श्रद्धेय कमल दीक्षितको निधनको समाचार साँच्चै नै अप्रत्याशित थियो । आफू बिरामी भएकाले पो हो कि नरमाइलो पनि बढी नै लाग्यो । नेपाली भाषा, साहित्यले नै अभिभावक गुमाएजस्तो लागिरह्यो । उनीसँग दोहोरो परिचय पनि थिएन भने हुन्छ । मेरो नाम कतै सम्झे पनि अनुहार सम्झने गरेर संगत भएको थिएन । तैपनि, बालककालदेखि नै कमल दीक्षित चिनेको नाम थियो । सम्झनाका सन्दर्भहरू लेख्न मन लाग्यो । कमल दीक्षितका योगदान र व्यक्तित्वका बारेमा मात्र हैन उनीसँगका अन्तरंग सम्बन्धमा विषयमा पनि अब केही समय थुप्रै जनाले पक्कै लेख्नेछन् । उनले गुन लगाएकाहरूले कृतज्ञता व्यक्त गर्ने अवसर पनि हो यो । 

मैले उनको नाम पहिले पढेको र धेरैपछि सुनेको हो । अझ पहिले त क.दी. का टिप्पणी र निबन्धात्मक शैलीका भूमिकाबाट उनको विम्ब मनमा बसेको हुनुपर्छ । स्नातकसम्म स्वाध्यायन भएकाले कमल दीक्षितले लेखेका भूमिका, विभिन्न पुस्तकका सम्पादकीयलगायत उनका फाटफुट रचना पढेको हो ।  उनको लेखनशैली मन पर्थ्यो । म जनकलाल शर्मा र कमल दीक्षितका नामबाट छापिएका रचना पाएसम्म पढ्थेँ । 
नेपालीमा स्नातकोत्तर पढ्नका लागि कीर्तिपुर क्याम्पसमा भर्ना भएपछि बिस्तारै कमलमणि दीक्षितको नाम सुन्न थालेँ, कमलमणि आचार्य दीक्षित त झन् धेरैपछि । 

पञ्चायतको कट्टरता चर्मराउन थालेको थियो तर कीर्तिपुरले त्यसको गन्ध पाएजस्तो थिएन । विद्यार्थीहरू धेरै पञ्चायतकै समर्थकजस्ता देखिन्थे । गणेशमान सिंहको उपचारका लागि चन्दा उठाउने प्रयास गर्दा हाम्रै कक्षाका पनि साथीहरूबीच समर्थक र विरोधी देखिए । त्यसले पछल्ला बहसहरूमा पनि मतभेदको बाटो फराकिलो बनाएको थियो । यस्तैमा एक दिन कमल दीक्षितका बारेमा चर्कै बहस भएको सम्झना छ । नेविसंघकै पनि केही अतिवादीहरू कमल दीक्षित पञ्चायती शासकका समर्थक हुन् भन्थे ।

अहिलेको नेकपा (एमाले) उति बेलाको माले समर्थक अखिल समर्थकहरू बुर्जुवा, सामन्ती र प्रगतिशील विरोधी ठान्थे कमल दीक्षितलाई । यस्तैमा कुनै दिन कृष्णप्रसाद भट्टराई बढो आदरसाथ नाम लिएका थिए हामीहरूका माझमा कमल दीक्षितको - "कमलबाबु" भनेर । (अब म पनि यी दुवै मनीषिप्रति सम्मान प्रकट गर्दै कमलबाबु नै लेख्छु ।)  कामका आधारमा मूल्यांकन गरेर कमलबाबुको योगदानको सराहना गर्नुपर्छ भन्ने पक्षमा हामी केही भएका थियौँ । 

पहिलो सेमेस्टरपछि राष्ट्रिय विकास सेवामा जानुपर्थ्यो । राविसेका लागि तालिम दिइन्थ्यो । करिब डेढ महिना लामो तालिमका क्रममा सहिद दिवस र क्याप्टेन यज्ञबहादुर थापा तथा भीमप्रसाद श्रेष्ठलाई फाँसी दिइएको घटनामा विद्यार्थीहरू थप विभाजित भएका थिए । माघ १६ गते सहिद दिवस मनाउँदै गर्दा केही विद्यार्थीले त तालिम सुपरीवेक्षक कपील श्रेष्ठलाईसमेत धम्क्याएका अझै सम्झन्छु । क्याप्टेन थापा र श्रेष्ठलाई मृत्युदण्ड दिइएको समाचारपछि हामीले छाक छाड्ने निर्णय गर्यौं । शिक्षा सहायक मन्त्री हीरालाल विश्वकर्मा भाषण दिन आएका थिए । त्यति बेला गोदावरीको तालिक सकेर स्काउट ट्रेनिङमा थियौँ । बिहान मासु नदिने बार भए पनि हामीलाई लोभ्याउन मासु दिने भनियो । एक जनाले मन बदलेका थिए । पछि थाहा भयो ती त छैटौँ अखिल रहेछन् तर हाम्रो जमातमा ओत लागेका । 

