भोकले रन्थनिएको थियो दिमाग । कुनै खाली कोठामा बोल्दा इको फर्किएझैँ पेट पूरै आवाज दिइरहेको थियो । त्यही आवाजले मन बिगारिरहेको थियो ।

दिनभर केही कप चिया, आधा ग्लास कोक र थोरै चनाका गेडाबाहेक केही परेको थिएन, पेटमा । गाउँ पुगेपछि फेरि चिया थपिने चाँजोपाँजो मिल्यो ।

गाउँमै भेटिए रवि अधिकारी (रवि राहु) दाइ । अमेरिकाबाट आएका उनी भरतपुरमै थिए । (भरतपुर अर्थात् महोत्तरी जिल्ला, गौशाला नगरपालिकाभित्रको एक गाउँ) ।

भोकको औषधि जरुरी थियो । त्यही खोज्ने मनसायले रवि दाइको कानमा पारेँ, ‘रवि दाजु, मुरही कचरी खाइला न मिल्तै कि ? बडजोर भूक लागल है !’

अघिल्लो दिन रवि दाइसँग फोनमा गाउँ आएर मुरही–कचरी खाने कुरो गरेको थिएँ । हुन पनि भनेजस्तै भयो । बाटोमा खासै केही नखाएकाले भोकले टाउको रिङ्ग्याउँदै थियो । थोरै भए पनि पेटमा केही परोस् भन्ने चाहना थियो ।

त्यसैबखत मनु अधिकारी दाइ बोले, ‘राजेश बाबू, प्याजी है, गरमगरम । चल्तै कि !’

प्याजीको नाम सुन्नासाथ मुखबाट पानी रसायो । चार दशकअघि खजुरी रेल्वे स्टेसनमा खाने गरेको प्याजी र मुरही–चिउराको सम्झना भयो ।

तर, यतिखेर जे भेटिन्छ त्यही खाने कुरो भयो । र, हामी चार – विमल मामा (डा. विमलकुमार शर्मा), मनु दाइ, रवि दाइ र म ठेला दोकानतिर लाग्यौँ ।

ठेला रवि दाजुको लङ्गोटिया साथीको रहेछ । ठेलामा प्याजी त थिएन, प्याजको चहकिलो कचरी र आलुचप भने थियो । त्यही चप र कचरीसँग मुरही चुडाको पनपियाइ गरियो ।

मैले मुरही र कचरी थपेरै खाएँ । भोकको मुखमा बुजो कसेरै लगाउनु थियो । सायद त्यसैले होला, घरमा भात पाकिसकेको थाहा हुँदाहुँदै पनि थपेर खाएको थिएँ ।

कि यहाँ यसो पनि भन्न सकिन्छ– पेट त भ¥यो, मन भरिएन !

करिब आधा घण्टा पेट शान्तिमा लागेर घर फर्कँदा अर्को खेपको चिया तयार थियो । अँध्यारोले सर्वत्र छोपिसकेको भए पनि काठले बनेको मामाघर बत्तीको उज्यालोमा चम्किरहेको थियो ।

भरतपुरस्थित मामाघरको सामियाना लागेको आँगनमा म पहिलोपटक उभिएको थिएँ । र, सोचिरहेको थिएँ– जलेश्वरबाट यहाँ आइपुग्न मलाई ५८ वर्ष पो लाग्यो !

उत्निखेरै चियाको कप मेरो हातमा प¥यो । र, फेरि एक कप चिया सुर्कने उपक्रममा लागेँ । 
०००
गएको माघ तेस्रो साता । भरतपुरको यात्रा जुरेको छ । त्यसैले बिहानै तयार भएँ । गाडी समाउन कोटेश्वर पुग्नु छ । विमल मामासँग कोटेश्वरमै भेट्ने कुरो भएको थियो । त्यसैले हिँड्नुअगाडि एक कप चिया पिउने मेसोमा लागेँ म ।

