आज दसैंको महाअष्टमीको दिन हो । आजको दिन देशैभरी खसी, बोका, राँगा, कुखुरा लगायतका पशुपन्छीलाई देवीका मन्दिरमा र घर–घरमा पनि बली दिने वा बध गरेको पाइन्छ । निर्दोष पशुहरु निरीह भएर कराइरहेको, जता पनि रगत अनि मासु देख्दा मलाई साह्रै नै वेदना हुन्छ । देशै छोडेर हिँड्नु जस्तो लाग्छ । जता जाँदा पनि निरीह पशुपन्छीलाई बध गर्न ठिक्क पारिएको, च्याँच्याँ र चुँचुँ गरेको देख्दा मलाई के गर्नु के नगर्नु जस्तो महसुस हुने गरेको छ । 

सानैदेखि पशुपन्छीलाई बध गरेको देखेर मलाई साह्रै दुःख लाग्थ्यो । त्यही भएर मैले पशुपन्छी बली दिनु हुन्न वा बध गर्नु हुन्न भनेर अभियान नै चलाएकी हुँ । यो अभियान चलाएको पनि दश वर्ष भइसकेको छ । 

अभियानले कति असर गर्यो ?

हामीसँग ठ्याक्कै संख्या त छैन । तर, मन्दिरहरुमा गएर हामीले पुजारीहरुलाई सोद्धा उहाँहरुले पहिलाको तुलनामा बली दिनेहरु घटेको बताउनुभएको छ । यसको विस्तृत आँकडा निकाल्ने प्रयास हामीले गरिरहेका छौं । केही न केही सकारात्मक प्रभाव परेको हामीले ठानेका छौं । तर, अझैपनि हजारौंको संख्यामा पशु बली दिने गरिएको छ । यो क्रमलाई घटाउँदै लगियोस् भन्ने अभियानमा हामी छौं । केही न केही सकारात्मक असर गरिरहेको छ ।

बली धर्मले मागेको हो त?
बली धर्मले मागेको जस्तो मलाई लाग्दैन । मैले यसबीचमा हिन्दू धर्मशास्त्रको पनि अध्ययन गरेँ । त्यो अध्ययन गर्दा हिन्दू धर्ममा विभिन्न विकल्पहरु पनि दिइएको पाएँ । जस्तो कि बलीकै लागि पनि खसी वा बोका नकाटी त्यसको सट्टामा नरिवल वा कुभिण्डो पनि काट्न सकिने व्यवस्था पनि छ । त्यसैले निर्दोष र माया लाग्दा पशुलाई बली दिनुपर्छ भनेर कहिं भनिए जस्तो लाग्दैन । बली दिँदा देवी खुसी हुनुहुन्छ जस्तो पनि मलाई लाग्दैन ।

त्यसैले धर्मले मागेको भनेर काटमार गर्नु भनेको धर्मको बदनाम गर्नु हो भन्ने मलाई लाग्छ । यो अभियान अहिले देशव्यापी मात्रै होइन, अन्तर्राष्ट्रियकरण पनि भएको छ । जस्तो कि गढीमाईमा दिइने बलीको चर्चा विश्वभरीकै सञ्चार माध्यममा आएका छन् । यसले हिन्दू धर्मको बदनाम पनि गराएको छ । त्यसैले हिन्दू धर्मलाई अझ फैलाउने हो भने यसको बदनाम हुनुहुँदैन । त्यसैले आफ्नो धर्म सबैका लागि ग्राह्य बनाउनकालागि पनि स्वयं हिन्दू धर्मावलम्बीहरुले बली जस्ता गलत प्रयोगहरु बन्द गर्नु जरुरी रहेको मैले ठानेकी छु । 

घरमै झगडा पर्छ
परम्परागत रुपमा चलेको चलन भएकोले कहिलेकाहीं बली र मासु खाने कि नखाने भन्ने बारेमा मेरो घरमै पनि झगडा पर्छ । म शाकाहारी हुँ तर मेरो घरमा मांसाहारी पनि हुनुहुन्छ । मैले पशुबली विरुद्धको अभियान चलाएको लामो समय भइसक्दा पनि घरमै त बुझाउन सकिरहेको छैन भने समाज र देशभरी बुझाउनका लागि समय लाग्छ । त्यसैले मैले आफ्नो अभियान जारी राखेकी छु । अहिलेपनि पशुबली नदिइयोस् भनेर विभिन्न मन्दिरहरुमा हामीले पर्चा र पोष्टरहरु टाँसेका छौं । विभिन्न जिल्लाहरुमा पनि साथीहरुले अभियान चलाइरहनु भएको छ । र, यसको सकारात्मक प्रभाव पनि परिरहेको छ । धेरै मानिसले अहिले रातो मासु खानु स्वास्थ्यको लागि हानिकारक हो भन्ने बुझेर खान छोडेको अनुभव पनि सुनाउनु हुन्छ । त्यसैले यसबारेमा बिस्तारै मानिसहरुमा सकारात्मक प्रभाव परेको मैले महसुस गरेको छु । 

