साउनको एक बिहान । झमझम झरी परिरहेको थियो । नक्सालस्थित एक रेस्टुरेन्टमा मेरो सामुन्नेमा थिए, एक युवा । उनको हाउभाउ र भावभंगी हेर्दा उनी गायक हुन् भनेर बुझ्न कठिन पर्दैनथ्यो । आधुनिकताले खर्लप्पै खाइसकेको उनको लवाइ र वेषभूषा नियाल्ने जोकसैले सहजै अनुमान गथ्र्यो, उनी पप गायक नै हुन् ।

करिब आधा घण्टा कुराएपछि उनी टुप्लुक्क त्यहाँ आइपुगेका थिए । त्यसैले उनले आउनासाथ प्रष्टीकरण दिइहाले, “१६ वर्षदेखि मेरो दैनिकी यसैगरी चलेको छ । व्यस्तताकै कारणले भनेको समयमा आइपुग्न असमर्थ हुन्छु । मेरो यस्तो बानी देखेर कहिलेकाहीँ त साथीहरू दिक्क मान्छन् ।”

मुख अमिलो पार्दै हाँसें ।

“सांगीतिक फाँटमा हराउनुभयो भन्ने स्रोता/दर्शकको आरोप छ, अनि व्यस्तचाहिँ कसरी हुनुभयो ?” मैले कुराकानीको प्रारम्भमै सोधिहालेँ ।

उनले हाँसेरै प्रतिवाद गरे, “जसले मलाई यो आरोप लगाउँछन्, उनीहरू आफैँ गीतसंगीतबाट टाढा छन् । एउटा उमेरमा मलाई सुन्नुहुन्थ्यो, समयसँगै त्यसमा कमी आयो होला । काम विशेषले स्रोताले सुन्न कम गर्नुभयो भन्दैमा मलाई हरायो नै भनेर ठोकुवा त गर्न मिल्दैन नि ! फेरि ‘ब्याक टु ब्याक’ एल्बम पनि निकालेकै छु, देशविदेशमा प्रस्तुति देखाउन पुगेकै छु ।” 

निरन्तर कर्ममा दत्तचित्त भइरहेको मानिसलाई संगीतबाट टाढा भयो भनेको सुन्दा कहिलेकाहीँ उनलाई अचम्म पनि लाग्छ रे ! उनले सुनाए, “यसमा म रिसाउनुपर्ने र मैले अन्यथा सोच्नुपर्ने ठाउँ देख्दिनँ । संगीतको पर्वत शृंखलामा एउटा उचाइ हासिल गरिसकेको व्यक्ति गीतसंगीतबाट टाढा नहोस् भनेर दर्शक÷स्रोताले मप्रति दर्साउनुभएको अपार मायो हो त्यो ।”

आँखीभौँ खुम्च्याएर उनी फिस्स मुस्कुराए ।

उनी हत्तपत्त मिडियामा आउन रुचाउँदैनन् । खुलेर बोल्दैनन् पनि । अन्तर्मुखी स्वभावका उनीसँग कुरा खोतल्नु समुद्रमा पानी सुकाउनुजस्तै कष्टसाध्य कुरा हो । थोरै बोल्ने र धेरै सुन्न रुचाउने उनलाई चिन्नेजान्नेहरू भन्छन्, “ऊ ‘रिजर्भ पर्सनालिटी’ भएको व्यक्ति हो ।”

त्यो रिजर्भ पर्सनालिटी अरु कोही थिएन, नेपाली पप संगीतका ‘आइकन’ र कुनै समयका ‘हटकेक’ अनिल सिंह थिए ।

गीतसंगीतमा झन्डै १७–१८ वर्ष बिताइसकेका अनिल अझै पनि गीतसंगीतको फाँटमा स्वरको खेती गरिरहेका छन् र उत्कृष्ट उब्जनी निकालिरहेका छन् ।

जीवन सिकाइको अनन्त शृंखला हो । त्यसो त एउटा भनाइ पनि छ, मानिस सिक्दासिक्दै जन्मन्छ र नजान्दै मर्छ । तर, अनिल यस्तो भाग्यमानी प्रतिभा हुन्, जसले सिकाइको प्रारम्भमै सफलताको उचाइ हात पारे । र त, आरोप लगाउनेहरू भन्छन्– उनले शिखरको चुचुरो त चुमे तर आफ्नै कारणले त्यहाँ टिकिरहन सकेनन् ।

