पोखरा । निर्वाचन आयोगले आगामी मंसिर १४ गते उपनिर्वाचन गर्ने मिति तय गरिसकेपछि देशभरिकै ध्यान कास्कीमा केन्द्रित छ । देशभरिमा प्रतिनिधिसभाको उपनिर्वाचन कास्कीमा मात्र हुने भएकाले पनि राष्ट्रको सम्पूर्ण ध्यान यतै केन्द्रित हुनु स्वभाविकै हो ।

कास्कीको प्रतिनिधिसभा निर्वाचन क्षेत्र नं. २ मा उपनिर्वाचन हुनेछ । यस क्षेत्रमा तत्कालीन एमालेबाट निर्वाचित प्रतिनिधिसभा सदस्य तथा तत्कालीन पर्यटन, संस्कृति तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री रवीन्द्र अधिकारीको गत फागुन १५ गते ताप्लेजुङमा हेलिकप्टर दुर्घटनामा परी निधन भएको थियो ।

उनको निधनको केही दिनदेखि नै यो क्षेत्रमा निर्वाचनको चर्चा र बहस हुन थालेको हो । उक्त बहस अहिले झनै चुलिएको छ । उपनिर्वाचन हुन अझै ३ महिनाभन्दा बढी समय भए पनि दलहरुले आन्तरिक तयारी भने थालिसकेका छन् । टिकट पाउने र सांसद बन्ने आशामा आकांक्षीहरु पनि खुल्न थालेका छन् । 

सत्तासीन नेकपा र प्रमुख प्रतिपक्षी नेपाली कांग्रेसबीच नै यहाँ प्रतिस्पर्धा हुने निश्चितप्रायः छ । गएको हप्तामात्रै नेपाली कांग्रेसका सभापतिसहित वरिष्ठ नेताहरु पोखरा आएर उपनिर्वाचनमा जसरी पनि कांग्रेसलाई जिताउन कार्यकर्तालाई निर्देशन दिएर गए ।

नेकपाका माथिल्लो तहका नेताहरु सामूहिक नआए पनि हप्तैपिच्छे पोखरा भने आइरहन्छन् । नेकपाको बैठकमा पनि आन्तरिक रुपमा निर्वाचनको तयारी थालनी भएको छ । 

नेकपा कास्कीका अध्यक्ष कृष्ण थापाले एकपटक भेला गरिएको बताएका छन् । आन्तरिक तयारीले तीव्रता पाउन थाले पनि मुख्य विषय भने उम्मेदवार को हुन्छन् त ? भन्नेमा नै केन्द्रित छ ।

उम्मेदवारको बहस चल्दा नेकपाबाट पहिलो नम्बरमा आउँछिन्, स्व. रवीन्द्र अधिकारी पत्नी विद्या भट्टराई । सक्रिय राजनीतिमा पछिल्लोपटक नभए पनि नेकपाका नेता कार्यकर्ताहरुले नै विद्यालाई अगाडि बढाउनुपर्ने तर्क राख्छन् । तर, विद्या भट्टराई स्वयम् भने यस विषयमा प्रष्ट छैनन् । “पार्टीको निर्णयले जे गर भन्छ, त्यही हुन्छ,” उनले संक्षिप्त प्रतिक्रिया दिइन् ।

त्यसो त, नेकपामा भट्टराईका अलावा नेकपाका उपाध्यक्ष वामदेव गौतमको पनि चर्चा छ । स्व. रवीन्द्रको शोकसभामा भाग लिन आएका गौतमलाई उपनिर्वाचनको लागि उम्मेदवार बन्न आएको भन्ने आरोपसमेत लागेको थियो । तर, गौतमले भने कुनै पनि हालतमा उम्मेदवार बन्ने मनशाय नरहेको प्रष्टीकरण दिएका थिए ।

