साहित्य
पुस्तक अंश
अस्थिर मनहरु
.jpg.jpeg)
पत्रकारिता, साहित्य र अनुसन्धानमा सक्रिय जनकराज सापकोटाको दोस्रो पुस्तक ‘कहर’ साउन १५ मा सार्वजनिक हुँदैछ । ‘कहर: वैदेशिक रोजगारीले विथोलिँदो समाज’ नामक पुस्तक वी रिडले बजारमा ल्याउन लागेको हो । पुस्तकमा वैदेशिक रोजगारीको कहर खेप्ने पात्रहरूका दुःख र भोगाइका अतिरिक्त त्यसले पारेको सामाजिक र सांस्कृतिक प्रभावलाई सूक्ष्म रूपमा हेर्ने प्रयास गरिएको छ । सोही पुस्तकको एक अंश :
० ० ०
दिनभर अलमस्त भावले घरमा बसिरहन मन मानेन । घरछेवैको स्कुल पुगें, श्री इन्द्रपुरी मावि, गीतानगर, चितवन (२२ वैशाख २०७१) यो त्यही स्कुल हो, जहाँ १५ वर्षअघि मैले कखरा सिकेको थिएँ, जहाँ म गृहकार्य नगरेकामा तरतरी पसिना काढ्दै चौरमा कुखुरी बनाइएको थिएँ ।
स्कुल पुगेपछि आफ्ना पुराना दिनहरुको स्मृतिले लछप्प भिजाइदियो मलाई । त्यतिबेला कक्षाका हामी सबैका सपना समान थिए । सबैका उद्देश्यहरु उस्तैउस्तै थिए ।
घरमा होस् वा चोकमा, स्कुलमा होस् वा आफन्तीका घरमा, सबैले एउटै कुरा सोध्थे– ठूलो भएपछि के बन्ने ?
हामीले दिने जवाफ प्रायः उस्तै हुन्थ्योे– डाक्टर, इन्जिनियर, पाइलट । यस्तो लाग्थ्यो, दुनियाँमा सबैभन्दा ठूला भनेका नै डाक्टर, इन्जिनियर र पाइलट हुन् ।
हामीलाई त्यसैगरी बुझाइएको थियो, सिकाइएको थियो ।
अहिले त स्कुलले पनि जुनी फेरेछ, कालोपाटीको ठाउँमा ह्वाइट बोर्ड झुन्डिएछ । चून नपोतिएको भित्तामा सेतो रंग लगाइएछ ।
पहिला शिक्षक जहाँ उभिन्थे, म त्यहीँ उभिएँ । त्यो चार कक्षा थियो । म पहिला जहाँ बस्थें त्यहाँ थिए, पहिलेको म जस्तै १८ जना विद्यार्थीहरु ।
मैले तिनीहरुलाई पालैपालो सोधें, “ठूलो भएपछि के बन्छौ ?”
तिनले म सानो छँदा दिनेजस्तो उत्तर दिएनन् । समयअनुसार उत्तर पनि फेरिएछ ।
“ठूलो भएपछि जहाज चढ्ने । तर पाइलटचाहिँ नहुने ।” ११ वर्षका लिखुरे तर चकचके आकाश नेपालीले आत्मविश्वासले भरिएको स्वरमा उत्तर दिए ।
सोधेें, “जहाज चढेर कहाँ जाने नि ?”
“मलेसिया जाने सर ।”
उनको उत्तरले मलाई छक्क पा¥यो । सोधेें, “किन ?”
“पैसा कमाउन ।”
जवाफ दिएर उनी फिस्स हाँसे । उनी छेवैका साथीहरुले पनि अनौठो प्रतिक्रिया जनाएनन् ।
आकाशको छेवैमा सर्टको टाँक पनि खुलै राखेर बसेका थिए, रमेश दुरा । मैले उनलाई पनि उही प्रश्न सोधें ।
“दुबई जाने, सर ।” उनले एकछिन पनि नसोची उत्तर दिए ।
“किन ?”
