घटनाप्रवृत्तिले सरकार गैरजबाफदेही शैलीमा निर्लिप्त देखिँदैछ । दुईतिहाइ बहुमत छ । चाहेर पनि,सरकारलाई कसैले हल्लाउन सक्ने होइनन्, किन जबाफदेह बन्नुपर्यो ? यस्तै अहं सायद् पालेको छ, सरकार भनिने संरचनाले । जबाफदेही उत्तरदायित्वको बोध हो । जनस्तरबाट आएका प्रश्नको सही सम्बोधनले जनताप्रति सरकारी उत्तरदायित्व कायम रहेको सन्देश मिल्छ । तर यो सरकार त्यस्तो सन्देश दिन इच्छुक या सक्षम देखिएन । 

सरकार जबाफदेह अर्थात् जनताप्रति उत्तरदायी बन्न नसकेको अनुत्तरदायी घटना प्रस्तुतिभन्दा अघि दार्शनिक दीक्षाको प्रभावतर्फ हेर्नुपर्ने जस्तो लाग्छ । 

प्रजातन्त्र जनताप्रति जबाफदेही वा उत्तरदायी दीक्षाको अपेक्षा राख्छ । तर कम्युनिष्ट दर्शनको स्थापित मान्यतामा जनतालाई कम्युनिष्ट सरकार र दलप्रति समर्पित बनाइनुपर्छ । वैकल्पिक विचारको स्वतन्त्रता नदिइएको नागरिकप्रति सरकारको जबाफदेहिता जरुरी पर्दैन, प्रजातन्त्रवादीलाई जस्तो बाध्यकारी पनि हुँदैन । कम्युनिष्टमा स्वतन्त्र विचारको ठामै हुँदैन । जनताको नाम त लिन्छ तर जनताप्रतिको दायित्व बोधले झुक्ने जोखिम कम्युनिष्ट दर्शनले सिकाउँदैन । ‘घुम्दै फिर्दै रुम्झाटार’ भने जस्तो कम्युनिष्ट प्रणाली अन्तर्गत शीर्ष एक पदाधिकारी केन्द्रित शासन संरचनाको  उत्तरदायित्व अन्ततः त्यही पदाधिकारीप्रति रहन्छ । जनताप्रति होइन । कम्युनिष्ट दर्शनको यस्तो बुझाइ वा दीक्षा र व्यवहार प्रकट रुपमै स्थापित भएको हो ।

नेपालमा अहिलेको शासन प्रणाली बहुदलीय प्रजातान्त्रिक हो । तर सरकार यसको विपरीत कम्युनिष्ट दीक्षित । सरकार दुई डुङ्गामा खुट्टा राखे जस्तो । एकदलीय दीक्षा, बहुदलीय प्रणाली । जुन डुङ्गामा मौका मिल्यो त्यतै खुट्टा सार्यो । प्रजातान्त्रिक डुङ्गामा सर्न वा नसर्न खोज्दा कम्युनिष्टले कम्युनिष्टलाई यही कारण संशोधनवाद र जडसूत्रवादको भासमा डुबेको आरोप, एकथरिले अर्कोथरिलाई लगाउने गरेका छन् । 

यही दार्शनिक दोषले कम्युनिष्टहरु जनताप्रति अनुत्तरदायी बन्न सक्छन् र पाउँछन् । अहिलेको सरकार यही बाटोमा उभिएको छ । 

जनताले निर्मला पन्तको हत्याराको पता मागे, तेत्तीस किलो सुनको थाहा खोजे, वाइड बडी जाहजको हिसाब अँध्यारोमा किन ? प्रश्न गरे, महँगीको कारण सोधे,चिनीको चास्नीमा स्वाद लिने को को हुन् ? सोधखोज गरे, प्रशासन र सरकारी संरचनाको कम्युनिष्टीकरण र दूरसञ्चार प्राधिकरण काण्ड लगायत दर्जनाँै विषयमा सरकारसँग जानकारी मागे, भ्रष्टाचार रोकिनुपर्छ भने तर सरकार जबाफ दिँदैन,अनुत्तरदायी छ, गैरजबाफदेह छ । सुशासनको गफ गर्छ तर पारदर्शिता शून्य छ । 