यसको प्रतिवाद सहज छ– उचाइमा अडिरहने त सगरमाथामात्रै हो । मानिस त त्यहाँ पुगेपछि झर्नुपर्छ ।

उनले पनि ‘अप्स–डाउन’ बेहोरे । प्रसिद्धिको चुचुरोबाट झरेर उनी एकैपटक ‘केचनाकल’ आइपुगेका होइनन् । उनको सांगीतिक करिअरको पर्वतारोहण आजपर्यन्त उचाइ लिने प्रक्रियामै छ । मानिसको जीवनमा उतार–चढावहरू आउँछन् । आरोह–अवरोहहरू आएनन् भने वास्वतमा जीवन गुलियो र स्वादिष्ट पनि हुँदैन । अनिलले आफ्नो जीवनका केही चाखलाग्दा पाटाहरू हामीलाई पनि सुनाए ।

 

सन् १९८० जुलाई २० मा काठमाडौँको डिल्लीबजारस्थित चारखालमा अनिल जन्मिएका हुन् । मध्यमवर्गीय परिवारमा जन्मिएका उनको शिक्षा–दीक्षा पनि स्तरीय स्कुलमै भयो । ग्यालेक्सी स्कुलबाट अक्षराम्भ गरेका हुन् उनले । पछि उनले त्यहाँ निमावि तहसम्म पढे र बाल उद्यानबाट प्रवेशिका तह उत्तीर्ण गरे । सांगीतिक करिअरले उचाइ लिन थालेपछि उनको पढाइमा त्यही पूर्णविराम लाग्यो ।

सहरी परिवेशमा जन्मे हुर्किएकाले दुःखको अनुभूति गर्न परेर । एक दिदी र एक बहिनीको बीचका उनले संगीतलाई आफ्नो जीवनको लक्ष्य बनाउँछु भनेर कहिल्यै सोच्दा पनि सोचेनन् ।

सानोमा कसैले सोध्थे, “ओई ! ठूलो भएपछि तँ के बन्छस् ?”

उनी अक्क न बक्क हुन्थे । उनको मथिंगलमा त्यस्ता कुनै सपना थिएनन्, जसले लक्ष्य प्राप्तिका लागि निरन्तर घोचिरहोस् र कर्म मार्गमा डो¥याओस् । जब उनी ग्यालेक्सी छाडेर बाल उद्यानमा पुगे, तब उनको जीवनमा संगीतको बिरुवा हुर्किन थाल्यो ।

टोलमा केही सांगीतिक प्रस्तुति हुन्थे । तिहारमा देउसी–भैलोको पनि आयोजना हुन्थ्यो । दाइहरूकै सिको गरेर उनीहरूले एउटा ब्यान्ड खडा गरे । सुनील सिंह, लक्ष्मण गुरुङ, ब्रिज थापा, सुशन खड्का, उनीलगायत चार–पाँचजना मिलेर ‘स्ल्याब्स ब्यान्ड’ खोले । वास्तवमा त्यो युवा जोस थियो । तर, अनिलका लागि भने ‘स्ल्याब्स ब्यान्ड’ ‘कोसेढुंगा’सरह नै भयो ।

कोही ‘गिटारिस्ट’ थिए, कसैले ‘भोकल’ गाउँथे । उनले भने ड्रमसेट बजाउन सिके ।

सन् २००० तिर हुनुपर्छ, त्यतिबेला ‘शिखर बिट कन्टेस्ट’ आयोजना भएको थियो । प्रतिस्पर्धामा पाँच सयवटा ब्यान्ड सहभागी थिए । अन्य प्रतिस्पर्धी ब्यान्डमा परिपक्व युवाहरू थिए । तर, अनिलको ब्यान्डमा भने ओठ निचोर्दा दूध झर्ने खालका ठिटाहरूमात्रै ।