“मेरो बाबा दुबई हुनुहुन्छ । त्यसैले मलाई त्यहीँ जाने मन छ ।”
विद्यार्थीका उत्तर सामान्य थिएनन् । पालैपालो सबैलाई सोधेपछि थाहा भयो, १८ मध्ये सात जना विद्यार्थीका बा विदेशमा रहेछन् । एउटी छात्राका भने बा र आमा दुवै ।
मैले विद्यार्थीहरुलाई आ–आफ्ना बाका बारेमा बताउन भनें । धेरैले बाले परदेशबाट आउँदा आफूलाई चकलेट र नयाँ कपडा ल्याइदिने बाचा गरेको सुनाए ।
त्यसपछि मैले बालाई कत्तिको माया गर्छौ भनेर सोधें ।
यो प्रश्नको उत्तर उनीहरुसँग थिएन । रमेशले सुनाए, “बाले फोनबाटै माया गर्नुहुन्छ । मैले पनि फोनबाटै माया गर्छु ।”
बाको माया र लाडप्यारबिना हुर्किएका ती केटाकेटीको अनुहारमा माया, स्नेह र अभिभावकत्वको अभाव पोतिएको थियो । दिराम र रिंगेटले बदल्ला तिनीहरुको अनुहारको रंग ?
मनिका न्यौपानेका आँखा बहुतै चम्किला थिए । उनको खुलेको अनुहारले नै बताइरहेको थियो, उनी टाठी विद्यार्थी हुन् । रातो टीका लगाएकी, दुई चुल्ठा बाटेकी र कक्षाभरिकै सबैभन्दा सुग्घरी विद्यार्थी उनी । तर उनको परिचय यतिमै सीमित रहेनछ भन्ने उनलाई एकाध प्रश्न गरेपछि पत्तो पाइहालें । उनी कक्षाकी एक्ली विद्यार्थी थिइन् जसका बा आमा नै विदेश थिए, दुबई र साउदी अरबमा । उनी ठूलीआमाको संरक्षणमा हुर्किइरहेकी रहिछन् ।
मैले उनीसँग धेरैबेर कुरा गरें । उनलाई आफ्ना बाआमाले छुट्टीमा विदेशबाट आउँदा ल्याइदिने चकलेट र नयाँ कपडाको खुब सम्झना रहेछ । धेरैबेरपछि सोधेें, “तिमीलाई सबैभन्दा रमाइलो कतिबेला लाग्छ ?”
उनले उत्तर दिइन्, “सपनामा मम्मीलाई देखेको बेला ।”
“अनि नरमाइलो नि ?”
“निद्राबाट ब्युँझेको बेला ।”
मनिकाको उत्तर सामान्य थिएन । सन्तानको सुखका निम्ति परदेशिने लाखौं बाआमा यसैगरी छोराछोरीको सपनामा आउँछन् होला ।
फूलजस्ता बाबुनानीको अनुहार पढेर फर्किएपछि मेरा आँखामा हजारौं मनिका र लाखौं रमेश दुराहरु रङमङाउन थाले । तिनका अभिभावक सुखको खोजीमा परदेशमा पसिना बगाउँछन् र तिनका छोराछोरी ठूलो भएपछि बाआमाजस्तै परदेश पस्ने सपना देख्दै विद्यालय धाउँछन् ।
केटाकेटीको उत्तर सुनेपछि मोरङको होक्लाबारी डिपुमा भेटिएका गंगाबहादुरको अनुहार झलझली सम्झिएँ ।
० ० ०
२०७१ असार २० गते विराटनगर विमानस्थलबाट बाहिरिँदा दिउँसोको ३ बजिसकेको थियो । विमानस्थलको एक छेउमा टाँगिएको डिजिटल बोर्डले तापक्रम ३२ डिग्री सेल्सियस रहेको संकेत गरिरहेको थियो ।
विमानस्थलको आँगनमा लस्करै रिक्साहरु थिए । काँधमा गम्छा झुन्ड्याएर बसेका रिक्साचालक चर्को स्वरमा यात्रु बोलाइरहेका थिए । तिनका निम्ति म एउटा यात्रुमात्रै थिएँ । को कहाँदेखि चढ्छ र कहाँ ओर्लिन्छ, तिनीहरुको सरोकारको विषय यतिमात्रै थियो ।
एक साताको विराटनगर बसाइमा बरगाछीदेखि रोडशेषसम्म झन्डै एक दर्जन पटक रिक्सा चढेर ओहोरदोहोर गर्दा अनेकौंसँग संवाद भयो । ती प्रत्येक रिक्सावालका सपना झन्डैझन्डै एकैनासका थिए । तिनको जीवनको नक्सा करिबकरिब उस्तै थियो । तिनको नाम फरक थियो, थर फरक थियो, उमेर फरक थियो तर एउटै थियो दैनिकी ।
सहरका मुख्य सडकहरु विस्तार गर्न भत्काइएका थिए । पुनर्निर्माणको काम भने सुस्त गतिमा चलिरहेको थियो । गर्मीले हपक्क तातेको विराटनगरलाई धूलो र धूवाँले झनै विरूप बनाएको थियो । सबै सहेर रिक्सावालहरु पेडलमा खुट्टा दबाइरहेका थिए । तिनको गाँठा परेको पिँडौलाका रनक्क रन्किएका नसा हेर्नेु मेरो रहरको विषय थिएन । प्रत्येक रिक्साको चक्काभन्दा तीव्र गतिमा उनीहरुको शरीरमा पसिना बगिरहेको थियो ।
विराटनगर उपमहानगरपालिका वडा नं. ८ कोचाखालका दिलीप मण्डल तरतरी पसिना काढेर रिक्सा हाँकिरहेका थिए । उनको अनुहार गर्मीले गर्दा रातो भएको थियो । सडकको धूलो पसिनामा लपक्क टाँसिएको थियो । ३८ वर्षे जिन्दगीको यात्रामा उनले गर्न बाँकी केही रहेनछ; पाउन भने धेरै बाँकी रहेछ । तर पनि उनलाई लाग्छ, केही कुरा जिन्दगीमा ढिलो गरी सुरू गरियो । उनैले भने, “बिहे नै ढिलो गरें मैले ।”
“कति वर्षमा गर्नुभयो ?”