अनि विद्यार्थी आन्दोलन भयो । हामी गाउँमा थियौँ । राविसेबाट बीचैमा फिर्ता बोलाइए पनि जनमत संग्रहभर खासै पढाइ पनि भएन । राविसेबाट फर्केपछि म काठमाडौं अलि ढिलो आएँ । पहिलेका अधिकांश मण्डले त अखिल पाँचौँ पो भएछन् । सहिद दिवस मनाउनुपर्छ भन्यो भनेर चर्पीमा समेत मलाई सुनाएर धम्क्याउनेहरूको क्रान्तिकारी भाषण दिनहुँ सुन्नुपर्ने भयो । त्यही समूहका साथीहरू त थिए चर्को स्वरमा कमलबाबुको विरोध गर्ने । यसैले पनि मेरा मनमा उनी असल मानिस हुनुपर्छ भन्ने परेको थियो । 
त्यसपछि पढाइसकियो । म बन्दिपुरमा पढाउन गए । एक वर्ष पढाएपछि प्रशासनको असहयोगका कारण हामी क्याम्पस छाड्न बाध्य भयौँ । अनि २०३९ सालमा नेपाली कांग्रेस (प्रतिबन्धित) को उमेदवारका रूपमा म चुनाव लडेँ । कमलबाबुसँगको एउटा छोटो तर रमाइलो सम्झना छ त्यतिबेलाको ।

जिल्ला पञ्चायतको आयोजनामा भानु जयन्ती मनाउने चलन थियो । काठमाडौंबाट नामुद साहित्यकारहरू असार २८ गते साँझ वास बस्न पुग्थे । असार २९ को बिहान प्रभातफेरीमा रम्घा गाउँ जाने चलन थियो । वर्षायामको बाटो त यसै नराम्रो हुने नै भयो चुँदीमा पुल थिएन । निकै कष्ट सहनुपर्थ्यो । चुँदेलीहरू अधिकांश कांग्रेस समर्थक । यसैले पञ्चहरूले भानुभक्त पनि कांग्रेसै पो हुन् कि भने झैँ गर्थे । त्यस वर्ष २०३९ कै हुनुपर्छ भानु जयन्तीलाई पहिलेभन्दा बढी नै रकम विनियोजन गरेको थियो जिल्ला पञ्चायतले । सामान्य खातिरदारीका लागि राम्रै पुग्ने थियो बजेट । साहित्यकारहरूको ठूलै समूह पुग्यो सेपा बगैँचा ।

जसोतसो पार भए चुँदी । रातिको खाना खाने बेला नहुँदै अतिथिहरूसँग परिचय भयो । गुरु वासुदेव त्रिपाठी पनि थिए । उनको त घरै उहीँ । मेरो थप परिचय दिँदै त्रिपाठी सरले बन्दिपुरमा पढाएपछि चुनावमा होमिएको तर पढाइदिएको भए हुन्थ्यो भन्ने आशय व्यक्त गरे । स्थानीयको हुलमा थिए उदयराज गौली । उनी बन्दिपुर क्याम्पसमा हामी हुँदा विद्यार्थी थिए । अलि ठट्यौलो स्वाभावका उनले परिचय दिँदै गुरुकै बाटामा लागेर चुनाव लडेको र गुरु उपसभापति आफू उपप्रधानपञ्च भएको बताए । सुन्ने बित्तिकै प्रत्युत्पन्नमति कमलबाबुले भनिहाले - गुरु चेला दोनो नरकमे ठेलमठेला । सबै गलल्ल हाँसे । हामीलाई पनि नराम्रो लागेन । खुब हास्यौँ । पञ्चहरू पनि थिए । उनीहरूले त्यति बेला त प्रतिवाद गरेनन् । तर, दमौली पुगेपछि भने पञ्चायतलाई नरक भन्दा पनि प्रतिवाद नगरेको भन्दै मेरो र नरक भन्ने कमलबाबुको जमेर आलोचना गरे । प्रमुख जिल्ला अधिकारी थिए माधवदास श्रेष्ठ । पञ्चहरूभन्दा धेरै गुना कट्टर पञ्च । उनले त कुन्नी कता कता जाहेरै गरे रे ! तर, काठमाडौंले खासै वास्ता गरेन क्यारे । त्यसै हरायो ।     