अनिल भोकलिस्टको रूपमा प्रतियोगितामा गएका थिए । टुँडीखेलमा हजारौँ दर्शकको भीडमा जब उद्घोषकले ‘स्ल्याब्स’ ब्यान्डको नाम उच्चारण गरे, अनिलको मुटुको धड्कन बढ्यो । उनले त्यत्रो ‘मास’ कहिल्यै ‘फेस’ गरेका थिएनन् । तथापि, उनीलगायत उनको ब्यान्डले राम्रो प्रस्तुति देखायो र उनीहरूले सेकेन्ड रनरअपको उपाधि हात पारे । संगीतकार शम्भुजित बास्कोटाको हातबाट पुरस्कार पाएको त्यो क्षण अनिलको करिअरकै महत्वपूर्ण क्षण बन्न पुग्यो । उनले त्यतिबेला भोकलिस्टको रूपमा ‘मैले जानी सकेँ..’ भन्ने गीत गाएका थिए । पछि सोही गीतलाई परिमार्जन गरे र रेकर्डिङ गराए, जसले निकै लोकप्रियता हासिल ग¥यो । 

 

० ० ०

 

‘शिखर बिट कन्टेस्ट’मा सेकेन्ड रनरअप भए पनि त्यो उनीहरूका लागि ठूलो ‘अचिभमेन्ट’ थियो । ब्यान्डका अरु सदस्यको भूमिका पनि थियो । तर, बढी श्रेय उनैलाई गयो । कारण थियो– उनी भोकलिस्ट थिए ।

उनको स्वरको चौतर्फी प्रशंसा हुन थाल्यो । उनीभित्र सांगीतिक आत्मा छँदै थियो, त्यो जादूजसरी बाहिर आयो । घरपरिवार पनि त्यसबाट उत्साहित भए । गीत रेकर्ड गर्न भरपूर सहयोग गरे ।

त्यतिबेला धेरै स्टुडियोहरू थिएनन् । उनले रेडियो नेपालमा गीत रेकर्ड गराए । ‘ड्रिम गर्ल’ र ‘मैले जानीसकेँ’ उनले रेडियो नेपालमा रेकर्डिङ गराएका हुन् । ‘ड्रिम गर्ल’ उनको पहिलो रेकर्डेड गीत हो ।

अनिलले ९ कक्षामा पढ्दै पहिलो गीत रेकर्ड गराएका थिए । त्यसले उनी साथीसंगीका माझमात्रै नभएर स्कुलकै प्रतिभाको रूपमा उभ्याइदियो ।

 

‘प्रेमपत्र’ गीत रेकर्ड गराएर उनी साथीसँग भक्तपुरको जीतपुर गएका थिए । प्रवेशिका परीक्षा सकिएकाले बिदाको समय पनि थियो त्यो ।

साथी लक्ष्मण गुरुङले ‘जाऊँ जीतपुर, हाम्रो घर, दुई–चार दिन बसेर आउँला’ भनेपछि उनी पनि ‘हुन्छ नि त’ भनेर उतै लागेका थिए ।

उनले गीत रेकर्ड गरेर छोडेको स्टुडियोमा हिट्स एफएमका दीपेश श्रेष्ठ पुगेछन् र ‘कोरेर तिमीलाई प्रेमपत्र’ भन्ने गीत ध्यान दिएर सुनेछन् । उनलाई निकै राम्रो लागेपछि उनले एफएममा लगेर त्यो गीत बजाए । 

गीत स्रोतामाझ अत्यन्तै हिट भयो । एफएममा स्रोताका टेलिफोनका घन्टी बज्न थाले र ‘फर्माइस’ आउन थाल्यो ।

फर्केर घर आउँदा उनी तीनछक परे । उनी त पत्तै नपाई हिट भइसकेछन् । उनको व्यापक खोजी हुन थालेछ ।

गीतका लागि प्रमोसन गर्नै परेन । भर्खर खुलेका एफएम रेडियोहरूले खोजी–खोजी उनका गीत बजाउन थाले । 

त्यसपछि इन्द्रेणी क्यासेट सेन्टरले प्रेमपत्रलगायत अरु गीत समेटेर एल्बम बजारमा ल्यायो । एफएमहरूमा मात्र होइन, सहरबजारका गल्ली र चोकहरूमा उनी सुनिन थाले । दूरदराजका गाउँहरूमा पनि अनिल गुञ्जन थाले ।

“प्रेमपत्र गीतसँग तपाईंको जीवनको कुनै साइनो छ ?” मैले कुराकानीकै बीचमा प्रश्न कोट्याएँ ।

सुरुमा त उनले हाँसेरै टार्न खोजे । एकछिन अनकनाए र मुस्कुराउँदै भने, “किशोरवयको थिएँ, त्यतिबेला ममा पनि त्यस्तो फिलिङ्स थियो होला । एउटी सुन्दर युवती देखेपछि ममा त्यस किसिमको भावना आउँदैनथ्यो होला र ?”

