काठमाडौं । नेपालमा केही वर्षयता एउटै नाममा थुपै्र चलचित्र बनिसकेका छन् । हुन त यो पनि कलिउड (नेपाली चलचित्र उद्योग) बलिउड र हलिउडकै सिको हो । विषयदेखि सूत्रसम्म कपी पेष्ट गर्ने संस्कारबाट हुर्किएको कलिउडका लागि यो नौलो होइन । 

नेपाली भाषामा नेपालमै बनेको पहिलो चलचित्र ‘आमा’कै नाममा अर्को चलचित्र करिब १२ वर्ष अगाडि बन्यो । सोही नाममा पुनः अर्को चलचित्र बन्दैछ । दीपेन्द्र के खनालले ‘आमा’ निर्देशन गर्दैछन् । फागुन ९ गते उनको चलचित्र प्रदर्शन हुनेछ । 

निर्देशक तुलसी घिमिरेले १८ वर्ष अगाडि चलचित्र ‘दर्पण छाया’ बनाए । चलचित्र उनको करिअरको माइलस्टोन बन्यो । दिलिप रायमाझी, उत्तम प्रधान, निरुता सिंहका लागि यो चलचित्र देउता सावित भयो । 

१७ वर्षपछि उनले ‘दपर्ण छाया–२’ बनाए । नाम दपर्ण छाया भनिए पनि वास्तवमा यो चलचित्र सिक्वेल थिएन । कथा अर्कै थियो । त्यसैले यो सिक्वेल होइन सिरिज थियो । यही नामलाई सापटी लिएर फेरि ‘दपर्ण छाया’ बनाउने तयारीमा दिलिप रायमाझी र निरुता सिंह छन् । 

गत वर्षको अन्तिम महिनाको सप्ताहन्तमा झरना थापा निर्देशित चलचित्र ‘ए मेरो हजुर–३’ रिलिज भयो । गत हप्ताको शुक्रबार चलचित्र ‘वीरविक्रम–२’ प्रदर्शन भयो । तर यी चलचित्रको नाम सिक्वेलको दिइए पनि वास्तवमा सिक्वेल नभएर सिरिज मात्रै थिए । 

‘नाईं नभन्नु ल’को पाँचवटा सिक्वेल आइसक्यो । ‘छक्का पञ्जा–३’ सम्म आइसक्यो । तर यी चलचित्रले पनि पहिलो नामका अगाडि १,२,३... झुण्डाएर सिक्वेलको झल्को दिए पनि यी चलचित्र पनि सिक्वेल नभएर सिरिज मात्रै थिए । 

अक्सर अघिल्लो चलचित्रलाई दर्शकले मन पराएपछि दोस्रो चलचित्रमा पहिलोजस्तै राम्रो बनेको हुन सक्ने अपेक्षा राखेर दर्शक हलसम्म आउने अपेक्षाले सिरिज बनाएको पाइन्छ । तर निर्माता तथा निर्देशकले पहिलो चलचित्रको ‘ब्याज’ खानका लागि सिक्वेल भएको झैँ प्रचार गर्छन् । तर सिक्वेल र सिरिजमा फरक छ । सिरिज भनेको अघिल्लो चलचित्र हलमा राम्रो चलेपछि त्यसको सकारात्मक असर नामकै कारण दोस्रो वा तेस्रो चलचित्रमा पनि पर्छ भनेर ब्रान्डका लागि नाम मात्रै पुरानो राखिन्छ । तर कथा फरक हुन्छ ।

सिक्वेल भनेको नाम पनि त्यही र कथा पनि ‘कन्ट्न्यिु’ हो । अघिल्लो चलचित्रमा भन्न बाँकी रहेको कथालाई लिएर दोस्रो चलचित्र बनाउनु सिक्वेल हो । 

गत शुक्रबारबाट हलमा प्रदर्शन भइरहेको प्रदीप भट्टराईले निर्देशन चलचित्र ‘जात्रै जात्रा’ सिक्वेलको उदाहरण हो । ‘जात्रा’मा भेट्टाएको तीन करोड रुपैयाँमा दुई करोड ८० लाख रुपैयाँ नक्कली ठहर भएपछि सकिएको ‘जात्रा’को बाँकी कथामा ‘जात्रै जात्रा’ बनेको छ । यस्तै सिक्वेलकै रुपमा बनेको अर्को चलचित्र ‘लुट–२’ हो । निश्चल बस्नेत निर्देशित चलचित्रमा बैंक लुटेर फरार भएपछि सकिएको ‘लुट’को बाँकी कथा ‘लुट–२’मा देखाइएको छ । 

