–अनुज घिमिरे

मानव सभ्यतासँग खोला वा पानी धेरै अगाडिबाट जोडिएको छ । धेरैजसो प्राचीन सभ्यता सबै पानीको वरिपरि बसेको पाइन्छ । कतै जंगलतिर हराए पनि पानी वा पानीको मुहान खोज्दै जाँदा एउटा न एउटा बस्तीमा अवश्य पुगिन्छ ।

यो कथा पनि त्यस्तै एउटा खोजाइको हो ।

कथा मार्दीको हो । त्यो बेलाको मार्दी, जुन बेला मादी अहिलेको जस्तो हिट भइसकेको थिएन । अलि–अलि मान्छेहरूको पोस्ट कतै–कतै देखिने गर्थे । त्यसरी नै सोसल मिडियामा देखेको भरमा मार्दीबारे धेरैले बिस्तारै थाहा पाउँदै थिए । अन्नपूर्ण रुट धेरै पटक डुलेकोले मार्दीबारे थाहा भए पनि खसै जान भने पाएको थिइनँ । ईश (काफ्ले) दाइ एक हप्ताअगाडि मात्र पुगेर आएका थिए ।

“लास्ट दामी छ यार, यस्तो हरिप भ्यु छ कि,” उनले एक्साइटेड भएर सुनाएका थिए । त्यसपछि मन थाम्न सकिएन । ईश दाइलाई फेरि जान मनाएँ, उनी पनि तयार भए ।

धेरै दिनको बिदा मिलाउन गाह्रो हुने भएर शुक्रबार बेलुकीको गाडीमा हिँड्ने निर्णय गरियो । ईश दाइले पहिले पनि त्यसरी नै गएको बताएका थिए । ६ बजे बागलुङको नाइट बस चढेका ईश दाइ ९ बजे बल्ल कलंकी पुगेका थिए । बस नहिँड्दै अगाडि स्क्रिनमा लगाइएको ‘छक्का पञ्जा’ कलंकी नपुग्दै सकिएछ । तर, बिहान ६ बजेतिर काँडे पु¥याएकाले खासै घाटा भने भएनछ । यो पालि पनि त्यस्तै होला भन्ने सोचेर नाइट बसमा जाने योजना बनाइयो । तर, हाम्रो पालोमा भने ६ बजे हिँडेको बसले एक घण्टा नहुँदै कलंकी कटायो । मध्यरातमा काँडे लगेर छोडिदिने हो कि भनेर मनमा तनाव थियो ।

तर, धन्न बस छुटेर हायलकायल भएकी एकजना दिदीले पुलिसलाई रोक्न लगाइन् । उनकै कारण बस कलंकीमा एक घण्टाजस्तो रोकियो । अबचाहिँ बिहानमात्रै पुगिन्छ भनेर ढुक्क भइयो । बसमा फिल्म चलिरहेको थियो । हामी आफ्नै कुरामा व्यस्त थियौं । साँझ खाना खाएपछि हामी गफ गर्दै थियौं, ईश दाइ लास्ट लिस्टमा मस्त सुतिसकेछन् । म भने अन्धकारमा बसको झ्यालबाट बाहिर हेर्दै समय बिताउने प्रयास गर्न थालें ।

२ बजेतिर त पोखरा नै पु¥यायो बसले । परेन तनाव ? गर्ने के ३ बजे पुगेर ? न कहीँ बस्नु न हिँड्नु । पोखरामा कतै रोकेर लग्ला कि भनी सोच्दासोच्दै ३ः२० तिर काँडेमा झारिदियो बसले ।

काँडेका सबै पसल बन्द थिए । चारैतिर अन्धकार थियो, कतै बत्ती बलेको थिएन । त्यहाँ बसेर केही नहुने देखियो । बरु हिँड्दा नै ठीक हुन्छ भन्ने निर्णयमा पुगियो । अन्धकारमा बाटो खोज्दै १० मिनेटजति भौतारिएपछि ईश दाइले बाटो पत्ता लगाए । एक हप्ताअगाडि मात्र आए पनि अन्धकारमा ठाउँ चिन्न सकेनन् । एउटा पसलको छेउबाट तल झरियो । तर त्यसपछि फेरि बाटो चिन्न सकिएन । आधी घण्टा त बाटो खोज्दै बित्यो । केहीसीप नलागेपछि एउटा घरको ढोका ढक्ढकाएरै सोध्नु पर्‍यो ।

“अस्ट्रेलियन बेस क्याम्प जाने बाटो कुन हो ?”