बाटोमा पाइने चियाले धीत मर्दैन । यसैकारण एक कप मिठो चिया आफैँले बनाएर सुर्किएँ । त्यसै बेला फोन आयो विमल मामाको, ‘महानटार चोकमा उभिरहनु । म त्यहीँ पिकअप गरूँला ।’

करिब सवा आठ बजे बिहान हामी दुवै मामा–भान्जा कोटेश्वर चोकमा ब्याग झुन्ड्याएर उभिएका थियौँ । मामाको घुँडोले दुःख दिएकाले साथमा भरथेगका लागि मकुवा लाठी पनि राख्नुभएको छ ।

भरतपुरसम्म जाने माइक्रोको टिकट लियौँ । टिकट काट्नेले भने, ‘हामी १५÷२० मिनेटमा हिँड्छौँ ।’

हामीले कोटेश्वर छोड्दासम्म नौवटा त्यस्ता १५ मिनेट बितिसकेको थियो । बस र जीपका सञ्चालकको यस्ता १०÷१५ मिनेटले यात्रु सधैँ मारमा पर्ने गरेका छन् । तर, यात्रुको मारमा कसलाई चासो ! केको सरोकार !

आखिर जानु त छ नै । मनमनै मुर्मुरिए पनि मरिच चाउरिएसरी चाउरिनुबाहेक अरू कुनै उपाय थिएन । त्यसैले बिहानी चिसोमा केही राहत होस् भनेर मामा र म नजिकैको एउटा चिया पसलमा छि¥यौँ ।

यो हामी दुवैको तेस्रो कप चिया थियो । घरमै कालो र गोरो गरेर मैले दुई कप भ्याइसकेको थिएँ । त्यस्तै थियो होला मामाको पनि ।

‘भगीना, यिनले एकाध घण्टा यसरी नै झुलाउने भए ।’ मामाले भनेजस्तै समय माथि चढिरहेको थियो । तर, यात्रु आइरहेका थिएनन् ।

फेरि एक कप चिया उदरस्थ गर्ने कुरो चल्यो । ‘हुन्छ’ भन्दै एउटा पसलमा छि¥यौँ । तर, यसपटक चिया पिउनुभन्दा त्यसको निहुँमा शौचालय जानुपर्ने थियो । माइक्रोबस रोकेको ठाउँमा सार्वजनिक शौचालय थिएन । कोटेश्वरमा रहेको सार्वजनिक शौचालय पुग्न त्यहाँबाट १५ मिनेटभन्दा बढी हिँड्नुपर्ने हुन्थ्यो ।

फलतः मनले चिया नमागे पनि पसलेसँग ‘चिया खाऊँ है’ भन्दै ‘ट्वाइलेट कता छ ?’ भन्ने प्रश्न तेर्स्यायौँ ।

९.४५ मा दुई÷चार यात्रु आइपुगे । तिनलाई साढे ९ मा आउन भनिएको रहेछ । हामी भने आठ बजेदेखि कोटेश्वरमा टन्डेली मारिरहेका थियौँ । गाडी लाइनमा आफ्ना मानिस नभएपछि यस्तो सास्ती भोग्नुपर्दो रहेछ । आफ्ना भए त दालभात दाबेरै पुगिन्थ्यो होला, हैन मामा !

सवा १० मा मात्रै गाडीले कोटेश्वर छोड्यो । अनि, विस्तारै गति पक्डियो । धुलिखेलतिर पुगेपछि गाडीलाई तेल खुवाउने समय आयो । त्यही मौकामा केही यात्रु हल्का भए । आफू कोटेश्वरमै हल्का भएकोले ओर्लने कष्ट गरिनँ ।

यहीँदेखि भोकका कारण पेटले साइरन बजाउन थालेको थियो । अब सोचाइ अन्तै नमोडी हुन्न भन्ने लाग्यो ।

त्यसैले त्रिचन्द्र कलेजमा तीस वर्षभन्दा बढी इतिहास पढाएका विमल मामालाई सोधेँ, ‘इतिहास विषयमा विद्यार्थी नै पाइँदैनन् रे मामा ! पढ्ने मानिस नै नभए भोलिका दिनमा इतिहास कसले लेख्ने ?’

