कुनै गीतको होइन । खालि समय यत्तिकै हार्मोनियम बजाएको मात्रै । 

‘लुट–टु’ को एउटा गीतको काम थियो । भर्खरै सकेँ ।

सुरुमा इन्टे«स्ट भयो, बीचमा प्यासन । अहिलेचाहिँ प्रोफेसन भयो । म संगीतको सपना देखेर यो क्षेत्रमा आएको होइन । संगीतमा लाग्नुपर्छ, संगीतकार बन्नुपर्छ भनेर म लागेकै छैन । म ‘कुल’ भएर लागेँ । त्यसैले मलाई असफलताले विचलित पनि बनाएन, किनभने मैले यो बन्नु नै थिएन । पाउन भनेर नचाहेको चिज नपाउँदा निराश हुने कुरै भएन । 

केही थिएन । म यो वा त्यो बन्नुपर्छ भन्ने कहिल्यै सपना नदेख्ने मान्छे । भविष्यमा गएर यो बन्छु भनेर मैले कहिल्यै सोचिनँ ।

परिवारले पनि यही बन्नुपर्छ भनेर कहिल्यै भनेन । तर, संगीतकार वा गायक बन्ला भन्ने पनि थिएन होला । यत्तिचाहिँ परिवारको अपेक्षा थियो, जे गर्छ त्यो राम्रो गरोस् । ठूलो मान्छे होस् । राम्रो मान्छे बनोस् भन्ने थियो ।   

इन्जिनियरिङ डिप्लोमा पढेँ । त्यो कोर्स सकेपछि १५ वर्ष जागिर खाएँ, तिलगंगा आँखा अस्पतालमा । त्यहाँको जागिर छोडेको एक वर्ष भयो । 

फरक नै थियो । नेपालमा त्यस्तो काम हुँदैन । साउथ एसियामै त्यो काम निकै कम हुन्छ । थोरै अप्टिक्स, न्युमेरिक कन्ट्रोलको काम गर्नुपथ्र्यो । 

म एकदमै सन्तुष्ट नै थिएँ । कुनै गुनासो थिएन । पैसा र सन्तुष्टिको कमीले छोडेको होइन । १५ वर्षसम्म एउटै काम गर्दा दिक्क भएर छोडेको हुँ । 

म हिन्दी गीत नै सुन्थेँ । मेरो घरमा माहोल नै त्यस्तै थियो । बुबा पनि हिन्दी गीत नै सुन्नुहुन्थ्यो । मैले अंग्रेजी गीत सुन्न थालेको एसएलसी पछिमात्रै हो । सरकारी स्कुल पढेको मसँग अंग्रेजी बोल्ने, सिक्ने, सिकाउने कोही पनि थिएनन् । नेपाली, अंगे्रजी, अफ्रिकन, इजिप्सियन भनेर सुन्न थालेको दुई वर्षमात्रै भयो । त्यसभन्दा पहिला नेपाली, अंग्रेजी, हिन्दी भनेर मात्रै सुनिन्थ्यो । संगीत सुन्न थालेको चाहिँ दुई वर्षमात्रै भयो । अहिले गीतभन्दा पनि संगीत सुन्छु । 

किशोर कुमारका । मेरो बुबा पनि किशोर कुमारका गीत गुनगुनाउनु हुन्थ्यो । म पनि किशोर कुमारका गीत गाएर हुर्किएको हो । 

आठ/नौ कक्षामा पुगेपछि धेरै नेपाली गीत सुन्न थालेँ । गाउन थालेँ । म त्योबेला किशोर कुमारका गीतहरू सुनिरहेको छु भन्थेँ तर आर डी बर्मनका गीतहरू सुनिरहेको हुँदोरहेछु । नारायणगोपालका गीत सुनिरहेको छु भन्ने लाग्थ्यो, तर होइन रहेछ । म त गोपाल योञ्जनलाई पो सुनिरहेको हुँदोरहेछु । यसको मतलब मलाई गीतले भन्दा पनि संगीतले तानिरहेको हुँदोरहेछ । त्यो बेला मलाई गायक के हो ? संगीतकार को हो ? कसले के काम गर्छ ? भन्ने थाहै हुँदैनथ्यो । जति बेलादेखि मैले गीत के हो ? संगीत के हो ? भन्ने बुझ्न थालेँ, त्यो समयदेखि मलाई संगीतले तान्यो ।

