काठमाडौं । सञ्चालनमा रहेका ३ वटा ठूला जलविद्युत् आयोजना बन्द भएपछि प्रणालीमा १ सय ३ मेगावाट बिजुली उत्पादन कमी आउँदा वर्षात्मा पनि लोडसेडिङ घट्न सकेको छैन । 

कालिगण्डकीमा बालुवा छान्ने डिसेन्डरमा र इलेक्ट्रोमेकानिकालमा टर्बाइनको समस्या आएपछि ४८ मेगावाट बिजुली उत्पादन घटेको छ । त्यस्तै, गत वर्ष वैशाख १२ गतेको भूकम्पले क्षतिग्रस्त माथिल्लो भोटेकोसी बाढीले बाँधमा क्षति पु¥याएपछि ४५ मेगावाट र भोटेकोसी बाढीले सुनकोसी आयोजनामा क्षति पु¥याएपछि १० मेगावाट विद्युत् उत्पादन बन्द छ । 

प्रणालीमा सय मेगावाटभन्दा बढी उत्पादन घटेपछि लोडसेडिङ पूर्ण रूपमा घटाउन नसकेको नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक मुकेशराज काफ्ले बताउँछन् । “सबै आयोजना सञ्चालनमा भए लोडसेडिङ धेरै कम हुन्थ्यो,” उनले भने, “प्रणालीमा ठूलो परिमाण बिजुली आपूर्ति घटेपछि भारतबाट आयात गर्दा पनि लोडसेडिङ हटाउन सकिएको छैन ।”  प्राधिकरणले दैनिक ९ घण्टा भने पनि औसत दैनिक ६ घण्टाको हाराहारीमा लोडसेडिङ भइरहेको उनले जानकारी दिए । 

कालिगण्डकीको मर्मत साउन अन्तिमसम्ममा सकिने र भोटेकोसी र सुनकोसीमा बाढीले थप क्षति पु¥याएपछि अनिश्चित भएको काफ्लेले बताए । कालिगण्डकीको डिसेन्डर र इलेक्ट्रोमेकानिकल उपकरणमा समस्या आएपछि यसको मर्मत भइरहेको छ । जापानको तोसिबा कम्पनीेले मर्मत गरिरहेको छ । “कालिगण्डकीमा डिसेन्डर, इलेक्ट्रोमेकानिकलका अतिरिक्त सिभिलको डिजाइनमा समस्या देखिएको छ,” उनले भने, “निर्माणका बेला आयोजनाको उचित तरिकाले विश्लेषण गरी ध्यान नदिएको पाइएको छ । अब कसैलाई पनि दोष लगाएर बस्ने अवस्था छैन । समस्या नआउने किसिमले मर्मत भइरहेको छ ।”

१ सय ४४ मेगावाट जडित क्षमताको कालिगण्डकीको २ वटा युनिटबाट ९६ मेगावाटमात्र बिजुली उत्पादन गरिरहेको छ । विद्युत्गृहमा पानीको बहाव हुने एमआईबी भल्भमा समस्या आएपछि थप दुई भल्भ मर्मतका लागि पुनः आयोजना बन्द भएको हो । तीन वटै युनिटको भल्ब मर्मत गर्नुपर्ने भएकाले आयोजना दोस्रो पटक बन्द भएको छ ।

त्यस्तै, माथिल्लो भोटेकोसीमा पुनर्निर्माण काम हुँदाहुँदै बाढीले बाँध पुरेर अन्य संरचनामा क्षति पु¥याएकाले काबुबाहिरको अवस्था आएको काफ्लेले जानकारी दिए । ४५ मेगावाट बिजुली उत्पादन सुचारु हुने बेला आयोजनामा थप क्षति पु¥याएकाले अझै अनिश्चित भएको उनको भनाइ छ । भूकम्पले क्षति पु¥याएको इलेक्ट्रोमेकानिकल र पेनस्टक पाइप राख्ने काम भइरहेको छ । आयोजना बनाउन झन्डै साढे २ अर्ब रुपैयाँ थप लगानी गरेको प्रवद्र्धक भोटेकोसी पावर कम्पनीले बाँधको मर्मतमा पनि थप लगानी गर्नुपर्ने अवस्था आएको छ । 

प्राधिकरण स्वामित्वको सिन्धुपाल्चोकमा रहेको १० मेगावाट क्षमताको सुनकोसी आयोजनामा पनि बाढीले क्षति पु¥याउँदा उत्पादन बन्द भएको छ । यसको मर्मत थाल्ने तयारी भइरहेको काफ्लेले बताए ।  

हाल विद्युत् माग १ हजार ३ सय मेगावाट र आपूर्ति भारतबाट समेत गरी साढे ८ सय मेगावाटको हाराहारीमा छ । भारतबाटमात्रै ३ सय मेगावाट बिजुली आयात भइरहेको छ ।