“१६ वर्षमा । म गाउँको बूढो बेहुलो ।”
बोलिसकेर उनी मुस्कुराए । उनको अनुहारमा हाँसोभन्दा धेरै लाजको रंग पोतिएको थियो । बालविवाहको परम्परा रहेको मधेसका दलित बस्तीमा दिलीप बूढो बेहुलो हुनु कुनै आश्चर्य पनि त थिएन !
सम्पत्तिका नाममा साढे दुई आनामा बनेको उनको झुपडी छ । त्यही घरमा उनको प्राण अडिएको छ । अडिँदैनथ्यो भने, त्यही जग्गा बन्धकी राखेर वा बेचेर उनी कतार वा मलेसिया गइसक्थे ।
“भएको जेथा बेचेर विदेश जान मनले मानेन,” उनले बाध्यता खुलाए ।
तर, दिलीपको मन विराटनगरमा अडिएको छैन । जसरी हुन्छ– कतार वा दुबई नत्र मलेसिया, साउदी अरब जहाँ भए पनि जान पाए यहाँभन्दा दोब्बर कमाइन्थ्यो भन्ने उनलाई मनैदेखि लागेको छ । दुईचार दलालसँग कुरा पनि गरिसके । सुनाए, “तर, सबैले पहिले पैसाकै कुरा गर्छन् ।”
दिलीपजस्ता विपन्न दलित समुदायका मानिस जसको जायजेथा न्यून छ वा छँदै छैन, त्यस्तालाई गाउँका साहूहरु ठूलो रकम ऋण पत्याउँदैनन् । वैदेशिक रोजगारीमा जाने त्यस्तो परिवारका सदस्यले मात्रै ऋण पाउँछन्, जसले पैसा तिर्न नसक्ने अवस्था आयो भने, घरखेत बेचेर पनि ऋण निखन्न सकियोस् । विदेशबाटै अंगभंग भएर फर्कियो भने, उतै मृत्यु भयो भने वा कम्पनी राम्रो नपरेर कमाइ गर्न सकिएन भने त्यस्ताबाट पैसा असुल्ने उपाय साहूहरुले ऋण पत्याउने पहिलो सर्त हुने गर्छ । दिलीपले हिसाब गरे– मेरो घरको त मूल्य हुने कुरै भएन, जग्गाको मूल्य पनि साहूलाई ऋण दिन मिल्ने खालको छैन ।
चार छोराछोरी हुर्काउने जिम्मेवारी रिक्सा पेलेकै भरमा पूरा गर्न सकिँदैन भन्ने उनले राम्ररी बुझेका छन् । “आफू फ्याट्ट बिरामी परियो भने जहानको बिचल्ली हुन्छ । एकचोटि विदेश जान पाए सधंैलाई हुन्थ्यो,” उनले मनको थकथकी बिसाए ।
दिलीप दलित समुदायका प्रतिनिधि पात्रमात्रै हुन्, जो विदेश जानका निम्ति आवश्यक ऋण जोहो गर्न नसकेर थकथकी मानिरहेका छन् ।
पुस्तकसम्बन्धी टिजर :
पत्रकारिता, साहित्य र अनुसन्धानमा सक्रिय जनकराज सापकोटाको दोस्रो पुस्तक ‘कहर’ असार १५ मा सार्वजनिक हुँदैछ । ‘कहर ः वैदेशिक रोजगारीले विथोलिँदो समाज’ नामक पुस्तक वी रिडले बजारमा ल्याउन लागेको हो । पुस्तकमा वैदेशिक रोजगारीको कहर खेप्ने पात्रहरूका दुःख र भोगाइका अतिरिक्त त्यसले पारेको सामाजिक र सांस्कृतिक प्रभावलाई सूक्ष्म रूपमा हेर्ने प्रयास गरिएको छ । सोही पुस्तकको एक अंश :
० ० ०
दिनभर अलमस्त भावले घरमा बसिरहन मन मानेन । घरछेवैको स्कुल पुगें, श्री इन्द्रपुरी मावि, गीतानगर, चितवन (२२ वैशाख २०७१) यो त्यही स्कुल हो, जहाँ १५ वर्षअघि मैले कखरा सिकेको थिएँ, जहाँ म गृहकार्य नगरेकामा तरतरी पसिना काढ्दै चौरमा कुखुरी बनाइएको थिएँ ।
