुविधालाई प्राथमिकता दिनुपर्छ । मुलुकलाई बेलायती उपन्यासकार जर्ज अर्वेलको उपन्यास ‘एनिमल फार्म’ जस्तै बनाउने हो भने लोकतन्त्र भन्ने शब्द नै शब्दकोशबाट मेटिदिए हुन्छ । अर्वेलकै अर्को उपन्यास ‘नाइन्टिन एट्टीफोर’मा वर्णित ‘न्यु स्पिक’मा जस्तै ।