‘गल्ति हजार हुन्छन् ।’ 

सिकेँ एसएलसीपछि, कमल क्षेत्री गुरुसँग करिब तीन वर्ष । उहाँसँग मैले इस्टर्न क्लासिकल भोकल सिकेँ । औपचारिक कक्षा भने लिन सकिनँ । संगीत भनेको संगत रहेछ । धेरैसँग संगत गरेर मैले संगीतको ज्ञान लिएँ । 

म सुरुमा त संगीतकार नै हुँ । मेरो संगीतले मलाई गायक बनाएको हो । म फरक खालको मान्छे हुँ । म संगीत गर्न सक्छु, मलाई गीत दिनुस् भन्न नसक्ने मान्छे हुँ । त्यसैले मैले संगीत गर्न आफैँ गीत पनि लेख्न थालेँ । मेरा ९० प्रतिशत संगीतमा मेरै ‘लिरिक्स’ रहनुको कारण पनि यही हो । 

त्यो त अरुले मलाई त्यसरी चिन्छन् । तर, मलाई त मैले चिन्ने हो नि । मैले मलाई गायक होइन, संगीतकार भनेर चिन्छु । ममा संगीत प्रधान भएर आउँछ अनिमात्रै गायक । 

जनताले चिन्ने त गायकलाई हो । संगीतकार, गीतकारलाई पछि चिन्छन् । सिनेमा हेर्दा हिरो÷हिराइनलाई दर्शकले चिन्छन्, निर्देशकलाई त चिन्दैनन् नि । कसैले चिने पनि सीमित व्यक्तिले मात्रै चिन्छन् । क्यामेराम्यानलाई त कसैले कलाको आँखाले हेर्यो भनेमात्रै चिन्छन् नि ! नभए कसैले चिन्दैन । मलाई गायक भनेर चिन्छन्, तर थाहा छैन संगीतकारमा को हो भन्ने । 

मैले ‘मञ्जरी’ भन्ने सिनेमामा हिन्दीबाट प्रभावित भएर काम गरेको थिएँ । त्यहाँ  मैले नराम्रो गाली खानुपर्यो । म आफैँमा नेपाली मौलिकतामा काम गर्न नसक्ने मान्छे त होइन नि ! त्यो गाली मैले सहन सकिनँ । त्यसपछि मैले लोकगीतको रिसर्च गर्न थालेँ । त्यसपछि म ठीक ठाउँमा पुगेँ । ‘रेशम फिलिलि’ फिल्ममा ‘जालमा’बाहेक अर्को गीत पनि छ, ‘भारी भो भारी’ बोलको । लोकगीतसँग मिक्स गरेर बनाएको छु । बौद्धिक सर्कलले ‘जालमा’भन्दा यो गीत मन परायो । लोकगीतप्रति नोस्टाल्जिया भएकाहरूलाई पनि यो गीत मन पर्छ । यो सर्कल पनि छ अझै नेपालमा । लोकगीतलाई फ्युजनको काम ‘मञ्जरी’बाटै सुरु गरेको थिएँ । तर, त्यो ‘रेसम फिलिलि’मा आएर देखियो । त्यसपछि म आफ्नै खोजबाट प्रभावित हुन थालेँ । छोड्न नसक्ने भएँ । 

