– डानी डी प्लासिडो

म ‘नेटफ्लिक्स’को नयाँ डकुमेन्ट्री सिरिज ‘ट्रम्पः एन अमेरिकन ड्रिम’ हेरिसकेर अमेरिकाका ४५ औं राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पप्रतिको मेरो व्यक्तिगत दृष्टिकोणमा सकारात्मक परिवर्तन आउनेछ भनेर ढुक्क थिएँ । म ट्रम्पलाई ताइ न तुइका ‘क्यारिकेचर’को पात्रभन्दा फरक रूपमा हेर्न चाहन्छें । समर्थकहरू उनी र उनको नेतृत्वलाई कुन तर्कको जगमा उभिएर समर्थन गरिरहेका छन् भनी बुझ्न चाहन्थें ।

वृत्तचित्रले विषयवस्तुलाई मानवीय कोणबाट देखाउने प्रयत्न गर्छन् । यद्यपि ती जतिसुकै रंगरोगन र चमकले किन नपोतिएका होऊन् । ट्रम्पमाथिको यो सिरिजले पनि उनको चामत्कारिक व्यक्तित्वलाई छर्लंग पार्छ । यसमा निर्माण पक्षको पूर्वाग्रह र निहित स्वार्थलाई लिएर छुट्टै बहस हुन सक्ला तर एउटा कुरा प्रष्ट छ— ट्रम्प शुरुदेखि नै यस्ता थिएनन् । यहाँ ‘यस्ता’ भन्नुको अर्थ त्यस्तो व्यक्तित्व हो, जो आक्रामक व्यापारी हो र जो सुनको जलपले पोतिएको छ । जसले चन्द्रमाको वाचा गर्छ र शनि ल्याएर दिन्छ ।

एउटा कुरामा ट्रम्प इमानदार लाग्छन् । सिरिजको पहिलो भागले उनको सार्वजनिक जीवनको दशकबारे देखाउँछ । उनले प्रसिद्धि पाउनुअघिको समयबारे बोल्छ । युवावयका ट्रम्पका अन्तर्वार्ता गजब लाग्छन् । यी हेर्दा लाग्छ— ट्रम्प चिन्नै नसकिने त्यस्ता व्यक्ति हुन्, जो अरुभन्दा फरक छ । फरक त उनको हेयरस्टाइल पनि छ ।

प्रसिद्धि चाख्नुअघि ट्रम्प शान्त, विवेकी र रणनीतिक देखिन्छन् । बोल्दा तौलेर शब्द उच्चारण गर्छन् र प्रश्नहरूलाई सटिक रूपमा जवाफ दिन्छन् । उनको भावभंगिमामा सादगी देखिन्छ । तर, अहिलेको समयले अर्कै ट्रम्प देख्यो । प्रसिद्धिको शिखरमा पुगेपछि त्यसको नशाले मान्छेलाई अर्कै बनाइदिन्छ । ट्रम्प पनि अर्कै भए । अर्कै बोले । अर्कै व्यवहार देखाए । अहिले उनी प्रसिद्धिको त्यस्तो दुव्र्यसनमा छन्, जसबाट उनी कहिल्यै उम्कन सक्नेछैनन् ।

युवावयका ट्रम्प मायालु लाग्छन् । उनी आत्मविश्वासी देखिन्छन् । र, उनी अन्तर्वार्तामा स्पष्ट भनिदिन्छन्, “म आत्मविश्वासी छैन । मलाई यो शब्दै मन पर्दैन ।”

यी तन्नेरी ट्रम्पलाई आफू देखिनु र चिनिनुको उति परवाह छैन । पिताको विरासत सम्हाल्दाको शुरुआती चरणमै इभाना म्यारीसँगको विवाहताका देखिने सौम्य ट्रम्प समयको यो लामो कालखण्डमा कसरी यति छुद्र भए भन्ने दृष्टान्त रोचक लाग्छ । वैवाहिक समारोह जति साधारण र सादगीपूर्ण देखिन्छ, तन्नेरी ट्रम्प पनि त्यस्तै प्रिय देखिन्छन् । कामप्रति इभानाको जोश र वैयक्तिक उन्नतिप्रतिको उनको लालसाले कतै न कतै ट्रम्पलाई पनि तिलस्मी बनाउन सघाएकै हो । ट्रम्पले जानीजानी इभाना छनोट गरेका हुन् किनभने उनी चाहन्थे— त्यस्ती जीवनसाथी होओस्, जो सँगै भएर आफूलाई चुनौती दिइरहोस् ।