म राजनीति छाडेर काठमाडौँ आएँ । दुःखजिलो गर्न थालेँ । यसबीच पुनर्जागरणमा साप्ताहिक व्यंग्य लेख्थेँ - डा. एजीका नाममा । मेरो गाउँतिर बोलिने  बोली र शब्दहरू पनि प्रयोग गरे । विषयका साथै शैलीले पनि रोचक भएको थियो त्यो स्तम्भ । कमलबाबुले सम्पादक माथवरसिंह बस्नेतसँग त्यसका प्रयोग भएका भाषा र शैलीप्रति चासो राखेर प्रशंसा गरेका थिए रे । कमल दीक्षितले पनि मैले लेखेको मन पराएको सुन्दा छाती नाङ्लोजत्रो भएको अहिले पनि सम्झन्छु ।  

नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा  उपकुलपतिलगायत प्राज्ञहरूको चयन हुँदै थियो । मलाई कमलबाबु र डा. डीपी भण्डारीलाई प्रज्ञाप्रतिष्ठानमा लानुपर्छ भन्ने लाग्यो । नेपाली कांग्रेसको सरकार थियो । उति बेला धेरै मन्त्री चिनजानकै हुन्थे । मैले 'लबी' पनि गरेँ । हिमालय टाइम्समा काम गर्थेँ । लेखेँ पनि । प्रज्ञा प्रतिष्ठानले त्यो गरिमा गुमायो । नभएपछि त्यही लेखेँ । डा. भण्डारीलाई मन परेछ । घरमा फोन गरेर मेरी पत्नीलाई समेत पढ्यौ नानी भनेर सोधे रे ! कति निश्छल छन् डा. भण्डारी ! कमलबाबुको प्रतिक्रिया थाहा भएन । सायद, आफैँमा प्रज्ञा प्रतिष्ठानजस्तै संस्था भइसकेका कमलबाबुलाई खासै मोह थिएन । तर, मलाई अहिले पनि डा. भण्डारी र कमलबाबुको सम्मान नगरेर राज्यले आफूलाई बैगुनी सिद्ध गरेजस्तै लाग्छ ।   

म कान्तिपुर गएपछि शैली पुस्तिका निर्माण गर्न अह्राइयो । आफू पत्रकारिता नपढेको र पेट पाल्नीका लागि पत्रकार भएको मान्छे । भालुको कन्पट हुने पो हो कि जस्तो पनि लाग्यो । पुराना शैली पुस्तिका हेरेँ पटक्कै चित्त बुझेन । सानो समूह बनाइएको थियो । नागरिक दैनिकका हालका सम्पादक गुणराज लुइटेल पनि टिममा थिए । छलफल गर्दागर्दै एक पटक कमल दीक्षितलाई भेटेर सल्लाह गर्ने निधो गरेर हामी पाटन ढोका पुग्यौँ । कमलबाबु अत्यन्त सहजतापूर्वक प्रस्तुत भए । केही लेख समाचारको भाषाको बान्कीका बारेमा टिप्पणी पनि गरे। र, अन्त्यमा भने अहिले कान्तिपुर (२०५६) सबैको अगुवा छ । यसैले कान्तिपुरमा जे लेख्यो त्यही मानक हुन्छ । निर्धक्कसँग अहिले चलाएकै शैलीलाई मानक बनाउनुस् । मलाई ठूलै संकटबाट मुक्ति पाएजस्तो भयो । लगत्तै त्यहीको भाषा र शैलीलाई समेटेर कान्तिपुरको शैली पुस्तिका बनाइयो । 

कमलबाबुसँगका सम्झनामा आफ्नै कुरा धेरै आए । स्वाभाविकै हो । मैले लेख्ने पनि त आफूसँग सम्बन्धित र आफूले थाहा पाएकै कुरा न हो ।