एक, दुई घटनाको चिरफार गरौँ । निर्मला पन्तको बलात्कार र हत्या गर्ने कारकको प्रमाण नस्ट वा छानवीनमा लापरबाही गरेको आरोपमा त्यहाँका तत्कालीन प्रहरी उपरीक्षक र प्रहरी निरीक्षकलाई स्पष्टीकरणको दायरामा ल्याइएको छ । प्रमाण नस्ट गरेको दोषमा जागिर बर्खास्तगीको सम्भावना पनि छ । तर त्यो प्रमाण उनीहरुले कसका खातिर नस्ट गरे ? वा  सबै दोषी के उनीहरु नै हुन् ? सरकारले सही जबाफ दिनु पर्छ वा पर्दैन ? कि सरकार प्रमाण नस्ट पार्ने लापरबाही गरेको दण्ड उनीहरुलाई दिएर घटनाको कारकलाई लुकाउन चाहन्छ ? सीबीआईका दुई टोली समेत झण्डै आधा दर्जन छानवीन समिति बनाएर पनि दोषी लुक्न पाउनुमा, नेमकिपाका अध्यक्ष नारायणमान विजुक्छेले दावा गरे जस्तै ‘सरकारले नै दोषी लुकाएको’ शंका हुने नै भयो । सरकार पटक्कै जबाफदेही देखिएन । 

महँगी, अर्को घटना–दशैँको मुखमा निजी क्षेत्र (व्यापारी)ले बेचेभन्दा चिनीको सरकारी मूल्य बढी चर्को किन भयो ? दशैँ गयो, छानवीन सानवीनको नाममा हाटहुट,लाट्लुट भयो,संसदीय समितिको निर्देशन पनि म्याद गुज्रिएको औषधि जस्तै बनाइयो । चर्को मूल्य तिरेर गुलियो पारिएको जनजिब्रोले सोध्यो किन ? तर सरकार मौन छ । अनुत्तरदायी अर्थात् गैरजबाफदेह । 

तेत्तीस किलो सुनको घटना पुरानो भयो । यसमा सोधखोज गरिरहनु सरकारको दृष्टिमा कपट ठानिएला । सुनको कनेक्सन प्रहरीवृत्तमा नै सीमित भयो, हरायो । न सुन भेटियो न खाने घुन पता लाग्यो । सोधी रहून्, प्रजातन्त्र भन्नेमा जनता सोधी रहन्छन् । तर कम्युनिष्ट शिक्षाले जनतालाई जबाफ दिनुपर्दैन, हामी कम्युनिष्ट सरकार । सायद् यस्तै सोचेर सरकार मौन,  सुन्या, नसुन्यै गर्दैछ । निरुत्तर ।

अर्को, प्रशासन र सरकारी संरचनामा कम्युनिष्टीकरण ? नबोले पनि सरकारका लागि मनमनै उत्तर सजिलै छ । कम्युनिष्टले कम्युनिष्टीकरण नगरे, के लोकतन्त्रीकरण गर्छ त ? जे हो,त्यही गर्ने हो । सरकार लोकतन्त्रको अर्थात् लोकको तन्त्रको होइन नि, कम्युनिष्ट को हो, भन्यो, पुग्यो । 

जबाफदेही बोली, व्यवहार र संस्कारमा प्रतिविम्बित हुन्छ । यसपटकको दशैँमा नागरिक संस्कार, संस्कृतिले हार्यो । फेरि सामन्ती संस्कारले जित्यो । राष्ट्राध्यक्षदेखि सरकार प्रमुखसम्मले नागरिकलाई घुँटा टेकाए, शिर जोताए । संस्कृतिको सम्मान अन्यथा होइन, ठीकै हो । तर गणतन्त्र, लोकतन्त्र वा  प्रजातन्त्रको संस्कार नागरिक सम्मानको खातिर पनि मागिएको होला नि । कि घुँडा टेकाउन गणतन्त्र ? नागरिक सम्मानप्रति संवेदनहीन यस्तो गैर जिम्मेवारी किन ? कम्युनिष्ट दीक्षा लिँदा संग्रहित सामन्ती सोच मौका पाउँदा खुला प्रकट भयो । 
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले टीका प्रदान गर्ने समय तालिकामा संस्कृतिको पर्दाभित्र अहंप्रभुको मनोदशा मात्रै सीमित राखेका छैनन् । जो व्याख्या गरिँदैछ । प्रधानमन्त्री ओलीले भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको पथगामी भएको सन्देश पनि सँगै दिएका छन् । दशैँ कुन समयदेखि कुन समुदायले शुरु गर्यो एकीन छैन । तर दुर्गा भगवती र राजा रामसँग कथा जोडिएकाले दशैँ सबै नेपालीको भएर पनि हिन्दुत्वको प्रतिनिधि पर्व आरोपित छ । 