स्कुल पुगेपछि आफ्ना पुराना दिनहरुको स्मृतिले लछप्प भिजाइदियो मलाई । त्यतिबेला कक्षाका हामी सबैका सपना समान थिए । सबैका उद्देश्यहरु उस्तैउस्तै थिए ।
घरमा होस् वा चोकमा, स्कुलमा होस् वा आफन्तीका घरमा, सबैले एउटै कुरा सोध्थे– ठूलो भएपछि के बन्ने ?
हामीले दिने जवाफ प्रायः उस्तै हुन्थ्योे– डाक्टर, इन्जिनियर, पाइलट । यस्तो लाग्थ्यो, दुनियाँमा सबैभन्दा ठूला भनेका नै डाक्टर, इन्जिनियर र पाइलट हुन् ।
हामीलाई त्यसैगरी बुझाइएको थियो, सिकाइएको थियो ।
अहिले त स्कुलले पनि जुनी फेरेछ, कालोपाटीको ठाउँमा ह्वाइट बोर्ड झुन्डिएछ । चून नपोतिएको भित्तामा सेतो रंग लगाइएछ ।
पहिला शिक्षक जहाँ उभिन्थे, म त्यहीँ उभिएँ । त्यो चार कक्षा थियो । म पहिला जहाँ बस्थें त्यहाँ थिए, पहिलेको म जस्तै १८ जना विद्यार्थीहरु ।
मैले तिनीहरुलाई पालैपालो सोधें, “ठूलो भएपछि के बन्छौ ?”
तिनले म सानो छँदा दिनेजस्तो उत्तर दिएनन् । समयअनुसार उत्तर पनि फेरिएछ ।
“ठूलो भएपछि जहाज चढ्ने । तर पाइलटचाहिँ नहुने ।” ११ वर्षका लिखुरे तर चकचके आकाश नेपालीले आत्मविश्वासले भरिएको स्वरमा उत्तर दिए ।
सोधेें, “जहाज चढेर कहाँ जाने नि ?”
“मलेसिया जाने सर ।”
उनको उत्तरले मलाई छक्क पा¥यो । सोधेें, “किन ?”
“पैसा कमाउन ।”
जवाफ दिएर उनी फिस्स हाँसे । उनी छेवैका साथीहरुले पनि अनौठो प्रतिक्रिया जनाएनन् ।
आकाशको छेवैमा सर्टको टाँक पनि खुलै राखेर बसेका थिए, रमेश दुरा । मैले उनलाई पनि उही प्रश्न सोधें ।
“दुबई जाने, सर ।” उनले एकछिन पनि नसोची उत्तर दिए ।
“किन ?”
“मेरो बाबा दुबई हुनुहुन्छ । त्यसैले मलाई त्यहीँ जाने मन छ ।”
विद्यार्थीका उत्तर सामान्य थिएनन् । पालैपालो सबैलाई सोधेपछि थाहा भयो, १८ मध्ये सात जना विद्यार्थीका बा विदेशमा रहेछन् । एउटी छात्राका भने बा र आमा दुवै ।
मैले विद्यार्थीहरुलाई आ–आफ्ना बाका बारेमा बताउन भनें । धेरैले बाले परदेशबाट आउँदा आफूलाई चकलेट र नयाँ कपडा ल्याइदिने बाचा गरेको सुनाए ।
त्यसपछि मैले बालाई कत्तिको माया गर्छौ भनेर सोधें ।
यो प्रश्नको उत्तर उनीहरुसँग थिएन । रमेशले सुनाए, “बाले फोनबाटै माया गर्नुहुन्छ । मैले पनि फोनबाटै माया गर्छु ।”
बाको माया र लाडप्यारबिना हुर्किएका ती केटाकेटीको अनुहारमा माया, स्नेह र अभिभावकत्वको अभाव पोतिएको थियो । दिराम र रिंगेटले बदल्ला तिनीहरुको अनुहारको रंग ?