अहिले भने उनलाई पार्टी अध्यक्षद्वय केपी शर्मा ओली र पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले नै कास्कीबाट निर्वाचन लड्न सुझाएको चर्चा छ । त्यस्तै नेकपाबाट सोमनाथ अधिकारी प्यासी, तुलबहादुर गुरुङ, धनराज आचार्य, राजकाजी गुरुङ (करण) श्रीनाथ बराल, शारदा सुवेदी, भीम कार्की लगायतको चर्चा भइरहेको छ । पूर्व माओवादी केन्द्रबाट प्रदेशसभामा पराजित राजकाजी गुरुङ (करण) कास्की २ ‘ख’ बाट पराजित प्रदेशसभा सदस्यका उम्मेदवार समेत हुन् ।

कास्कीमा विद्या नउठेको खण्डमा र वामदेवको मनशाय नभएको खण्डमा बलिया दाबेदारको रुपमा पुराना नेता सोमनाथ अधिकारीको सम्भावना बलियो रहेको स्वयम नेकपाका नेता कार्यकर्ता बताउँछन् ।
तर, औपचारिक रुपमा नेकपाले एउटा भेलाबाहेक कुनै छलफल गरेको छैन । “एकपटक भेला बसेका हौँ, निर्वाचनकै लागि भनेर कुनै बैठक बसेका छैनौँ, म उम्मेदवार हुन्छु भनेर कोही पनि आउनुभएको छैन,” नेकपा कास्कीका अध्यक्ष कृष्ण थापाले भने ।

उम्मेदवार नटुंगिए पनि उपनिर्वाचनमा कांग्रेसको तयारी भने अगाडि देखिएको छ । गत हप्तामात्रै कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवा, वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेलसहितका पदाधिकारीहरु पोखरामा भेला भएर कुनै पनि हालतमा कांग्रेसका उम्मेदवारलाई जिताउन कार्यकर्तालाई निर्देशन दिए ।

कांग्रेस कास्की सभापति कृष्ण केसीले जिल्ला कार्यसमितिको बैठक नै बसेर चुनावको आन्तरिक तयारी थालनी गरिएको जानकारी दिए । “५ गते जिल्ला कार्यसमितिको बैठक बसेको छ । उपनिर्वाचनका लागि २ नम्बर क्षेत्रका ११ वटा ईकाईमा प्रतिनिधि खटाएका छौँ, चुनावको तयारीका लागि प्रतिनिधिहरु खटाएका हौँ,” उनले भने ।

आकांक्षीको संख्या भने नेकपामा जस्तै कांग्रेसमा पनि उत्तिकै छन् । स्व. रवीन्द्र अधिकारीसँग चुनाव लडेका देवराज चालिसे आकांक्षी दौडको पहिलो नम्बरमा छन् । चुनावमा जित–पराजित भन्दा पनि पाँच वर्षे कार्यकालको लागि आफू नै उम्मेदवारको भएको तर्क उनको छ । 

नेपाली कांग्रेसका महासमिति सदस्य ऋषि काफ्ले पनि टिकट फुत्काउन लागिपरेका छन् । “पार्टीको चुनाव हो, विद्यार्थी कालदेखि नै राजनीतिमा सक्रिय छु, यसअघिका चुनावमा पनि सक्रियता देखाएकै हो, योगदानको आधारमा पार्टीले टिकट दिए म उम्मेदवार हो,” उनले भने । 

यसबाहेक शोभियत बहादुर अधिकारी, विरेन्द्रनारायण बिजुक्छे, विजय आचार्य लगायतका नेताहरु पनि टिकटको लबिङमा नै छन् ।

व्यक्तिगत प्रभावको क्षेत्र

२०७४ को प्रतिनिधिसभा निर्वाचनको मतपरिणाम हेर्ने हो भने कास्कीका तीनवटै क्षेत्र नेकपाको लागि सहज छन् । उक्त चुनावमा रवीन्द्र अधिकारी आठ हजार पाँच सय ४६ मत बढी ल्याएर विजयी भएका थिए । निर्वाचन कार्यालयको तथ्यांक अनुसार रवीन्द्रले २७ हजार दुई सय सात मत ल्याउँदा निकटतम प्रतिष्पर्धी कांग्रेसका देवराज चालिसेले १८ हजार छ सय ६१ मत ल्याएका थिए ।