एउटा बूढा मान्छे ढोकाबाहिर निस्किँदै भने, “ऊऽऽ यो बाटो उकालो लाग्नुस् । अनि यति राति कहाँ हिँडेको त ?”

“बसले यतिखेरै ल्याएर छोडिदियो, त्यसैले यहाँ बस्नुको सट्टा जाऊँ भनेर हिँडेको बा,” उनलाई यति भनेर हामी आफ्नो बाटो लाग्यौं ।

अन्धकारमा अन्धाधुन्द हिँडेर एउटा डाँडाको टुप्पोमा पुग्यौं । ईश दाइले यो बेलासम्म बाटो चिनिसकेका थिए । बाटोमा ‘अस्ट्रेलियन बेस क्याम्प जाने बाटो’ लेखिएको बोर्ड पनि भेटियो । गाउँ छोडेर डाँडाको टुप्पोमा पुगेपछि कतै टाढाको पोखरा शहरमाथि प्रदूषण मज्जाले देखिन्थ्यो ।

ईश दाइ र म बिस्तारै हिँड्दै ‘अस्ट्रेलियन बेस क्याम्प’ पुग्यौं । मिलेसम्म र होटेल खुला भएसम्म त्यहाँ ब्रेकफास्ट गरेर अगाडि बढ्ने योजना थियो । तर, अस्ट्रेलियन क्याम पुग्दासम्म अझै अन्धकार थियो । कुनै होटल खुला थिएनन् । त्यसैले त्यहाँ बसेर काम छैन भन्दै हिँड्न थाल्यौं । अन्धकारमै घना जंगलबीच पुगियो । अगाडिबाट झ्याप्प केही दौडिँदै हाम्रो अगाडि आयो । दुबै जनाको सात्तो उड्यो । जिन्दगी यहीँ सकिन लेखेको रहेछ भन्ने लाग्यो । कुकुर रहेछ । डराउँदै वरपर चनाखो भएर हेरिरहेको थियो । डर लागेर नै होला– त्यो कुकुर हाम्रो पछिपछि लाग्न थालयो । छिनछिनमा यताउता हेर्दै हिँडिरहेको थियो, केही देखेझैं । चितुवा हुन सक्ने सम्भावना थियो तर आक्रमणै गरिहाल्ला भन्ने डरचाहिँ थिएन । तर, पनि हामी चनाखो भएर हिँडिरहेका थियौं । जंगलको एउटा ठाउँमा पुगेर हामी बाटो अल्मलियौं । एकातिर अन्धकार, अर्कातिर टर्च लाइट पनि त्यति तेजिलो थिएन । केही नदेखिने अन्धकार जंगलको बीचमा पुग्यौं ।

एउटा त हराएको तनाव, त्यसमाथि अन्धकारको अर्को डरलाग्दो यातना । त्यत्तिमै कता हराएको कुकुर पछाडिबाट आएर हामी दुबैलाई छुने गरी अगाडि गयो । दुबै सात्तो गएझैं जोडले उफ्रियौं । बाटो पत्ता लगाउन नसकेपछि दुबै जना फेरि पुरानै बाटो फर्किने र उज्यालो नहुँदासम्म कुर्ने निर्णयमा पुग्यौं । त्यतिबेला ५ बजिसकेको थ्यो । सुनसान जंगलमा हिँड्दै गर्दा एक्कासि ‘वेक अप, वेक अप’ भन्दै ईश दाइको फोनमा चर्को आवाजमा अलार्म बज्यो । हामी कम्तीमा पनि एक फिट माथि उफ्रियौं होला डरले । एकछिन त सासै रोकियो दुबैको । त्यो क्षण सम्भवतः अहिलेसम्मकै डरलाग्दो थियो ।