टीका कूटले विश्वमा हिन्दुत्व दर्शनको एकमात्र सम्वाहक शासक मान्ने प्रधानमन्त्री मोदी पनि खुस । हिन्दुत्वको राजकीय उत्थानमा आफ्नो पुनरुत्थानको बलियो सम्भावना देख्ने हाम्रा राजा पनि खुसी । संस्कृतिसँग तालिकासमेत मिलाएर बडादशैँमा प्रधानमन्त्री ओलीले प्रदान गरेको टीकाभित्र हिन्दुवादी भनिने र बनिने राजनीतिक रहस्य घुसाइएको छ । एक वर्षभित्र हुने भारतीय चुनावमा मोदीको बिजेपी पुनः सरकारमा जाने छनक, थप प्रेरणाको कारण जो छ । विचारहिनताको कथित राजनीतिले वर्गीय, जातीय, क्षेत्रीय र धर्मीय, मौका अनुसार सबथोक पाखण्ड चलाउँछ । लाल चन्दन टीका यस्तै हो । जबाफदेही कता,कता ? सुनुवाइ नहुने निरिह जनता । नामको ठाम नखोज्ने हो भने अहिले नेपालमा विचार त्यागेका तर स्वाभाव नछुटेका कम्युनिष्टहरुको सरकार, जो नागरिकप्रति गैरजबाफदेह छ । 

गैरजबाफदेहीको अर्को उदाहरण प्रधानमन्त्रीको सरकारी निवास बालुवाटारमा निरन्तर हुने नेकपाको बैठक । बालुवाटारमा यदाकदा यस्ता बैठक हुनुलाई प्रधानमन्त्रीको स्वास्थ्यका कारण पनि अन्यथा भन्न मिल्दैन । तर, देश र जनताको समस्या सम्बोधन गर्न हुनुपर्ने निवासको त्यो बैठकस्थल नेकपा भित्रको उहापोह वा भागबण्डा मिलाउन निरन्तर भइरहे छ । 

अब हुने मन्त्रिपरिषद् पुनर्गठनमा भाग दिने र एकताको संगठनमा अलिकति सूत्र हात पारिदिने बालुवाटारी मन्त्रणाले माधव नेपालको गुनासो–पत्र फिर्ता भएको छ । थन्किएको भन्दा फिर्ता भन्नु सही होला । झण्डै उस्तै, काजी नारायण श्रेष्ठको घुर्कीको फिर्ती जस्तै । प्रधानमन्त्री निवास, जनताको नासोमा नेकपाको गैरजिम्मेवारी प्रदर्शन ।   

राजनीति स्थिरताको निकै चर्का चर्चा सुनियो । दुईतिहाइ सांसद् रहेको सरकार र राजनीति मुलुकी इतिहासमा सबैभन्दा अस्थिर प्रमाणित भएको छ । त्यहाँभित्र दावानल छ । बालुवाटारी अटुट बैठकले यही पुष्टी गर्छ । सरकार र दुईतिहाइका नेताले भित्रभित्रै हल्लिएको बुझेछन् क्यारे, हिजोआज स्थिरताको तुरही बज्न छोडेको छ । 

स्थिरताको दुन्दुभीमा आकर्षण त थियो नै । त्यसमाथि थपिएको सम्मृद्धि, सुशासन र उग्रराष्ट्रवादी नाराले दुःखी नेपालीलाई लोभ्याउने नै भयो । अहिले समृद्धि र सुशासन आइसकेछ क्यारे,चूप छन् । रन्को चाहिँ बाँकी छ । राष्ट्रवादले भर्खरै बितेको दशैँमा जस्तै घुँडा टेके, टेकाएको देखियो । सरकार पारदर्शी होइन, थप अँध्यारो बढाउँदै छ । दुःखी जनताको भावनामाथि शोषण, योभन्दा गैरजबाफदेही अरु केही हुन्छ ? सरकारको काम आफ्ना कम्युनिष्टका लागि, मीठा र आकर्षक कुरा जनताको खपतका लागि, अहिले यत्ति बुझे हुनेभयो, बस् ।