चार दशक भयो रविन्द्र खड्काले नेपाली कलाकारिताको बाटो समाएको । रङ्गमञ्चको बाटो हुँदै रविन्द्र टेलिचलचित्र र चलचित्रमा आइपुगे । जेमन्त, साहुजीकी लाटी स्वास्नी, मुनामदन, यन्त्र मानवलगायत ७० भन्दा धेरै नाटकमा उनले अभिनय गरे । रविन्द्रले नाटकमा अभिनयमात्र गरेनन् लेखन तथा निर्देशनसमेत गरे । बदलिँदो आकाश, माया पिरती, भाग्यरेखा, पहिलो प्रेम, रक्षा, चेलीलगायत कयौं चलचित्रमा उनले अभिनय गरेका छन् । नाटकले उनलाई कलाकार बनायो । त्यसैले रविन्द्र नाटकलाई आमा भन्छन् । तर उनले नाटकमा काम नगरेको लामो समय भयो । कारण, उनलाई अफर नै आएको छैन । अहिले उनी चलचित्र कलाकार सङ्घको अध्यक्ष भएका छन् । असन्तुष्टि र अवरोधका बीच रविन्द्र आफूले चुनावमा अघिसारेका एजेन्डा कार्यान्वयन गर्न लागिरहेको बताउँछन् । चुनावी एजेन्डा कार्यान्वयन, अभिनय यात्रालगायत विषयमा रविन्द्रसँग बाह्रखरीका नरेश फुयाँलले गरेको कुराकानीको सारः 

चलचित्र कलाकार सङ्घको नेतृत्वमा उम्मेदवारी दिँदा अगाडि सारेको प्रतिबद्धता पूरा गर्न कत्तिको सहज महसुस गरिरहनुभएको छ ?
गाह्रो हुँदोरहेछ । बोल्नलाई सजिलो हुँदोरहेछ । काम गर्ने क्रममा थुप्रै बाधाअड्चनहरु आउँदा रहेछन् । मैले सबैको सहयोगले सहजै काम गर्न सकिएला भन्ने सोचेको थिएँ । तर अगाडि बढ्न गाह्रो रहेछ । बाधाअड्चन हुँदाहुँदै पनि काम गर्न सकिन्छ भन्ने अपेक्षाका साथ अगाडि बढिरहेको छु । 

आफैंले जनाएका प्रतिबद्धता आफ्नै लागि भारी भएका हुन् अहिले ?
भारी नै त भैसकेको छैन । तर भनेको जस्तो नहुने हो कि भन्ने झझल्को चाहिं देखिन थालेको छ । यद्यपि, सञ्चार र  भूमिसुधार मन्त्रीलाई भेट्दा उहाँहरुबाट सकारात्मक आश्वासन पाएको छु । सञ्चारमन्त्री गोकुल बास्कोटाले प्रोत्साहन र हौसला दिनुभएको छ । त्यसैले पनि हामी काम गर्न सक्छौं भन्ने विश्वास छ । सबै आफ्नै मान्छे हुन्, सम्झाउँदै–मिलाउँदै लैजाउँला भन्ने सोचेको थिएँ, तर त्यस्तो नहुँदोरहेछ । 

चुनावका बेला तपाईंले केही पक्षलाई चिढाउनुभयो भन्ने टिप्पणी भएका थिए, त्यसकै परिणाम पो हो कि ?
सम्बन्ध मैले सबैसँग राम्रो नै बनाएको थिएँ । साथ पनि धेरैले दिनुभएकै हो । ठूलो समूहमा केहीको असन्तुष्टि पक्कै पनि हुन्छ । सबैलाई समेट्न सकिँदैन । उपाध्यक्षमा एकजना मनोनित गर्नुपर्ने ५/७ जनाले आश गर्नुभएको रहेछ । केही व्यक्ति यही कारण पनि रिसाउनुभयो । 

कलाकार सङ्घको भवन बनाउने, कलाकारलाई पेन्सन उपलब्ध गराउने र सामाजिक सुरक्षा कोषमा कलाकार पनि जाने भन्ने तपाईंले अघिसारेका एजेन्डा कार्यान्वयन सुरु भयो ?
भवनका लागि मन्त्रीसँग हामीले कुरा गरिसकेका छौं । सङ्घको नाममा धापासीमा रहेको दुई रोपनी जग्गा अर्कैले भोगचलन गरिरहेको अवस्थामा मन्त्रीले सोध भर्ना गरिदिने भन्नुभएको छ । त्यो कसले भोगचलन गरिरहेको छ, हामी खोजिरहेका छौं । त्यो जग्गा भेटिएन भने हामीसँग ५५ लाख रुपैयाँ छ, यसमा सरकारले सहयोग गरेर अगाडि बढ्न पनि सक्ने अवस्था छ । 