कुकुर र अलार्मले तर्साइसकेपछि उज्यालो नहुँदासम्म नहिँड्ने निर्णय गर्‍यौं । एउटा चौतारीजस्तो भेटियो । एकछिन त्यहीँ बस्यौं । आधा घण्टाजस्तो बसेपछि अलिअलि उज्यालो भयो । ईश दाइ ‘ल मैले अब बाटो चिनें’ भन्दै अगाडि बढे । र, फेरि यात्रा शुरु भयो ।

बिस्तारै उज्यालो हुने क्रम जारी थियो । घना जंगलबीच हिँड्दै गर्दा एउटा कुनामा सेतो बादलझैं देखियो । एकछिन रोकिएर हेर्दा थाहा भयो— अन्नपूर्ण दक्षिणको चुचुरो रहेछ । हजारौंचोटि त्यो हिमाल देखिसकेको भए पनि त्यो बेला देख्न पाउँदाको खुशी बेग्लै थियो । एउटा त हराएको चिन्ता, त्यसमाथि अलिअलि भोक । हिमाल देखिसकेपछि उत्साह पनि बढ्यो र हामी दौडिन थाल्यौं । केहीबेरमै देउरालीको होटेल देखियो । हिमाल जतिचोटि देखे पनि पहिलोचोटि देखेझैं रमाइलो लाग्ने । तर, अरु ठाउँबाट देखिने अन्नपूर्ण दक्षिणभन्दा देउरालीबाट देखिने अलि राम्रो लाग्यो मलाई । एकछिन बसेर चिया खाँदै हामी हिमालको तस्बिर खिच्नतिर लाग्यौं । चियासँगै ब्रेकफास्टको नाममा रोटी र अन्डा खाइयो । त्यसपछि फेरि आफ्नो गन्तव्यतिर लागियो ।

देउराली छोडेको केही बेरपछि नै जंगलबीचमा अलिअलि हिउँ देख्न थालिएको थियो । जीपीएसमा हेर्दा २२०० मिटर देखाइरहेको थियो । बिस्तारै एलिभेसन बढ्दै जाँदा हिउँ पनि बाक्लो हुँदै गयो । फरेस्ट क्याम्प पुग्दासम्म लटरम्मै हिउँ जम्मा भइसकेको थियो । फरेस्ट क्याम्पमा भात खान बसियो । ईश दाइले पहिले त्यहीँ खाएर ‘मीठो थ्यो’ भनेको भएर त्यहीँ खाने निर्णय गरेका थियौं । नभन्दै खाना मीठो रहेछ । झन् अचारको त के कुरा गर्नु !

खाना खाइवरी निस्किँदा लग्भग १० बज्न लागिसकेको थियो । फरेस्ट क्याम्प छोड्न नपाउँदै ठाडो डाँडा आउने रहेछ । बिस्तारै बात मार्दै त्यो उकालो पनि काटियो । बीचमा धेरैचोटि रतुवा मृग देखियो । २–४ चोटि कालिज पनि देखियो । केहीबेरमा सानो उकालो चढेपछि आँखाअगाडि माछापुच्छ्रे देखियो । तल्लो लो–क्याम्पमा करिब आधा फिट हिउँ थियो होला । हिउँले पुरिएको होटलको जस्ता र भुइँ अनि पछाडि माछापुच्छ«ेको दृश्य अति मनोरम थियो । लो–क्याम्पमा एकछिन विश्राम गर्‍यौं । पानी खाएर फेरि उकालो चढ्यौं । लो–क्याम्पभन्दा अलि माथि एकजनाको गोठ रहेछ । उनलाई बाटोमा भेटेका थियौं । उनले रमाइलो कुरा गरे र चिया खान निम्ता दिए । एकछिन उनको चौंरीगोठबाहिर बसेर चिया खाँदै देशको अवस्थाबारे गफ ग¥यौं । खाडी बसेर आएका रहेछन्, त्यति दुःख त देशमै गर्न सके अरुलाई अवसर नि मिल्ने, आफ्नै परिवारसँग बसेर काम पनि गर्न पाइने भनेर फर्केका रहेछन् ।

