क्याम्ब्रिज युनिभर्सिटीका वैज्ञानिकहरुले एउटा यस्तो रिसर्च सेन्टर बनाएका छन्, जहाँ पृथ्वी बचाउनका लागि नयाँ बाटो खोज्न सकिनेछ । यो केन्द्रमा यस्तो तरिकाहरुको खोज हुनेछ, जसले पग्लिरहेको बरफलाई पुनः जमाइदिन सक्छ । वातावरणबाट कार्बनडाइअक्साइड निकाल्न सकिन्छ । 

यो केन्द्रको पहल बेलायती सरकारका पूर्व मुख्य वैज्ञानिक सल्लाहकार प्रोफेसर सर डेभिड किङका तर्फबाट गरिएको हो । उनले बीबीसीसँग भने, ‘‘आगामी १० वर्षमा हामी जे गर्छौं, त्यसबाट अगाडिको १० हजार वर्षसम्मको भविष्य तय हुनेछ । यो संसारमा कुनै पनि यस्तो केन्द्र छैन, जसले यस्तो महत्वपूर्ण विषमा आफूलाई केन्द्रित गरोस् ।’’ 

क्याम्ब्रिज युनिभर्सिटीका जलवायु वैज्ञानिक डा. एमिली सुकबर्गका अनुसार नयाँ सेन्टरले मिसन जलवायु समस्याको समाधान गर्ने र यस कार्यमा कुनै पनि हालतमा विफल नहुने उद्देश्य लिइएको छ । ‘सेन्टर फर क्लाइमेट रिपेयर’ क्याम्ब्रिज युनिभर्सिटीको ‘कार्बन न्युट्रल फ्युचर्स इनिसियटिभ’को हिस्सा हो, जसको नेतृत्व सुकबर्गले गरेका छन् । यसले सामाजिक वैज्ञानिक, अन्य वैज्ञानिक तथा इन्जिनियरहरुलाई एकसाथ अगाडि बढाउने छ । 

डा. सुकबर्गले बीबीसीसँग भने, ‘‘वास्तवमा हाम्रो समयको यो सबैभन्दा ठूलो चुनौतीमध्येको एक हो । र, हामीलाई थाहा छ कि, हाम्रो सारा प्रयासका माध्यमबाट यसको  जवाफ दिनु आवश्यक छ ।’’

हिउँलाई दोहोर्याएर जमाउनु
धु्रवहरुमा हिउँ जमाउने कोसिसमा सबैभन्दा महत्वपूर्ण कदम भनेको हिउँमाथि पर्ने बादललाई ‘चमकदार’ बनाउनु हो । यसका निम्ति मानवरहित जहाजमा निकै पातलो नली राखिने छ र समुद्रको पानीलाई पम्पद्वारा तानिने छ । पानीको नूनको कण नलीमा आउने छ र यसलाई बादलमा पु¥याइने छ । यसबाट बादलले गर्मीलाई थप रिफ्लेक्ट गर्न सक्छ । 

‘सीओटु’ रिसाइकल
जलवायु परिवर्तनसँग जुध्ने अर्को एउटा महत्वपूर्ण तरिका भनेको ‘कार्बन क्याप्चर एन्ड स्टोरेज’हो, त्यसलाई सीसीएस भनिन्छ । सीसीएसमा कोइला या ग्यासबाट निस्किएको कार्बन डाइअक्साइडलाई बिजुली या इस्पातको संयन्त्रबाट एकत्रित गरिन्छ र यसलाई अन्डरग्राउन्ड स्टोर गरिन्छ । 

युनिभर्सिटी अफ सेफिल्डका प्रोफेसर पिटर स्टाइरिङका अनुसार दक्षिण वेल्सको बन्दरगाह टेलबोटमा टाटा स्टिलसँग मिलेर कार्बन क्याप्चर एन्ड युटिलाइजेसन (सीसीयु) पाइलट योजना विकसित गरिँदैछ । यसले प्रभावकारी ढङ्गमा सीओटु रिसाइकल गर्छ । स्टाइरिङ भन्छन्, ‘‘यो योजनामा एउटा संयन्त्र स्थापना गरिनेछ, जसले कार्बन उत्सर्जनलाई इन्धनमा परिवर्तन गर्छ । हामीसँग हाइड्रोजन, कार्बन डाइअक्साइडको एक–एक सोर्स छ । र, गर्मीको पनि एक सोर्स छ । हामी यसका माध्यमबाट रिन्युएबल इनर्जी पैदा गर्छौं । हामी सिन्थेटिक इनर्जी बनाउँदै छौं ।’’  

समुद्रमा हरियाली
यीमध्ये एउटा उपाय समुद्रलाई हराभरा बनाउनु पनि हो । यसो गर्दा समुद्रले सीओटु लिन सक्छ । समुद्रमा जाने अम्लको असरलाई गर्मीरोधक कोरल तथा वनस्पतिबाट नै कम गर्न सकिन्छ । यर्क युनिभर्सिटीका प्रोफेसर केलम रबर्ट्स भन्छन्, ‘‘मलाई लाग्छ, जलवायु परिवर्तनको असर कम गर्न प्रकृतिकै उपयोग गर्नुपर्छ ।’’ 

अकल्पनीय सोच
यस्तोखालको उपायमा असफलता हुन सक्ने सम्भावना पनि रहन्छ । यो अव्यावहारिक साबित हुन पनि सक्छ । तर यी र यस्ता विकल्पहरुको मूल्याङ्कन सही ढङ्गमा गर्नुपर्ने क्याम्ब्रिज युनिभर्सिटीका समुद्र भौतिकी प्रोफेसर पिटर वाधम्स बताउँछन् । ‘‘कार्बन उत्सर्जन कम गरेर अब यस्ता समस्यासँग जुध्न सकिँदैन,’’ उनी भन्छन्, ‘हामीले यदि कार्बन उत्सर्जन कम ग¥यो भने ग्लोबल वार्मिङको गति केही घट्ने मात्र हो, यसलाई रोक्न सक्ने होइन किनकि, यो धरती निकै तातो भइसकेको छ । यस्तो अवस्थामा क्लाइमेट रिपेयर नै प्रभावकारी हुन्छ ।’’ 

बीबीसी