मनिका न्यौपानेका आँखा बहुतै चम्किला थिए । उनको खुलेको अनुहारले नै बताइरहेको थियो, उनी टाठी विद्यार्थी हुन् । रातो टीका लगाएकी, दुई चुल्ठा बाटेकी र कक्षाभरिकै सबैभन्दा सुग्घरी विद्यार्थी उनी । तर उनको परिचय यतिमै सीमित रहेनछ भन्ने उनलाई एकाध प्रश्न गरेपछि पत्तो पाइहालें । उनी कक्षाकी एक्ली विद्यार्थी थिइन् जसका बा आमा नै विदेश थिए, दुबई र साउदी अरबमा । उनी ठूलीआमाको संरक्षणमा हुर्किइरहेकी रहिछन् ।
मैले उनीसँग धेरैबेर कुरा गरें । उनलाई आफ्ना बाआमाले छुट्टीमा विदेशबाट आउँदा ल्याइदिने चकलेट र नयाँ कपडाको खुब सम्झना रहेछ । धेरैबेरपछि सोधेें, “तिमीलाई सबैभन्दा रमाइलो कतिबेला लाग्छ ?”
उनले उत्तर दिइन्, “सपनामा मम्मीलाई देखेको बेला ।”
“अनि नरमाइलो नि ?”
“निद्राबाट ब्युँझेको बेला ।”
मनिकाको उत्तर सामान्य थिएन । सन्तानको सुखका निम्ति परदेशिने लाखौं बाआमा यसैगरी छोराछोरीको सपनामा आउँछन् होला ।
फूलजस्ता बाबुनानीको अनुहार पढेर फर्किएपछि मेरा आँखामा हजारौं मनिका र लाखौं रमेश दुराहरु रङमङाउन थाले । तिनका अभिभावक सुखको खोजीमा परदेशमा पसिना बगाउँछन् र तिनका छोराछोरी ठूलो भएपछि बाआमाजस्तै परदेश पस्ने सपना देख्दै विद्यालय धाउँछन् ।
केटाकेटीको उत्तर सुनेपछि मोरङको होक्लाबारी डिपुमा भेटिएका गंगाबहादुरको अनुहार झलझली सम्झिएँ ।
० ० ०
२०७१ असार २० गते विराटनगर विमानस्थलबाट बाहिरिँदा दिउँसोको ३ बजिसकेको थियो । विमानस्थलको एक छेउमा टाँगिएको डिजिटल बोर्डले तापक्रम ३२ डिग्री सेल्सियस रहेको संकेत गरिरहेको थियो ।
विमानस्थलको आँगनमा लस्करै रिक्साहरु थिए । काँधमा गम्छा झुन्ड्याएर बसेका रिक्साचालक चर्को स्वरमा यात्रु बोलाइरहेका थिए । तिनका निम्ति म एउटा यात्रुमात्रै थिएँ । को कहाँदेखि चढ्छ र कहाँ ओर्लिन्छ, तिनीहरुको सरोकारको विषय यतिमात्रै थियो ।
एक साताको विराटनगर बसाइमा बरगाछीदेखि रोडशेषसम्म झन्डै एक दर्जन पटक रिक्सा चढेर ओहोरदोहोर गर्दा अनेकौंसँग संवाद भयो । ती प्रत्येक रिक्सावालका सपना झन्डैझन्डै एकैनासका थिए । तिनको जीवनको नक्सा करिबकरिब उस्तै थियो । तिनको नाम फरक थियो, थर फरक थियो, उमेर फरक थियो तर एउटै थियो दैनिकी ।
सहरका मुख्य सडकहरु विस्तार गर्न भत्काइएका थिए । पुनर्निर्माणको काम भने सुस्त गतिमा चलिरहेको थियो । गर्मीले हपक्क तातेको विराटनगरलाई धूलो र धूवाँले झनै विरूप बनाएको थियो । सबै सहेर रिक्सावालहरु पेडलमा खुट्टा दबाइरहेका थिए । तिनको गाँठा परेको पिँडौलाका रनक्क रन्किएका नसा हेर्नेु मेरो रहरको विषय थिएन । प्रत्येक रिक्साको चक्काभन्दा तीव्र गतिमा उनीहरुको शरीरमा पसिना बगिरहेको थियो ।
विराटनगर उपमहानगरपालिका वडा नं. ८ कोचाखालका दिलीप मण्डल तरतरी पसिना काढेर रिक्सा हाँकिरहेका थिए । उनको अनुहार गर्मीले गर्दा रातो भएको थियो । सडकको धूलो पसिनामा लपक्क टाँसिएको थियो । ३८ वर्षे जिन्दगीको यात्रामा उनले गर्न बाँकी केही रहेनछ; पाउन भने धेरै बाँकी रहेछ । तर पनि उनलाई लाग्छ, केही कुरा जिन्दगीमा ढिलो गरी सुरू गरियो । उनैले भने, “बिहे नै ढिलो गरें मैले ।”
“कति वर्षमा गर्नुभयो ?”