त्यसपछि फेरि आफ्नो बाटो लाग्यौं । त्यहाँबाट उकालो लागेपछि एउटा डाँडाको टुप्पोमा पुग्यौं, जहाँबाट अन्नपूर्ण दक्षिणको अझै राम्रो दृश्य देखिने रहेछ । डाँडाको टुप्पोमा एउटा घर अनि घरको पछाडि ठ्याक्कै अन्नपूर्ण । त्यहाँ एकछिन तस्बिर लिएर फेरि आफ्नो बाटो ततायौं । साँझ पर्न लाग्दा हाई–क्याम्प पुग्यौं । हाई–क्याम्पमा कोठा बाँकी रहेनछन् । डाइनिङमै सुतियो । तीन–चार जना नेपालीको समूह पनि आएको रहेछ । खाना खानुअघि आगो ताप्दै घुमाइबारे धेरै कुराकानी भयो । त्यही बेला एउटा नेपाली र अर्को विदेशी समूहले बेसक्याम्पभन्दा धेरै तल तीन फिटसम्म हिँउ भएको र हिँड्न सक्ने अवस्था नभएको भन्दै नजान सुझाव दिए । तर, हामी भने एकचोटि आफैं गएर हेर्ने भनेर ४ बजे उठ्न भनी अलार्म सेट गरेर सुत्यौं ।

भोलिपल्ट बिहानै ४ः३० मा उठेर चिया बनाउन लगायौं अनि बेसक्याम्पतिर लग्यौं— थर्मसमा चिया र दुइटा ग्लास बोकेर । हाई–क्याम्पबाट हिँड्न नपाउँदै लगभग एक फिटभन्दा धेरै हिउँ भेटियो । ‘यत्तिको त सकिन्छ’ भन्दै हामी माथितिर लाग्यौं । बिस्तारै जाँदै गर्दा पो थाहा भयो— होटलका साहुजीले किन भनेका रहेछन् ! त्यही पनि पछि नहटी हामी माथि चढ्दै गयौं । लगभग तीन घण्टाको हिँडाइपछि एउटा डाँडाको टुप्पोमा पुग्यौं र चिया खान बस्यौं । थर्मसबाट चिया झिकेर होटलबाट ल्याएका ग्लासमा हाल्यौं । पहिले घुट्का पिउन नपाउँदै दोस्रो त हिउँजस्तो चिसो भइसकेको ! किन यस्तो भयो भनेर सोच्दा आफ्नो गल्ती थाहा पाएँ । फोटो खिच्न भनेर एकछिन कप हिउँमा राखेको थिएँ, हिउँले बर्बाद गरिसकेछ । चिसै भए पनि चिया खाइयो रमाइलो मानेर । त्योभन्दा माथि जाँदै गर्दा हिउँ झन्–झन् बढेको थियो । बाटो पनि पत्ता लगाउन नसकिने भइसकेको थियो ।

हिउँका कारण माथि जान नसकिने देखेपछि तलै फर्किने निर्णय ग¥यौं । हाई–क्याम्प झरेर आफ्ना सामान बोकी हामी सिधिङतिर लाग्यौं । त्यहीँ गएर खाने सल्लाह भयो । फटाफट तल झ¥यौं । चिप्लो बाटोमा दौडिँदै सिधिङ पुग्यौं । सिधिङमा मासुभात खाएर शरीरमा ऊर्जा थप्यौं र फेरि तल झर्न शुरु ग¥यौं । सिधिङभन्दा तलको गाउँबाट पोखरासम्म गाडी जाने रहेछ । त्यहाँसम्म हिँड्ने सल्लाह भयो । ५ मिनेटजस्तो हिँडेपछि दोबाटो आयो । एउटा पश्चिम जान्थ्यो, अर्को पूर्व ।