त्यो गीत छोटो समयमा तयार भएको गीत थियो । त्यो गीत मैले ‘रेशम फिलिलि’का लागि तयार पारेको थिइनँ । अरु नै कुनै प्रयोजनका लागि तयार गरिएको थियो । तर, त्यहाँबाट ‘रिजेक्ट’ भयो । पछि त्यसमै केही थपघट गर्दै गरियो । ‘बैगुनी माया नमारे’ थपियो अनि फाइनल भयो । त्यही पछि राम्रो भयो । सबैले मन पराइदिनुभयो । 

मलाई यो गीत आफैँ गाउनुपर्छ भन्ने लाग्यो । मैले जुन खालको स्वर र लयका लागि कम्पोज गरेँ, त्यसका लागि मिल्ने स्वर नै छ जस्तो लागेन । मैले यो खालको गायकसँग संगत नै गरेको थिइनँ । सायद त्यो खालको गायक मेरो नोटिसमा भएको भए मेरो ठाउँमा अरु कसैले त्यो गीत गाउँथ्यो । त्योचाहिँ पक्का हो । 

त्यो प्रमाणित भयो । मैले गाउने जुन प्याट्रन छ, यो मेरो पहिचान बनिसक्यो । 

लोकप्रिय हुन्छ भन्नेचाहिँ थियो । जुन उचाइ लियो, त्यतिचाहिँ हुन्छ भन्ने लागेको थिएन । यो दशकमा यति धेरै उचाइ प्राप्त गर्ने गीत अरु छन् भन्ने मलाई लाग्दैन । बच्चादेखि वृद्धवृद्धासम्म र बौद्धिकदेखि आम जनतासम्म त्यसले लोकप्रियता कमायो, त्यो नै ठूलो उपलब्धी थियो । 

सबैभन्दा चुनौती नै यही हो । अहिले ‘पुरानो डुङ्गा’को गीत पनि राम्रो गइरहेको छ । ‘निरा’ बोलको गीतचाहिँ निकै राम्रो गइरहेको छ । यो ‘जालमा’जस्तै जान्छ जस्तो लागेको छ । हरेक कुराको समय हुन्छ, त्यो समय फर्किएर आउँदैन । ‘जालमा’ आफ्नै पहिचानले लोकप्रिय भयो । अर्को कुनै गीत लोकप्रिय भयो भने त्यो आफ्नै कारणले लोकप्रिय हुन्छ । 

युट्युब काउन्टमात्रै हेरेर त्यसलाई तराजुमा हाल्नुपर्छ भन्ने मलाई लाग्दैन । गीतले गर्नुपर्ने अथवा पार्नुपर्ने प्रभाव पार्यो कि पारेन भन्ने पक्ष महत्वपूर्ण हो । मैले कुनै चलचित्रमा काम गरेँ भने त्यो चलचित्रसँग म्याच भयो कि भएन ? भयो भने त्यसलाई म सफलता सम्झन्छु । व्यवसायिक हिसाबले बनाइएको गीत छ भने त्यो चल्यो कि चलेन ? चलेन भने त्यो सफल भएन भन्छु म । 

धेरै छैन । सात वटा गाएँ । ५० वटामा संगीत गरेँ । पाइपलाइनमा तीन÷चार वटा छन् । म धेरै गर्न सक्ने मान्छे नै होइन । 

म आफ्नै कामभन्दा पनि सिनेमामा धेरै काम गरिरहेको छु । धेरै साथीभाई यतैका भए । समय पनि सिनेमामा धेरै लाग्छ र च्यालेन्ज पनि बढी हुन्छ । त्यही च्यालेन्जलाई हेरेर पनि मैले सिनेमा रोजेको हुँ । 

अवश्य पनि निकाल्छु । आफ्नो पहिचान र इतिहासका लागि पनि यो त गर्नुपर्छ नि ! यो वर्ष गर्छु भन्ने सोचेको थिएँ । तर, केही समयपछि सारेको छु । किनभने म सोलो एल्बममा जुन कुरा गर्न चाहन्छु, त्यो अझै तयार भएको छैन । त्यसैले ढिलो गरेको हो । 