यस पटक उनी आवाज नै निकालेर हाँसे । 

त्यो उनको मात्र ‘फिलिङ्स’ थिएन । आम युवाहरूको भावना थियो । र त, प्रेमपत्र आम तन्नेरीहरूको संयुक्त आवाज बन्न पुग्यो र नसोचेकै चर्चा बटुल्यो ।

 

० ० ०

 

‘गायक’ एल्बममार्फत समावेश गरिएको ‘प्रेमपत्र’ गीत इन्द्रेणी क्यासेट सेन्टरमार्फत बजारमा आएको थियो । गीतले बजार तताएपछि राजेश वंशलले उनलाई अफर गरे, “यो एल्बम म्युजिक डटकममार्फत रि–लन्च गरौँ ।” 

राजेश वंशल म्युजिक डटकमका मालिक थिए । उनले चर्चित गायक–गायिकाहरूका गीतहरू समावेश गरिएको एल्बम निकाल्थे । उनले सिंहलाई एकमुस्ट १ लाख ७५ हजार रुपैयाँ पनि दिए । त्यसले उनको जीवनमा ठूलो उत्साह सञ्चार गरिदियो । युवावयको मानिसले गीत गाएरै त्यत्रो पैसा हात पारेपछि संगीतप्रतिको मोह चरम चुलीमा पुग्नु स्वाभाविकै हो । यो ०६० तिरको कुरा थियो ।

त्यसपछि उनले ‘मेगाहर्ज’ एल्बम ल्याए । ‘मेगाहर्ज’ले अघिल्लो एल्बमलाई पनि उछिन्यो । त्यो पनि उनले म्युजिक डटकममार्फत नै बजारमा ल्याएका थिए । ‘इन्जिन गाडीमा’, ‘डुब्न देऊ’, ‘आई लव यु’ त्यसै एल्बममा समावेश भएका हिट गीतहरू हुन् ।

“कसरी वाहवाही कमायो त यो एल्बमले ?” मैले पुनः जिज्ञासा राखें ।

“एल्बम निकाल्ने भएपछि कभर डिजाइनर अनिल स्थापित र म भएर गीत छान्यौँ । हामीले २५ वटा गीतबाट १२ वटा गीत छानेका हौँ,” यति भनेर उनी हाँसे ।

अनिल संगीतलाई हृदयको आवाज ठान्छन् र सबैको मनमस्तिष्कमा छुने हुनुपर्ने मान्यता राख्छन् । त्यसैले उनी गीतमा अलिकति पनि सम्झौता गर्दैनन् । एल्बम रिलिज नगरुञ्जेल दोहोर्याएर तेहे¥याएर पनि रेकर्ड गरेको सम्झना छ उनलाई ।

उनी भावको गहिराइमा पुगेर गाउने खुबी राख्छन् । गितारलाई साथी मान्ने उनी शब्द रचनाका अलावा आफैँ कम्पोज पनि गर्छन् । त्यसैले पनि होला, उनका गीतको रसस्वाद गर्नेहरु आज पनि उत्तिकै छन् । 

 

पप गायनमा उनले उचाइ लिइसकेका थिए । करिअरको अत्यन्त उर्वर समय थियो त्यो । ठीक त्यही बेला उनको जीवनमा अर्को वसन्त थपियो र प्रेमको झरी वर्षियो । 

त्यति बेला ‘परी’ भन्ने गीतका लागि उनी मोडलको खोजीमा थिए । म्युजिक भिडियोका निर्देशक थिए, सरोज रञ्जित । उनले अनिललाई भने, “मेरो एकजना आफन्त छिन् । उनी मोडलिङमा रुचि राख्छिन्, कुरा गरौँ त ?”

