विराटनगर । तराई मधेशका जिल्लामा फैलिएको डेंगु रोकको प्रकोप कोशी पहाडतर्फ उक्लिएको छ । भित्री मधेशअन्तर्गतको एकमात्र प्रदेश १ को जिल्ला उदयपुरमा पनि संक्रमण फैलिएको छ । 

प्रदेश सरकारका अनुसार सुनसरीको धरानबाट यो वर्षको प्रराम्भदेखि नै शुरु भएको डेंगु रोग साउन सुरु हुँदा नहुँदै मास्तिर पहाडतर्फ पनि उक्लिएको हो । प्रदेशको स्वास्थ्य सम्बन्धी सेवा प्रदान गर्ने सामाजिक विकास मन्त्रालयका अनुसार सुनसरीमा सबैभन्दा बढी मानिस संक्रमित देखिएका छन् । 

सुनसरीमा उद्गम भई फैलिएको रोग पहाडी जिल्लाहरुमा क्रमशः फैलिएको तथ्यांकले देखाएको छ । पहाडी जिल्ला भोजपुरमा ५ जना, पाँचथरमा  २ जना र संखुवासभा एकजना, इलाम २ जना, ताप्लेजुङमा २ जना र  धनकुटामा ५ जना मानिसमा रोगको संक्रमण देखिएको छ । यता, झापामा २९ जना र मोरङ ८१ जनामा रोग फेला परेको । भित्री मधेशको उदयपुरमा १९ जना रोगी अस्पताल भर्ना भएका छन् ।

प्रदेश सरकारका अनुसार डेंगुबाट प्रदेश १ मा हालसम्म एकजनाको ज्यान गएको छ । रोगबाट ३ हजार १ सय ५३ जना संक्रमित छन् । सबैभन्दा धेरै सुनसरीमा ३ हजार २५ जना रोगबाट बिरामी भएका छन् । मन्त्री घिमिरेले भने, ‘‘पहाडी जिल्लामा सानो संख्यामा रोगी भेटिए पनि यसले हाम्रो चिन्तलाई बढाइदिएको छ ।’’ घिमिरेले स्थानीय तह, प्रदेश र संघीय सरारकासँग समेत मानिसहरुले ‘फगिङ मेसिन’ (धुवाँ छर्ने मेसिन र औषधि) अधिक माग गर्ने गरेको जानकारी दिएका छन् । तर, डेंगु औषधि छर्केर अथवा धुवाँ उडाएर मात्र नियन्त्रण असम्भव भएको बताए ।

पहाडी जिल्लामा समेत रोग फैलन सुरु भएपछि यसको नियन्त्रण चुनौती र जटिलता दुबै थपिएको सामाजिक विकास मन्त्री जीवन घिमिरेले बताएका छन् । रोग नियन्त्रणका लागि भएगरेका प्रयासबारे उनले प्रदेश १ को संसदलाई समेत जानकारी गराएका छन् । मन्त्री घिमिरेले भने, ‘‘तीनै तहका सरकारले रोग नियन्त्रणको प्रयास गर्दासमेत रोगी तिनका परिवार र मानिसको परिवर्तन गर्न कठिन भएको व्यवहारका कारण रोग नियन्त्रणमा आउन सकेको छैन ।’’ मन्त्री घिमिरेले संघीय मन्त्रालयको समेत सहयोग लिएर प्रदेश सरकारले रोग नियन्त्रणमा तदारुकतासाथ काम गरेको दाबी गरेका छन् ।

धुवाँले मानव स्वास्थ्यलाई समेत असर गर्ने भएकोले यसको साटो पानी नै जम्न नदिने, जमेको पानीमा मोबिल हाल्ने र लर्भा हुर्कन नदिने विधि नै उत्तम हुने चिकित्सकहरुले सुझाउने गरेको मन्त्री घिमिरेको भनाइ छ । 

डेंगु परीक्षणका क्रममा प्रयोग हुने किट महँगो हुने गरेको तर लक्षणकै आधारमा रोग पत्ता लगाउने जस्ता विधिलाई मानिसहरुले विश्वास नगर्दा किट उपलब्ध गराउनसमेत समस्या हुने गरेको बताइएको छ । घिमिरे भन्छन्, ‘‘किट प्रयोग खर्चालु देखिएकोले यसलाई निरुत्साहन गर्ने हाम्रो तयारी छ ।’’ 

खासगरी धरानमा फैलिएको रोग नियन्त्रण गर्न स्थानीय, प्रदेश र संघीय तीनै तहका सरकारलाई हम्मेहम्मे भएको छ । मानिसहरुको व्यवहार परिवर्तन गर्न र पानी स्टोर गरेर नराख्न तथा सरसफाइमा ध्यान दिन आग्रह गरेपनि स्थानीय रुपमा अटेर गर्दा डेगुंको संक्रमण अझ फैलँदो क्रममा पुगेको सरोकारवालाले बताएका छन् । सुनसरीमा संघीय मन्त्रालयबाट आएका चिकित्सकसहितको टोलीले समेत छलफलका क्रममा यही निस्कर्ष निकालेको छ । 

सरकारले चालेको ‘खोज र नष्ट गर’ अभियानले रोग न्यूनीकरण भएपनि निषेध भने हुन सकेको छैन । सुनसरीको इटहरी क्षेत्रमा समेत नगरपालिकाले महंगो फगिङ मेसिन खरिद गर्ने तयारी गरेको छ । त्यहाँसमेत रोगको संक्रमण देखिन सुरु भएपछि यसको तयारी थालिएको नगरपालिकाले जनाएको छ ।