पिताको विरासत सम्हालेपछि ट्रम्पले पहिलो र सफल काम गरे, ‘ट्रम्प टावर’ ठड्याए, जुन सत्तरीको दशकमै सर्वाधिक महँगो मानिने म्यानहटन (न्युयोर्क)को केन्द्रमा छ । यो उनको अत्यन्तै महत्वाकांक्षी परियोजना थियो । र, यसको जिम्मा लिएकी थिइन् बार्बरा रेस, जो ट्रम्पसँग कहिल्यै डराइनन् । असन्तुष्टि जाहेर गर्नुमा उनी ट्रम्पका पिताभन्दा पनि अगाडि थिइन् । रेसले ट्रम्पसँगका स–साना किस्सा सुनाउँछिन् । भन्छिन्, “ट्रम्पले विचारलाई सम्मान गर्थे । कामका दौरान हुने (चर्कै) बहसलाई उनी रचनात्मक र अत्यावश्यक ठान्थे । यसलाई उनी मित्रवत् तरिकाले लिन्थे ।”

म्यानहटनको भीमकाय भवन निर्माणपछि उनले सगौरव त्यसलाई ‘ट्रम्प टावर’ नाम दिए । र, ट्रम्प त्यहीँबाट ‘अर्कै’ भएका हुन् । वास्तविकताभन्दा धनको उन्माद बढी नशालु हुन्छ भन्ने ठानेको उनले त्यहीँबाट हो । त्यो उन्मादको झिल्कोले उनले आफ्नो भ्रमलाई चिन्नै सकेनन् । चिर्नै सकेनन् ।

त्यससँगै ट्रम्प अँध्यारो गुफाभित्र पसे । इमानदार कर्मचारी, ठेकेदारहरूले पैसा पाउनै छाडे । ट्रम्पले अप्ठ्यारा प्रश्नको उत्तरै दिन छाडे । र, उनीहरूलाई आक्रमण गर्न थाले, जसले त्यस्ता प्रश्न गर्थे । र, उनको आक्रमण सधैं बोलेरमात्रै भएन । नबोलेरै उनले त्यस्ता तमाम प्रश्नको हत्या गरिदिन्थे, जुन उनीविरुद्ध हुन्थे । यो कला उनले कसरी विकास गरे, भन्न सकिन्न । तर, खुंखार गिरोहका मुद्दा लड्ने रोय कोन ट्रम्पका दाहिने थिए । यसले पक्कै केही संकेत गर्छ ।

म्यानहटनको भीमकाय महलपछि ट्रम्पका आँखा क्यासिनोतिर सोझिए । त्यसपछि उनी त्यस्ता भ्रष्ट भए, जसले बारम्बार उन्मुक्ति पाइरहन्थे । ट्रम्पले ‘ट्रम्प टावर’ ठड्याउँदा तमाम करबाट उन्मुक्ति पाएका थिए । न्युयोर्कका मेयरले उनको करमुक्ति घोषणा गर्दा देशभर त्यसको (सकारात्मक÷नकारात्मक) चर्चा भएको थियो ।

अनि, ट्रम्पका अभिव्यक्ति र व्यवहार अत्यन्त विद्वेषपूर्ण र अराजक हुँदै गए । पत्नी इभाना र उनको सम्बन्धमा दरार आउँदै गए । इभानाविरुद्धको आक्रोशपूर्ण अभिव्यक्तिले ट्रम्पले मान्दै÷देखाउँदै आएको ‘शक्तिशाली दम्पती’को ओज सेलाउँदै गयो । र, उनले चाहेको बलशाली हात खिइँदै गयो ।

यी अनेक उतारचढापपछि ट्रम्पले बार्बरा रेसलाई पुनः टिममा ल्याए । तर, रेसले पहिलेका ट्रम्प र त्यतिबेलाका ट्रम्पबीचमा आकाश–जमिनको फरक पाइन् । रेस भन्छिन्, “अब उनलाई चुनौती दिएको मन पर्न छाड्यो र मिलेर काम गर्ने उनको स्वभाव मरेर गयो ।”

यो सिरिजले ट्रम्प अनेकन् पाटा उधिन्छ । त्योभन्दा बढी उनको जीवनका अँध्यारा र दुःखद घटनामा प्रकाश पार्छ । राष्ट्रपतीय निर्वाचनमा उनले पाएको अप्रत्याशित विजयलाई पनि यसले सँगसँगै जोडेर हेर्छ ।

ट्रम्पले आफूलाई सधैं भीमकाय पुरुषवादी संकीर्ण घेराभित्र राख्न रुचाउँछन् । र, उनले आफूलाई सधैं त्यसैगरी नै प्रस्तुत गरे । इच्छा भयो भने जस्तासुकै महत्वाकांक्षा पनि किन्न सकिने दम्भ उनमा विकास हुँदै गयो । र, संयोग नै मान्नुपर्छ, उनी यसमा सधैंजसो सफल पनि हुँदै गए । आफ्ना विरोधीलाई उनले यही ‘डक्ट्रिन’अनुसार किनारा पार्दै लगे । अचम्म मान्नुपर्छ, यसबापत उनले त्यस्तो ठूलो मूल्य कहिल्यै चुकाउनु परेन ।