त्यसमा अनिलले अनुमति दिए ।

गीतको मोडलिङका लागि छनोट भएकी युवती आफ्नै जीवनको नायिका बन्छिन् भन्ने उनले कल्पना नै गरेका थिएनन् ।

‘भुल गरेछ दैवले पनि आकाशको परीलाई धर्तीमा छाडी’ यो गीतको बोल थियो । श्रीया उनको जीवनमा त्यसरी आइन् र धर्तीमै छाडिएकी परी उनको जीवनमा गाँसिइन् । ०६४ को भदौमा अनिल र श्रीयाको लगनगाँठो कसियोे ।

 

उनी भन्छन्, “मेरो जीवनमा पनि प्रेमको खडेरी थियो । उनी मायाको सिमसिमे मौसम बनेर आएझैँ भयो । सर्लक्क परेको जिउडाल, हत्तपत्त नखुल्ने स्वभाव र केयर गर्ने बानीले मलाई उनीतिर कतिखेर तान्यो, पत्तै भएन । हाामीबीच प्रेम झांगिन समय नै लागेन । चार–पाँच वर्ष प्रेम ग¥यौं, एकआपसमा मायापीरति साटफेर ग¥यौँ र दुवै परिवारको सल्लाहमा प्रेम–सम्बन्धलाई अन्तिममा विवाहमा परिणत ग¥यौँ ।”

 

जीवन घटनाहरूको संगालो पनि हो । चाहेर पनि नचाहेर पनि मानिसले यसलाई अँगाल्नैपर्छ । आजभन्दा करिब ५ वर्षअघि अनिलको जीवनमा पनि त्यस्तै भयो । सामान्य चेकजाँचका लागि अस्पताल पुगेका पिता कुमार सिंह कोमामा पुगे । 

“म घरमै थिएँ, सामान्य स्वास्थ्य जाँचको लागि उहाँ सिद्धि पोलिक्लिनिक जानुभएको थियो । त्यहीँ हर्टअट्याक आएछ । हतार–हतार हिमालयन अस्पताल पु¥यायौँ । ‘ब्रेन ह्यामरेज’ भएछ । तीन महिना थला परेर उहाँ बित्नुभयो,” मलिन स्वरमा उनले भने ।

बाबुको निधन उनको जीवनको पत्याउनै नसक्ने घटना हो । भन्छन्, “यो सम्झँदा आज पनि जिउ सिरिंग हुन्छ, आङ थरर्र काँप्छ । 

 

अनिलले जस्तो फ्यानको माया कमै कलाकारले पाएका छन् भन्दा फरक नपर्ला । करिअरको पूर्वाद्र्धमै उनले यस्तो ‘फ्यान फलोइङ’ अनुमान पनि गरेका थिएनन् । भन्छन्, “फ्यानहरूले घर घेरेको, मलाई भेट्न चाहनेको भीड जम्मा भएको बुबाआमाले सुनाएपछि म सात दिनसम्म घरबाहिर बसेको छु । त्यो उहाँहरूको एक किसिमको माया हो ।”

उनलाई त्यसरी घेर्नेहरूमा युवतीमात्र थिएनन्, युवाहरू पनि उत्तिकै थिए । विवाह गरेपछि घर घेर्नेहरूको संख्यामा भने कमी आयोे ।

सांगीतिक बजारमा ‘विल यु म्यारी मी’ भन्ने उनको गीत अत्यधिक चलेको थियो । सोही समय पोखरा र धरानका दुई जना युवतीले ‘तपाईंसँग विवाह गर्न नपाए त आत्महत्या गर्छु’ भन्ने अड्डी कस्दै वास्तविक जीवनमै ‘विल यु म्यारी मी ?’ भने । पछि अभिभावकको मद्दतले सम्झाएपछि उनीहरु बल्लतल्ल पाखा लागे ।

यी सबैलाई उनी आफ्नो सांगीतिक करिअरको सफलता ठान्छन् । “यसरी माया गर्ने मानिस भेटिँदैनन् भने कसको लागि गीत गाउनु ?” उनी प्रश्न गर्छन् ।

जादुगरी गायनकलाका पछाडि के रहस्य छ ? भन्ने मेरो कौतुहलता मेटाउँदै उनी जवाफ फर्काउँछन्, “भगवानको कृपा ।”

उसो भए साधना आवश्यक छैन त ? म फेरि सोध्छु ।

उनी भन्छन्, “गीतसंगीतमा साधना भएन भने त तपाईंले अघि बढ्नेबारे नचिताए पनि हुन्छ । तर, साधनामात्र होइन, तपाईंसँग प्रकृतिप्रदत्त कला पनि उत्तिकै आवश्यक हुन्छ ।”

 

०७१ जेठमा हल्ला चल्यो– अनिल सिंहको निधन भयो ! 