“१६ वर्षमा । म गाउँको बूढो बेहुलो ।”
बोलिसकेर उनी मुस्कुराए । उनको अनुहारमा हाँसोभन्दा धेरै लाजको रंग पोतिएको थियो । बालविवाहको परम्परा रहेको मधेसका दलित बस्तीमा दिलीप बूढो बेहुलो हुनु कुनै आश्चर्य पनि त थिएन !
सम्पत्तिका नाममा साढे दुई आनामा बनेको उनको झुपडी छ । त्यही घरमा उनको प्राण अडिएको छ । अडिँदैनथ्यो भने, त्यही जग्गा बन्धकी राखेर वा बेचेर उनी कतार वा मलेसिया गइसक्थे ।
“भएको जेथा बेचेर विदेश जान मनले मानेन,” उनले बाध्यता खुलाए ।
तर, दिलीपको मन विराटनगरमा अडिएको छैन । जसरी हुन्छ– कतार वा दुबई नत्र मलेसिया, साउदी अरब जहाँ भए पनि जान पाए यहाँभन्दा दोब्बर कमाइन्थ्यो भन्ने उनलाई मनैदेखि लागेको छ । दुईचार दलालसँग कुरा पनि गरिसके । सुनाए, “तर, सबैले पहिले पैसाकै कुरा गर्छन् ।”
दिलीपजस्ता विपन्न दलित समुदायका मानिस जसको जायजेथा न्यून छ वा छँदै छैन, त्यस्तालाई गाउँका साहूहरु ठूलो रकम ऋण पत्याउँदैनन् । वैदेशिक रोजगारीमा जाने त्यस्तो परिवारका सदस्यले मात्रै ऋण पाउँछन्, जसले पैसा तिर्न नसक्ने अवस्था आयो भने, घरखेत बेचेर पनि ऋण निखन्न सकियोस् । विदेशबाटै अंगभंग भएर फर्कियो भने, उतै मृत्यु भयो भने वा कम्पनी राम्रो नपरेर कमाइ गर्न सकिएन भने त्यस्ताबाट पैसा असुल्ने उपाय साहूहरुले ऋण पत्याउने पहिलो सर्त हुने गर्छ । दिलीपले हिसाब गरे– मेरो घरको त मूल्य हुने कुरै भएन, जग्गाको मूल्य पनि साहूलाई ऋण दिन मिल्ने खालको छैन ।
चार छोराछोरी हुर्काउने जिम्मेवारी रिक्सा पेलेकै भरमा पूरा गर्न सकिँदैन भन्ने उनले राम्ररी बुझेका छन् । “आफू फ्याट्ट बिरामी परियो भने जहानको बिचल्ली हुन्छ । एकचोटि विदेश जान पाए सधंैलाई हुन्थ्यो,” उनले मनको थकथकी बिसाए ।
दिलीप दलित समुदायका प्रतिनिधि पात्रमात्रै हुन्, जो विदेश जानका निम्ति आवश्यक ऋण जोहो गर्न नसकेर थकथकी मानिरहेका छन् ।
पुस्तकसम्बन्धी टिजर :
प्रकाशित मिति: शनिबार, साउन ८, २०७३ ११:३४
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
सम्बन्धित समाचार
सिफारिस
सम्पादकीय
कार्टुन
भिडियो
विचार
अन्तर्वार्ता
ब्लग
प्रवास