ईश दाइले पश्चिम जाऊँ भन्दै थिए, मैले पूर्व । मैले ‘पूर्वै हुनुपर्छ, खोला नि तलै छ’ भनेपछि त्यतै लाग्यौं । केहीबेर अगाडि गएपछि एउटा घर भेटियो । त्यहाँ गएर सोध्यौं । एकजना बूढाले भने, “बाटो त पश्चिमबाटै हो । तर, पूर्वपट्टिबाट तल झरे पनि पुगिन्छ ।”

खेतैखेतबीच सानो बाटो हुँदै तल लाग्यौं । बाटो त थियो तर धेरै समयदेखि कोही नहिँडेको जस्तो देखिन्थ्यो । बाटोमा नेपालीको ‘छाप’ थियो— प्लास्टिक र जंकफुडका खोलैखोल । धेरै तल ओर्लिसकेपछि एउटा ठाउँमा गएर बाटो हरायो र जंगलै जंगल देखियो । त्यही पनि जबर्जस्ती बाटो बनाउँदै, ठाउँठाउँमा निगालो समात्दै तल झ¥यौं । एउटा ठाउँमा पुगेर त बाटो ठप्पै बन्द भयो । एउटा डाँडाको ढिस्को थियो पहिरो गएको, बाटोको नामोनिशान थिएन । त्यहाँबाट सन्तुलन बिग्रिएर खस्ने हो भने कम्तीमा पनि हजार फिट तल पुगिन्थ्यो । माथि फर्किने भन्ने उपाय थिएन । एउटा त बाटै थिएन । कहाँबाट आइयो भनेर पत्तै लगाउन सकिन्नथ्यो । अर्कातिर अँध्यारो हुन लागिसकेको थियो । त्यसमाथि ईश दाइको भोलिपल्ट अफिस जानैपर्ने बाध्यता । अनि तल्लो गाउँबाट ६ बजेपछि गाडी नचल्ने । परेन फसाद ?

हराएपछि केही न केही उपाय त लाउनै पर्‍यो । सबैतिर झाडी थियो, कतै केही नदेखिने । अनि एकातिर भीर । टाढा कताकता पानी बगेको सुनिन्थ्यो । सोच्यौं— पानी छ भने त पक्कै तल झरेको छ र केही न केही गरी बाटो खोज्न सकिन्न्छ ।

झारै झारबाट छिर्दै, निगालो समात्दै बल्लतल्ल खोलाको किनारमा पुग्यौं । बल्ल सास आयो । त्यही खोला समातेर सडकसम्म पुग्यौं । त्यो दिन त्यहाँ जंगलमा हराएको भए, बाटो नभेटेको भए शायद बाँचिन्थेन होला । त्यतिबेलै त्यस्तो चिसो थियो, हामीसँग पिउने पानीसमेत थिएन । सडकमा पुगेपछि हामी दौडिन थाल्यौं । ६ बजेअगाडि नै बस्ती पुगेर बस समात्नु पर्ने थियो । तर, भनेजस्तो नजिक भने रहेनछ । जति हिँडे पनि नपुग्ने । दौडिँदै गएपछि परबाट बस्ती देखियो । हाम्रा कानले बसको अन्तिम हर्न सुने । हामी केही मिनटमात्रै ढिलो भएछौं ।

धन्न सिधिङमा हामीले खाना खाएको होटेलको एउटा जिप चार यात्रु बोकेर पोखरा जाँदै रहेछ । हामीलाई पोखरासम्म छोडिदियो ।

बाँचेर सकुशल घर फर्किनुजत्तिको आनन्द यो धर्तीमा अरू केही छैन ।