समाजिक सुरक्षा कोषमा सहभागी हुने सन्दर्भमा चलचित्र विकास बोर्डमार्फत् हामी अगाडि बढ्दैछौं । पाइला चालिसकेका छौं । गन्तव्यमा पुगिसकेका छैनौं । सुरुआतमै भएका कारण यस्तै हुन्छ भन्ने अवस्थामा पुगिसकेका छैनौं ।

कम्तीमा २५ वर्ष चलचित्र क्षेत्रमा काम गरेका व्यक्तिलाई पेन्सनको व्यवस्था गरियोस् भनेर पहल गरिरहेका छौं । मेरा साथीहरु मन्त्री, सांसद्, आईजीपी भए । उनीहरु अहिले पेन्सन खान्छन् । मलै यो क्षेत्रमा काम गरेको ४० वर्ष भयो । बेलुका घर जाँदा तरकारी किन्ने पैसा हुँदैन । मेरो उपलब्धि के ? जिरो ? यस्तो दुःखद अवस्था छ । त्यसैले पेन्सन हुनुपर्छ भन्दा विकास बोर्डका अध्यक्ष केशव भट्टराईले सामाजिक सुरक्षा कोषमार्फत् जाऔं भन्नुभएको छ । 

रङ्गमञ्च हुँदै चलचित्रमा पुग्नुभयो, कलाकारका दुःख तपाईं स्वयम्ले अनुभव गर्नुभएको छ । अहिले अभिभावकका रुपमा ती पीडा समाधानको नेतृत्व लिइरहनुभएको छ । कत्तिको चुनौती छ ?
सबभन्दा ठूलो कुरा मैले र सङ्घले ठूलो र राम्रो सोच राखेर मात्रै नहुनेरहेछ । सबैभन्दा पहिला आर्थिक पक्ष नै अगाडि आउँदोरहेछ । पेशागत सङ्गठनमा हामी जेठो भएकाले निश्चय नै जिम्मेवारी ठूलो छ । हामीले उपचारमा आर्थिक अभाव बेहोरिरहनुभएका कलाकार तथा प्राविधिक साथीहरुलाई सहयोगका लागि सिफारिस गरेर पैसा दिलाइरहेका छौं । केही हस्पिटलमा औषधिउपचारका लागि सहयोग पनि गरिरहेका छौं । 

कलाकारले भोग्दै आएका मुख्य पीडा केके हुन् ? 
जिन्दगीको ऊर्जाशील उमेरमा काम गर्छन् । फ्यान–फलोइङ पनि हुन्छ । जति पारिश्रमिक लिनुहुन्छ, त्यही काम गर्दागर्दै सक्नुहुन्छ । उमेर ढल्दै गएपछि काम पनि पाउन छोड्नुहुन्छ । ओझेलमा पर्दै जानुहुन्छ । घरमा आर्थिक अवस्था कमजोर हुन्छ । विरामी हुँदा चन्दा उठाएर उपचार गर्नुपर्छ । अहिले पनि यस्तो अवस्था कायमै छ ।

यस्तै अवस्था छ भनेर मेरै पहलमा ५ जना अग्रज कलाकारलाई ५ हजार रुपैयाँका दरले सङ्घले सहयोग गर्‍यो । सरकारले आफैं अग्रसरता लिएको अवस्थामा मात्रै यस्तो काम सहज हुन्छ । कतिञ्जेल हामीले चन्दा उठाएर सहयोग गर्ने ?

चलचित्रकर्मी तथा सम्बन्धित सङ्घसंस्थाले सधैं सरकारले सहयोग गरेन भनेर गुनासो गर्दै आएका छन् । खासमा तपाईंहरुलाई चाहिएको सहयोगचाहिँ कस्तो हो ?
उमेर ढल्किएपछि हामीले के गर्ने ? बृद्ध अवस्थामा हामीलाई पेन्सन चाहियो । २५/३० वर्षदेखि नेपाली चलचित्र क्षेत्रका विकासका लागि काम गरिरहेका सङ्घसंस्थालाई सरकारले छुट्टै बजेट दिनुपर्‍यो । जसरी अहिले विकास बोर्डमार्फत् सहयोग आउँछ, सरकारले सीधै हामीलाई नै रकम दिनुपर्‍यो । सबैलाई दिनुपर्छ भन्ने मेरो माग होइन । जसले राम्रो काम गरिरहेको छ, उसलाई दिनुपर्‍यो । 

सङ्घलाई पनि सरकारले बजेट छुट्टाउनुपर्‍यो भनिरहँदा चलचित्र विकास बोर्डकै औचित्य छैन, विघटन गरिदिए हुन्छ भनेर कतिपय चलचित्रकर्मीले प्रश्न उठाइरहेका छन् नि ? 
काम गर्नका लागि नै मैले बजेट माग गरेको हो । बोर्डको सन्दर्भमा यसले हामीलाई सहयोग नगरेको र सक्रिय नभएको भन्न मिल्दैन । बोर्ड मातहत नै हामी रहन्छौं, तर हामीलाई पनि सहयोग गर मात्रै भनेको हो । बोर्ड निकम्मा भयो भनेर हामीले भनेका छैनौं ।
 