रामबाबु गुरुङ निर्देशित चलचित्र 'कबड्डी-कबड्डी' पनि सिक्वेल हो । 

आधा शताब्दीभन्दा लामो नेपाली चलचित्र उद्योगको इतिहासमा अहिलेसम्म बनेको सिक्वेल ‘लुट’, ‘जात्रै जात्रा’ र 'कबड्डी-कबड्डी' मात्रै हुन् । बाँकी सबै सिरिज मात्रै हुन् । अघिल्लो चलचित्र चलेपछि त्यसको लोभमा बनेका मात्रै हुन् । 

नाम पछाडि २, ३ राखेर सिरिज बनाउन सुरु गर्ने चलचित्र भने ‘हिम्मत–२’ र ‘पापी मान्छे–२’ हुन् । ‘हिम्मत–२’बाट सुरु भएको सिरिजको यात्रा ‘वीरवीक्रम–२’सम्म आइपुगेको छ । ‘हिम्मत–२’लाई दीपक श्रेष्ठले निर्देशन गरेका थिए । 

नाम उही तर कथा फरक राखेर चलचित्र बनाउन निर्माता तथा निर्देशकहरु आकिर्षित हुनुको कारण ब्रान्ड ‘भ्यालु’ नै मुख्य कारण भएको चलचित्रकर्मीहरु बताउँछन् । कलाकार, चलचित्र लेखक, निर्माता तथा निर्देशक दीपकराज गिरी चलचित्रको प्रचारमा सहयोग गर्ने भएकाले नाम दोहोर्‍याउने गरेको बताउँछन् । “छक्का पञ्जा अब ब्राण्ड भइसक्यो । मैले अर्को चलचित्र बनाएँ भने पनि ‘छक्का पञ्जा’ जस्तै बनाएछ भन्थे, किनभने मेरो फ्ेल्बर त्यही हो,” दीपक बाह्रखरीसँग भन्छन् । 

सबैभन्दा लामो सिरिज निर्माण गरेका चलचित्र निर्देशक, निर्माता तथा लेखक विकास आचार्य ब्रान्ड बनिसकेको चलचित्रको नाम लिएर अर्को चलचित्र बनाउँदा त्यसको प्रचारमा ठूलो रकम बच्ने बताउँछन् । “नयाँ चलचित्र बनाएर त्यसलाई आम दर्शकसम्म पुर्‍याउन र त्यसमा लाग्ने खर्च ब्रान्ड बनिसकेको नाममा बनाउँदा बच्छ,” आचार्य बाह्रखरीसँग भन्छन् । 
सिरिजभन्दा सिक्वेल बनाउन कठिन रहेको चलचित्र ‘जात्रै जात्रा’ निर्देशक तथा लेखक प्रदीप भट्टराई बताउँछन् । “सिक्वेलमा झन बढी ‘रिस्क’ हुन्छ । नयाँ विषयमा नयाँ तरिकाले काम गर्न धेरै सजिलो छ । नयाँ आइडियामा स्वतन्त्र तरिकाले काम गर्न सकिन्छ । तर यसमा अघिल्लो चलचित्रको कथामा बाँधिएर काम गर्नुपर्छ त्यसैले यसमा झन धेरै रिस्क छ,” भट्टराई बाह्रखरीसँग भन्छन्, “भाग एक जत्तिकै राम्रो चलचित्र बनाउन यसमा चुनौती पनि हुन्छ । दर्शकको अपेक्षा पूरा गर्नुपर्ने जिम्मेवारी सम्झिँदा यो सजिलो काम हैन ।”

० ० ०

सिरिजः नाम एउटै भए पनि विषय फरक हुन्छ । सिरिजमा कलाकार, निर्देशक, निर्माता तथा चलचित्रको जानर् नै फरक पनि हुन सक्छ । सिरिजमा नामबाहेक अघिल्लो भागसँग पछिल्लो भागको कुनै साइनो-सम्बन्ध हुँदैन । 

सिक्वेलः सिक्वेल अघिल्लो भागको निरन्तरता स्वरुप बन्ने चलचित्र हो । अघिल्लो भागमा चलचित्र सकियो तर कथा सकिने बाँकी ठाउँ छ र त्यो बाँकी कथालाई अर्को भागमा देखाइन्छ भने त्यसलाई सिक्वेल भनिन्छ ।