नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री डा. शशांक कोइरालाले धर्मनिरपेक्षता, गणतन्त्रजस्ता विषयमा आफ्नो जनमत संग्रहमा जान तयार भएको अभिव्यक्ति दिएका छन् । पूर्व पञ्चहरूको राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीले सडकबाट ‘हिन्दुराज्य र राजतन्त्र’ फर्काउने घोषणा गरेकै बेला कोइरालाले धर्मनिरपेक्षता र गणतन्त्रका बारेमा जनमत संग्रहमा जानसकिने बताएका हुन् । जनताले चाहेमा आफ्नो पार्टी धर्मनिरपेक्षता, गणतन्त्र र संघीयताका विषयमा जनमत संग्रहमा जान तत्पर रहेको धारणा नेपाली कांग्रेसको आधिकारिक अडान भने हैन । नेपालमा अहिले जनमत संग्रह गरेरै टुंगो लगाउनुपर्ने कुनै गरी कुनै पनि विषयमा सतहमा देखापरेको पनि छैन । यसैले महामन्त्री कोइरालालगायत सबैको जनमत संग्रहको माग ‘कुबेलाको राग’मात्रै ठहर्छ ।

नेपालको संविधान, २०७२ मा धर्मनिरपेक्षता, संघीयता र गणतन्त्र विभिन्न आन्दोलनका बलमा समावेश गरिएका हुन् । यद्यपि, संविधान सभामा भएका मतदानमा दुई तिहाइभन्दा बढीले यिनको पक्षमा मतदान गरेका छन् । यी कुनै पनि नेपालका लागि आवश्यक र उपयोगी थिए कि थिएनन् भन्ने विषयमा पर्याप्त र गम्भीर छलफल संसद् भित्र वा बाहिर कहिल्यै भएन । पुनःस्थापित प्रतिनिधि सभाले धर्मनिरपेक्षताको घोषणा विनाछलफल गरेको हो । त्यतिबेलै पनि यसमा विवाद भएको थियो । संविधान सभाको पहिलो बैठकले राजतन्त्र हटाउने निर्णय गरेको थियो । संघीयता मूलतः मधेस आन्दोलनको दबाबमा आएको थियो । यिनको स्थापना जनताको चाहनाबाट भएको हैन । यसैले नेपाली जनमत यी तीनै विषयमा विभाजित हुनसक्छ । तर, संविधान सभाबाट अनुमोदित भइसकेकाले अब यी विषयमा विवाद गरिरहनुको औचित्य छैन । 

संविधान निर्माणपछि भएको निर्वाचनमा राजतन्त्र र हिन्दुराज्यका पक्षमा जनताले मत दिएनन् । नेपाली कांग्रेसले पनि चुनावमा धर्मनिरपेक्षता, गणतन्त्र, संघीयताको विरोधमा जनतासँग मत मागेको थिएन । यसैले अहिले कांग्रेसका महामन्त्रीले जनमत संग्रहमा जान सकिने धारणा व्यक्त गर्नु कुबेलाको रागमात्रै हो । महामन्त्री कोइरालाले अहिलेको संविधानमा हस्ताक्षर गरेका छन् । यसैले पनि उनले अपरिहार्य अवस्था नआउँदासम्म यो संविधानको विपक्षमा उभिन मिल्दैन । पक्कै पनि जनमत संग्रह उच्चकोटीको लोकतान्त्रिक अभ्यास हो । तर, यसको प्रयोग भने बिरलै र अत्यावश्यक हुँदामात्र गरिन्छ । अहिले नेपालमा कुनै पनि विषय जनमत संग्रहबाटै टुंगो लगाउनुपर्ने अवस्था छैन । यसैले यी विषयबाट अहिले पछि हट्नु वा प्रश्न गर्नु पश्चगमन ठहर्छ । पछाडि हट्ने बाटो सकिएको अवस्थामा यिनले गर्ने क्षति कसरी कमगर्न सकिन्छ भनेर चिन्ता गर्ने हो ।  

व्यक्तिका रूपमा डा. शशांक कोइरालाका विभिन्न विषयमा निजी धारणा हुनसक्छन् । हिन्दु धर्म वा राजतन्त्रप्रति उनको मोह पनि हुनसक्छ । तर, नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री कोइराला प्रमुख विपक्षी दलका शीर्ष पंक्तिका नेतामध्येमा पर्छन् । उनी प्रतिनिधि सभाका सदस्य पनि हुन् । यसैले उनको अभिव्यक्तिलाई गम्भीररूपमा लिनुपर्ने हुन्छ । र, उनले पनि बोल्दा त्यसको हेक्का राख्नुपर्छ । अहिले जनमत संग्रहको बहस गरेर जनताका दैनिक समस्यालाई उपेक्षा गर्नु विपक्षी दलका लागि पनि प्रत्युत्पादक हुन्छ । यसबाट जनतालाई पनि धोका हुन्छ । अहिले त विपक्षी दलका नेताले संसद् र सडकमा सरकारका गलत क्रियाकलापविरुद्ध आवाज उठाउनु जरुरी छ । महामन्त्री कोइरालाको त आफ्नै पार्टी लथालिंग छ । त्यसैलाई व्यवस्थित बनाउन ध्यान दिए हुन्छ । जनमत संग्रहको माग गरेर कुबेलाको आत्मघाती रागमा रमाउनसको कारण बुझ्न सकिएन !