काठमाडौं । सिमेन्टमा नेपाल आत्मनिर्भर हुँदै गएपछि उद्योगीले क्लिङ्कर उत्पादनमा लगानी बढाउँदै लगेका छन् । नेपालमा वार्षिक ५० लाख टन सिमेन्टको माग भए पनि उद्योगले ७० लाख टनसम्म उत्पादन गर्न सक्ने भएपछि लगानीकर्ता क्लिङ्कर उत्पादनतर्फ आकर्षित भएका हुन् । 

 

सिमेन्ट उत्पादक संघका अध्यक्ष ध्रुव थापा उद्योगको जडित क्षमताले देशको माग धान्ने भएपछि उद्योगीले क्लिङ्कर उत्पादनमा लगानी बढाएको बताउँछन् । “अहिले एक दर्जन सिमेन्ट उद्योगले क्लिङ्कर उत्पादनमा लगानी विस्तार गरेका छन् । सिमेन्ट बनाउन आवश्यक पर्ने क्लिङ्करको आयात बढ्दै गएपछि उद्योगीले त्यतातिर लगानी बढाएका हुन्,” थापाले बाह्रखरीसँग भने । उद्योग विभागका अनुसार हाल क्लिङ्कर उत्पादनमा १० अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी लगानी गर्न व्यवसायीहरूले अनुमति लिएका छन् । 

 

व्यवसायीका अनुसार हाल अर्घाखाँची, जगदम्बा, शिवम्, कसमस, घोराहीलगायत एक दर्जनभन्दा बढी सिमेन्ट उद्योगले क्लिङ्कर उत्पादन बढाउने गरी लगानी गरेका छन् ।  

नेपाल सिमेन्ट तथा क्लिङ्कर उत्पादक संघका अनुसार नेपालकै चुनढुंगाबाट बन्ने सिमेन्टको हिस्सा २५ प्रतिशतमात्र छ । भारत र अन्य देशका सिमेन्ट र क्लिङ्करमा नेपालले वार्षिक २० अर्ब रुपैयाँ खर्च गर्ने गरेको छ । धेरै सिमेन्ट आयातीत क्लिङ्करबाट बन्दा मूल्य अभिवृद्धि (भ्यालु एडिसन) कम भएर देशलाई कम लाभ भइरहेको छ । अहिले भारतबाट मात्र वार्षिक करिब ७ अर्ब रुपैयाँबराबरको क्लिङ्कर आयात भइरहेको छ ।

 

नेपालका साना–ठूला ४५ वटा सिमेन्ट उद्योगमध्ये एक दर्जनभन्दा बढी उद्योगले चुनढुंगा उत्खनन् गरी क्लिङ्कर बनाउने र सिमेन्ट उत्पादन गर्ने गरेका छन् । यसले नेपालका उद्योगहरूले स्वदेशी कच्चा पदार्थको व्यावसायिक उपयोग गर्न नसकेको र आफूसँग भएको स्रोतका लागि पनि परनिर्भर हुनुपरेको देखाउँछ । खानी तथा भूगर्भ विभागका अनुसार नेपालको मध्यपहाडी क्षेत्रमा मात्र देशलाई एक शताब्दीसम्म आफ्नो खपतसँगै निर्यातका लागि समेत सिमेन्ट उत्पादन गर्न पुग्ने १ अर्ब ७ करोड टन चुनढुंगाको भण्डार छ । 

नेपालको चुनढुंगाबाट उत्पादित सिमेन्ट गुणस्तर, तौल र मूल्य सबै हिसाबले राम्रो मानिन्छ । सिमेन्ट चाँडो प्रयोग गर्न पाए गुणस्तर नबिग्रिने हुनाले पनि उत्पादन हुनासाथ बजारमा पुग्नसक्ने स्वदेशी सिमेन्टले ग्राहकलाई बढी फाइदा दिन्छ । भारतबाट आयात गर्दा बाटोमै धूलो झरेर तौल घटेको र ढुवानी तथा भण्डारणको क्रममा गुणस्तर क्रमशः ह्रास हुँदै गएको हुन्छ ।

 

नेपालमा भारतबाट कच्चा पदार्थ ल्याएर सिमेन्ट उत्पादन गर्ने र आफैंले चुनढुंगा खनेर सिमेन्ट बनाउने उद्योगहरूमा करिब ३० अर्ब रुपैयाँ स्थिर लगानी भएको अनुमान छ । भारतबाट क्लिङ्कर ल्याएर स्वदेशमा सिमेन्ट बनाउने साढे दुई दर्जन उद्योगमा औसत ३० करोड रुपैयाँका दरले ९ अर्ब रुपैयाँको स्थिर लगानी भएको छ । आफैं क्लिङ्कर उत्पादन गर्ने उद्योगमा भने प्रविधि हेरी एक अर्बदेखि सात अर्ब रुपैयाँ लगानी हुने सिमेन्ट उत्पादक संघका अध्यक्ष थापाले जानकारी दिए । 

 

सरकारबाट सञ्चालित हेटौंडा र उदयपुर सिमेन्ट उद्योगका अतिरिक्त शिवम्, अर्घाखाँची, मारुती, केपी, बुटवल र रिलायन्सले आफैं कच्चा पदार्थ खनेर सिमेन्ट बनाउँछन् । रोटरी प्लान्ट जडान गरिएका शिवम्, मारुती, अर्घाखाँचीजस्ता सिमेन्ट उद्योगको लगानी तीन अर्ब रुपैयाँभन्दा माथि छ भने भर्टिकल सफ्ट क्लिन प्रविधि भएका केपी, रिलायन्सजस्ता उद्योगमा एक अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी लगानी छ । स्वदेशी उद्योगहरूले विभिन्न ब्राण्डमा ओपीसी र पीपीसी सिमेन्ट उत्पादन गरिरहेका छन् ।