कास्कीका तीनवटै प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा वाम गठबन्धनका उम्मेदवारले ८ हजार माथिको मतान्तरले विजयी भएका थिए । तर, समानुपातिकको मतान्तर भने कम छ । यसबाट के बुझ्न सकिन्छ भने उक्त निर्वाचनमा प्रत्यक्षतर्फ व्यक्तित्वको प्रभावले पनि काम गरेको थियो । उपनिर्वाचन हुने कास्कीमा २ मा प्रत्यक्षतर्फ नेकपा ८ हजार ५ सय भन्दा बढी मतान्तरले अगाडि हुँदा समानुपातिकमा भने ६ हजार ५ सयको मतान्तर रहेको छ ।

अर्थात्, त्यतिबेला नेकपाले प्रत्यक्षमा कांग्रेसको भन्दा २ हजार बढी मत प्राप्त गरेको थियो । त्यसो त समानुपातिकतर्फ तत्कालीन माओवादी केन्द्रलाई एक मत पनि परेको थिएन ।

एक हजार ६ सय १० मतदाता थपिए

उपनिर्वाचनको लागि मतदान गर्न पाउने एक हजार ६ सय १० जना मतदाता यो क्षेत्रमा थप भएका छन् । जिल्ला निर्वाचन कार्यालय कास्कीका अनुसार साउन १६ गतेसम्म उक्त संख्यामा मतदाता थप भएका हुन् ।

२०७४ को प्रतिनिधिसभामा यो क्षेत्रमा कुल ७० हजार ६ सय ५१ जना मतदाता थिए । थपिएकासँगै उपनिर्वाचनमा यस क्षेत्रबाट ७२ हजार २ सय ६१ मतदाताले मतदान गर्न पाउनेछन् । यद्यपि यो संख्या भने अझै बढ्न सक्ने जिल्ला निर्वाचन अधिकारी महेन्द्रराज सुवेदीले जानकारी दिए । अन्य जिल्ला वा क्षेत्रबाट बसाइँसराइ भई आएको खण्डमा यो संख्या थपिन सक्ने उनको भनाइ छ ।

निर्वाचन आयोगले नै मतदान स्थल र केन्द्रको समेत टुंगो लगाउने हुँदा आयोगको निर्णय पर्खेर बसेको उनले बताए । यसअघिको निर्वाचनमा कास्की २ मा ३२ मतदान स्थल र केन्द्र ८२ थिए । उक्त क्षेत्रमा ७० हजार ६ सय ५१ मध्ये ४९ हजार ९ सय १४ मत खसेको थियो । खसेकामध्ये १ हजार ४ सय ६४ मत बदर भएका थिए । १ स्वतन्त्र सहित १३ जना चुनावी मैदानमा उत्रेकोमा ११ जनाको जमानत जफत भएको थियो । ११ उम्मेदवारले १ हजार भोट कटाउन सकेनन् । तेस्रो स्थानमा विवेकशील साझा पार्टीका श्रीकृष्ण श्रेष्ठले ८ सय ४३ मत ल्याएका थिए । कास्की क्षेत्र नम्बर २ मा पोखरा महानगरपालिकाका वडा नम्बर ४, ७, ८, ९, ११, १५, १६, १७, २०, २१, ३३ पर्छन् ।

गण्डकीमा कास्कीको प्रतिनिधिसभा निर्वाचन क्षेत्र २ सँगै बाग्लुङको क्षेत्र नं २ ‘ख’ पनि रिक्त छ । उक्त क्षेत्रका प्रदेशसभा सदस्य टेकबहादुर घर्तीको जण्डिसका कारण निधन भएपछि त्यहाँ पनि उपनिर्वाचन हुनेछ । तीन वडाध्यक्षको लागि नवलपुरको बौदिकाली वडा नं ५, लमजुङ सुन्दरबजार– २, बाग्लुङ बडीगाड गाँउपालिका २ मा उपनिर्वाचन हुने छ ।