पशुको बिजोग देख्दा माया लाग्छ

पशुपन्छीहरु कहिलेकाहीं राजधानीमा ल्याउँदै गर्दा गाडीमा कोचेर ल्याएको देखिन्छ । ती पशुहरु राल सिंगान चुहाउँदै आइपुग्छन् । तिनीहरुलाई मार्ने बेलामा पनि दुःख दिएर ल्याएको देखेको छु । त्यो देख्दा असाध्यै दुःख लाग्छ । मासु खानेले पनि स्वस्थ खालका खसी कुखुराको मासु खाँदा स्वास्थ्यलाई पनि राम्रो हुन्थ्यो होला । तर, तनाव दिएर ल्याइएका पशुको मासु खाँदा पक्कैपनि हाम्रो स्वास्थ्यलाई राम्रो गर्दैन । हाम्रा बालबालिकाहरुलाई पनि राम्रो गर्दैन । 

पौष्टिक तत्वको लागि मासु नै चाहिन्छ त?
पौष्टिक तत्वको लागि र तागत पाउनका लागि मासु खानुपर्छ भन्ने भनाई पनि सुनिन्छ । तर, यो कुरा सत्य होइन । बरु मासुले रोग ल्याउने पछिल्लो समयमा बताउन थालिएको छ । मैले अघि पनि भने रातो मासुले समस्या ल्याउँछ भन्ने कुरा अहिले धेरै मान्छेले बुझ्न थाल्नु भएको छ । माछा मासुको सट्टा गेडागुडी तथा साग सब्जी खाँदा त्यो भन्दा राम्रोसँग शारीरिक आवश्यकता पूरा हुन सक्छ । त्यसैले दसैंमा गरिने जस्तो हजारौंको संख्यामा बली दिनु राम्रो होइन । विश्वमा चर्चित बडी बिल्डरहरु पनि शाकाहारी भएको हामीले सुन्दै आएका छौं । त्यसैले मासु अनिवार्य हो भन्ने मलाई लाग्दैन र सबैले यो कुरा बुझिदिनुपर्छ । 

विकल्प खोजौं
दसैंको महाअष्टमी र महानवमीका दिन विशेषगरी पशुबली दिने गरेको पाइन्छ । पशुको पनि बाँच्न पाउने अधिकार छ । त्यसैले यसको विकल्प खोजौं भनेर म सबैमा अनुरोध गर्न चाहन्छु । हुनत धेरैले अहिले कुरा बुझिसक्नु भएको छ । गुठी संस्थानले पनि बलीका लागि दिने रकम रोक्न लागेको भन्ने मैले सुनेको छु । यदि संस्थानले त्यसो गर्यो भने पशु अधिकारको पक्षमा सरकारी निकायले पनि मद्दत गरेको ठहरिनेछ । तर, औपचारिक रुपमा हामीले यसबारेमा जानकारी पाइसकेका छैनौं । यदि यसो गर्न लागिएको हो भने यो राम्रो कुरा हो ।

खराब बानीलाई बली दिऔं

चाडपर्वको अवसरमा यदि बली नै दिने भए हाम्रा गलत बानी व्यहोरालाई बली दिऔं । यसको मतलब हाम्रा गलत बानी व्यहोरा छोडौं । असल काम गरौं । निर्दोष पशुको बली नदिऔं । निर्दोष र आवाजविहीन पशुको बली दुर्गा माताले पनि स्वीकार गर्नुहुन्छ जस्तो मलाई लाग्दैन । 

(पशुबली विरोधी अभियन्ता तथा एनिमल नेपालकी अध्यक्ष शाहसँग बाह्रखरीका लागि लेखनाथ अधिकारीको कुराकानीमा आधारित)