प्रतिक्रिया भन्दा पनि मलाई जे मन परेको थियो, त्यसमा मैले राम्रोसँग काम गरिरहेको छु । उपलब्धि पनि राम्रो छ । त्योभन्दा पनि अझ राम्रो पक्ष के भने मैले जहाँ रमेर काम गरिरहेको छु, यही प्रोफेसनबाट परिवार पाल्न सकेको छु । एकोहोरो जिन्दगी कति जिइरहनु भनेर जागिर छाडेको हुँ । त्योभन्दा राम्रो भइरहेको छ । सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा त म यहाँ खुसी छु । 

म कुनै पनि कुरामा मास्टर होइन । म सेन्सले काम गर्ने मान्छे हुँ । मलाई कम्पोजका लागि आवश्यक पर्ने हार्मोनियम, किबोर्ड, गितार बजाउँछु । 

म त्यति धेरै मेहनत गर्ने मान्छे होइन । तर, सोचेर काम गर्ने मान्छे हुँ । कम काम गर्छु तर सोचेर गर्छु । सानो काम गर्दा पनि धेरै सोचेर गर्छु । 

लागेन । ‘लैजा रे’, ‘चाहना सकियो, बहाना सकियो’ मैले नै संगीत गरेको हो । म हिट हुनुपर्छ भन्दा पनि मेरो धर्म संगीत हो । मैले मेरो गीतलाई राम्रो गर्नुपर्छ भन्नेमात्रै सोच्थेँ । अहिले पनि रहरले गाएको होइन । ‘जालमा’ पनि संगीतकार कालीप्रसाद बास्कोटाले गायक कालीप्रसाद बास्कोटालाई खोजेको हो । यसरी बुझ्दा स्पष्ट हुन्छ । 

घुम्न नै हो । कन्भेन्सन पनि छ । एक महिनाका लागि हो ।

हैन, हैन । एक महिनापछि फर्किन्छु ।  

कीर्तिपुरका अरु कलाकार पनि उतै पलायन भए । तपाईं पनि नफर्किने हो कि भनेर !

को पलायन भयो ?

सबै हराउँदैनन् । मचाहिँ हराउँदिनँ । कीर्तिपुरका सबै हराउँछन् भन्ने छैन । 

आर्थिक असुरक्षा त छ नि । आर्थिक सुरक्षा भएको भए कोही पनि विदेश जाँदैनथ्यो । भारतमै एउटा गीत हिट भयो भने ऊ जिन्दगीभर आर्थिक रूपमा सबल हुन्छ । यदि मेरो गीत ‘जालमा’ भारतमा यसरी हिट भएको भए मैले जिन्दगीभर पछि फर्केर हेर्नु पर्दैनथ्यो । मेरा अरु कुनै पनि गीत नचले पनि पुग्थ्यो । तर, यहाँ त त्यस्तो अवस्था छैन । नेपालका मात्रै होइन, नेपालको जस्तो अवस्था भएका धेरै देशका कलाकार विदेशिन्छन् जस्तो लाग्छ मलाई । 

हामीले धेरै पहल गर्यौं । हरेक सरकार, हरेक मन्त्रीलाई भेटेर आफ्नो समस्या राखेका छौँ । समस्या समाधानको बाटो पनि सुझाएका छौँ । सबैले सबै कुरा बुझेको हुँदैन । बल्लबल्ल एउटालाई बुझायो । नौ महिनापछि अर्को आउँछ, फेरि अर्कोलाई बुझायो । उसले गर्छु भन्छ । तर, गर्न नपाउँदै सरकार परिवर्तन भइहाल्छ ।  

हो । राजनीतिक अस्थिरता समाप्त हुनबित्तिकै धेरै समस्याको समाधान हुन्छ । 

भाषा र भाका बेग्लाबेग्लै कुरा हुन् । यसमा हामीले विचार पुर्याउनुपर्छ । बाह्य भाषालाई नेपालीकरण गर्नु हुँदैन । यो गम्भीर विषय हो ।  

तस्बिरः रोजित खड्का