म्यानहटनको टावरसँगै ट्रम्पले आफ्ना इमानदार समर्थकको समूह पनि उसैगरी खडा गरे । यसमा उनले केही दशकमै सफलता पाए । समर्थकले ट्रम्पका अनेकन किंवदन्तीलाई पछ्याउँदै गए । विरोधीले उनका जे–जस्ता पक्ष उठाउँथे, समर्थकले तिनैलाई आकर्षित गर्न थाले । यस्तो भयो— ट्रम्पका कमजोरी नै समर्थकका लागि शक्ति बने । ट्रम्पको जीवनशैली खुलारूपमा स्खलन हुँदै गयो, अनैतिक हुँदै गयो । तर, समर्थकका लागि यही इमानदार छवि लाग्यो ।

वर्षौंपछि रोजर स्टोन (अमेरिकी राजनीतिक सल्लाहकार, जो रिपब्लिकन पार्टीका उम्मेदवारका लागि विपक्षी उम्मेदवारबारे अनुसन्धान गर्छन्)ले ट्रम्पलाई राजनीतिमा छिर्न सल्लाह दिए । उनलाई थाहा थियो— अमेरिकी समाजका पुरातन संस्थाहरू विस्तारै क्षय हुँदै थिए, र त्यसैबीच पप–संस्कृति विकास हुँदै थियो । स्टोन रहस्यमी र अप्रिय पात्र हुन सक्छन् तर उनको विवेक सटिक छ । शायद उनी नै त्यस्तो पहिलो व्यक्ति हुन्, जसले ट्रम्पलाई राष्ट्रपतिका रूपमा देखेको थियो ।

सिरिजको अन्तिम भागले २०१६ को अमेरिकी राष्ट्रपतीय निर्वाचनबारे भन्छ, जसबारे हामी सबैजसोलाई थाहा छ । निर्वाचन अभियानलाई लिएर ट्रम्पले वर्षौंदेखि गरेको (नियतवश होस् या अञ्जानमै) गृहकार्यलाई यसले छर्लंग देखाउँछ ।

ठट्टाकै रूपमा सही, युवावयमा उनले ‘ट्रम्प टावर’ ठड्याएपछि गरिएको एक अन्तर्वार्तामा आफू कुनै दिन अमेरिकाको राष्ट्रपति बन्ने बताएका थिए ।

र, कालान्तरमा उनको त्यही ठट्टा अमेरिकका लागि पनि दुःखद ठट्टा सावित भयो ।

अपमानजन्य व्यवहार, चर्चाको भोक र राष्ट्रपतीय सपना ट्रम्पको व्यक्तित्व नै बन्यो । अन्ततः उनले त्यसमै सफलता प्राप्त गरे । यी सबै घटनाक्रमलाई कतै न कतै देखे¬–भोगेको आधारमा म उनको आत्मविश्वास र इच्छाशक्तिको प्रशंसक पनि हुँ ।

ट्रम्पले जे–जति सफलता (वा विफलता) प्राप्त गरे, त्यो सोचनीय र रोचक छ । र, यो डरलाग्दो तथ्य पनि हामीसामु छ— आखिर ट्रम्पजस्ता व्यक्ति संसारकै शक्तिशाली मुलुक हाँक्ने स्थानमा कसरी पुगे ! आफ्नो व्यक्तित्वलाई धूलीसात बनाएर पनि अन्ततः ट्रम्पको दर्शनले नै विजय प्राप्त ग¥यो । जीवनका सर्वाधिक घृणित कार्यका बाबजुद उनले लाखौं, करोडौं समर्थक गोलबन्द गर्न सक्नु अद्भूत कला हो ।

तर, यहाँ उनको विजयले मात्रै अर्थ राख्दैन, रुचिपूर्ण यात्राले पनि उत्तिकै महत्व राख्छ । भीडमा खेल्न सक्नु, साम–दाम–दण्ड–भेदकै आधारमा सही— संसारको आँखा आफूतिर सोझ्याउनु (धेरैजसो रुष्ट, क्रूर र विरोधाभाषपूर्ण व्यवहारले) ट्रम्पको सर्वकालीन विशेषता बनेर गयो । नागरिकले नचाहेरै पनि उनको यस्तो दुरुह तस्बिर हेरिरहन्छन् । हेरिरहनु परेको छ ।

शायद राजनीतिले ट्रम्पलाई रुष्ट र विद्वेषपूर्ण बनाएको होला । र, शायद यही विशेषताकै कारणले उनले ह्वाइट हाउसको बाटो सोझ्याएका होलान् । यसको प्रभाव उनले ह्वाइट हाउस छाडेपछि पनि वर्षौंसम्म परिरहनेछ । यदि हामीले ‘ट्रम्पिजम’को निरन्तरता चाहँदैनौं भने हामीले पाठ सिक्नैपर्छ ।

ट्रम्प अमेरिकी दुःस्वप्न नबनून् !

साभारः फोब्र्स.कम