यो नियोजित हल्ला थियो ।

यो हल्लाबारे जिज्ञासा राख्दा उनले भने, “त्यस बेला लामो समयदेखि विदेशको कार्यक्रममा व्यस्त थिएँ । अनि मोबाइल सेट फुटेर कसैसँग सम्पर्कमा हुन सकेको थिइनँ । कसैले कल गरेको ग¥यै गरे होलान् र भेट नभएपछि रिसले म¥यो भनेर हल्ला चलाएको हो कि जस्तो लाग्छ ।”

उनी थप्छन्, “हल्ला सुन्दा म अस्ट्रियाबाट पासपोर्टको समय थप्न नेपाल आएको थिएँ । अस्ट्रियाबाट युरोपभरि घुम्नुपर्ने मान्छे यता आएको थिएँ । आउनासाथ गज्जबको हल्ला सुनें, म त मरें रे !”

उनी हाँसे ।

 

अचेल अर्को गज्जबको हल्ला चलेको छ– अनिल कुलतमा लागे ।

अनिलको उपस्थिति नरुचाउने र कुनै न कुनै कोणबाट उनलाई नंग्याउन खोज्नेहरूले उनलाई दपेटिरहेका छन् । निःसन्देह उनी ‘मुडी’ छन्, आफ्नो इच्छाको काम गर्न उनलाई कसैको रोकतोक छैन । साथीभाइसँगको जमघट र सामान्य भेटघाटमा उनी अलिकति पिउँछन् पनि । तर, यसैलाई ‘इस्यु’ बनाउन नहुने ठान्छन् उनी ।

यो मामिलामा पनि उनी पारदर्शी छन् । उनी अरुजस्तो लुकेर पिउँदैनन् । फरक यत्ति हो, भित्रभित्रै बदमासी गर्ने र बाहिर सफेद देखिन खोज्नेहरूको भीडमा उनी खुलम्खुला पिउँछन्, रमाइलो गर्छन् तर बाहिर आएजस्तो उनी दुव्र्यसनीमै लागेको भन्ने कुरामा पत्याउनुपर्ने कुनै आधार र सत्यता भेटिँदैन । 

 

‘गायक’, ‘मेगाहर्ज’, ‘म्युजिक स्टेट’ ‘अडियन्स’, ‘टेक टु’लगायत ९–१० वटा एल्बम निकालेर चर्चा बटुलिसकेका गायक अनिल सिंह पछिल्लो समय संगीत साधनामै समय खर्चिइरहेका छन् । त्यसका अतिरिक्त देशविदेशका कार्यक्रमहरूमा पनि उत्तिकै सक्रिय छन् । भर्खरै ‘बहुमूल्य मधु सम्झना’ भन्ने एल्बम ल्याएका छन् ।

उनी पछिल्लो समय सञ्चारकर्मी नरेश भट्टराईको शब्द रहेको गीतमा पनि काम गरिरहेका छन् । यसमा चर्चित कलाकार गौरी मल्ल, नायिका रेखा थापा, नवनायिका पूजा शर्मा, गायिका इन्दिरा जोशीलगायतको पर्फर्मेन्स रहने उनले बताए । केही समयअघिमात्रै युरोपबाट फर्किएका अनिल आगामी सेप्टेम्बरमा कोरिया जाँदैछन् ।

वीरेन्द्र अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन केन्द्र बानेश्वरमा दुई पटक एकल सांगीतक प्रस्तुति दिएका अनिल अहिले पनि स्टेज प्रस्तुतिमा जम्न छाडेका छैनन् । उनको प्रस्तुतिमा रम्ने र झुम्ने दर्शकहरू दूर भएका पनि छैनन् ।

अन्तिममा उनले भने, “समय बदलियो । बदलिएको समयलाई पछ्याउनेहरूमात्रै टाढा भएका हुन्, म संगीतबाट टाढा किमार्थ हुन सक्दिनँ ।”