बोर्डलाई स्वायत्त संस्था बनाउनुपर्छ भन्ने हाम्रो माग हो । सञ्चार मन्त्रालयभन्दा पनि आफ्ना लागि आफैं नीतिनियम बनाउन सक्ने स्वायत्त संस्था बनाउनुपर्छ भन्ने मेरो माग हो । 

रङ्गमञ्च हुँदै ठूलो पर्दामा पुग्नुभयो, तर रङ्गमञ्चलाई पूरै बिर्सनुभयो । के कारण यस्तो भयो ?
म पैसाका कारण रङ्गमञ्चबाट टाढिएको होइन । रङ्गमञ्चमा हुँदा पनि कहिल्यै मैले पैसा कमाउने योजना बनाइनँ । मैले नाटक लेख्दा, निर्देशन गर्दा, अभिनय गर्दा कहिले सङ्खुवासभाको क्याम्पसको सहयोगार्थ त कहिले सुदूरपश्चिममा पुल निर्माणका लागि भनेर काम गरियो । दुई छाक खानबाहेक हामीले अरु सोचेनौं । वीर हस्पिटलको स्वयम्सेवकका लागि धेरै पैसा उठाइदियौं । 

चलचित्रमा काम गर्दा केही पैसा आयो । अहिले पनि चलचित्रमाा अफर आउँदा यति पैसा दिन्छन् भने खेल्छु नत्र खेल्दिनँ भनेकै छैन । 
नाटकमा मलाई अफर आएन । नाटक लेखेर, कलाकार खोजेर, निर्देशन गर्न मसँग समय नै भएन । रङ्गमञ्चले मलाई कलाकार बनाएको हो । मेरी आमालाई मैले बिर्सिने कुरै भएन । अहिले पनि कसैले अफर गर्छ भने नाटक खेल्न तयार छु । 

रविन्द्र कामभन्दा धेरै राजनीति गर्छ भन्ने आरोप छ नि ?
हैन । जसले मलाई यो आरोप लगाउँछ, उसले चाहिँ राजनीति गरेको हो । मलाई कसैले तैंले यसमा राजनीति गरिस् भनेर भन्छ भने त्यसको खण्डन गर्न म तयार छु । मैले राजनीति गरेकै छैन । 
हो म एउटा पार्टीमा आबद्ध छु । तर मलाई त्यो पार्टीले आजसम्म यसो गर भनेर निर्देशन दिएको छैन । निर्देशन दिए पनि मैले पालना गरेको छैन । समग्रमा कलाकार सङ्घलाई राजनीतिबाट बचाइरहेको छु । 

तपाईं तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्रले शासनसत्ता आफ्नो हातमा लिँदा मेयर पनि हुनुभयो । त्यो समय सम्झँदा अहिले कस्तो महसुस हुन्छ ?
मलाई एकदम राम्रो गरेछु भन्ने लाग्छ । सूर्यबाहादुर थापा प्रधानमन्त्री हुनुहुन्थ्यो, स्थानीय विकास मन्त्री कमल थापा हुनुहुन्थ्यो । उहाँहरु राप्रपाका नेता । मलाई पार्टीको सदस्यता लिएर अगाडि बढ्नुस् भन्दा पार्टीको सदस्यता लिएपछि काम गर्न सकिँदैन र म राष्ट्रको कलाकार पनि हुँ स्वतन्त्र भएर काम गर्छु भनेर लिइनँ । मेरो बुवा दुईपटक जिल्ला सभापति र दुईपटक माननीय हुनुहुन्थ्यो । बाउको बिँडो थाम्ने रहर मलाई पनि थियो । 
म ११ महिना मेयर पदमा रहँदा कति काम गरेँ भन्ने अहिले पनि गाउँ घुम्दा थाहा हुन्छ । पाँच वर्षमा अरुले गर्न नसकेको काम मैले गरेको छु । प्रमुख जिल्ला अधिकारी सदरमुकाम छोडेर बाहिर निस्किन नसकिरहेका बेला म गाउँगाउँ पुगेर काम गर्थें । 

अन्त्यमा, कलाकारले राजनीति गरेको भन्दा स्वतन्त्र भएर बसेको नै राम्रो भन्ने ठूलो तप्का छ, तपाईं के भन्नुहुन्छ ?
सुरुमा मैले पनि कलाकार भएर राजनीति गर्नु हुँदैन नै भनेको हो । तर पछिपछि हुँदै जाँदा सबैले राजनीतिप्रति चासो र झुकाव देखाउँदै गए । राजनीतिबारे जानकार र जिज्ञासुचाहिँ हुनुपर्छ भन्ने लाग्छ मलाई ।