‘इतिहास मात्रै होइन भान्जा, नेपाली, संस्कृति, पुरातत्त्वजस्ता विषयमा पनि विद्यार्थी पाइन छोडेका छन् । र, त्यसले कालान्तरमा अनुसन्धानका क्षेत्रमा असर त गर्छ नै । त्यसैले विद्यार्थीलाई आकर्षित गर्न विश्वविद्यालयहरूले विशेष योजना ल्याउनुपर्छ । फरक सुविधा वा छात्रवृत्तिको व्यवस्था गर्न सक्नुपर्छ । त्यसपछि मात्रै यतातिर आकर्षण बढ्न सक्छ ।’

अहिलेका युवा पढ्नलाई विदेश जाने, पढाइ सिध्याएर उतै बस्ने र नेपाल नफर्कने प्रचलन बढ्दै गएकोप्रति मामाले चिन्ता व्यक्त गर्नुभयो ।

‘भकुन्डे त पुग्न लाग्यो होला’ सोच्दै थिएँ, माइक्रो रोकियो । ड्राइभरले चियाचमेनाका लागि केही समय छुट्ट्याए । सबै यात्रु ओर्लिन थाले । भकुन्डे नपुग्दै अलिक माथिको डाँडा रहेछ यो ।

हामी मामा–भान्जा पारिलो घाममै बसेर चना र चिया खान थाल्यौँ । अलिक आडिलो हुने भएकाले चना मात्रै मागेका थियौँ । अरू खानेकुराले खासै तानेन ।

त्यसपछि गुडेको गाडी एकैचोटि खुर्कोट नपुग्दै खाल्टेमा अडियो । त्यहाँ गनेर एक–दुइटा मात्र दोकान थिए । अर्थात्, ‘खाए खा नखाए घिच !’ स्मरण गराउने ठाउँ थियो त्यो ।

गाडीबाट ओर्लेर हामी दुवैले हातमुख धोयौँ । विमल मामालाई यसपटक बाटोले दुःख दियो । अलिक असहज महसुस भएकाले खाना नखाने जनाउ दिनुभयो । बरु, कोकको खोजी गर्नुभयो ।

मैले भातै खाने सोचेँ । तर, हिम्मत भएन । भोक लागे पनि होटेलको खानाले तान्न सकेन । अरूले खाना खाइरहँदा खानाको रूपरङ देखेरै भोक मरिसकेको थियो । अगाडिको डाँडाको रङ उडेजस्तो भात ! सुनकोसीझैँ देखिने पातलो दाल ! तरकारी र मासुको आकारप्रकार त चक्षुमैत्री थिएन भने स्वाद कस्तो थियो होला !

म पनि मामाकै पछि लागेँ । यसरी कोकले नै भोक मार्ने निष्कर्षमा पुग्यौँ हामी ।

थोरै तलतिर रहेको एउटा पसलमा कोक फेला प¥यो । र, हामीले बियरको ग्लासमा कोक हालेर सुरुप्प पा¥यौँ । सितनमा नुनिलो बिस्कुट खोजेको, त्यो पनि भेटिएन ।

मैले सम्झिएँ, नारायणघाट हुँदै जनकपुर जाँदाको समय । १०÷१५ वटा होटेल भएको पुल्चोकमा बस रोकिन्थ्यो । छानेर छिर्न पाइन्थ्यो । नभए पुल्चोक पेट्रोल पम्पछेउको ‘पटियाला होटेल जिन्दावाद !’ भन्दै त्यहीँ छिरिन्थ्यो । आठ÷दश रुपैयाँ महँगो भए पनि स्वादिलो खाना खाइन्थ्यो । पेट भर्थ्यो । मन पनि भर्थ्यो ।

तर, अचेल धेरै होटेल भएको ठाउँमा गाडी रोक्नै छोडेका छन् । त्यही एक्ले होटेलमा छिर र जेजस्तो दिन्छ खाऊ ।

सबै बाटोमा अहिले यस्तै अवस्था छ । धुलिखेल–बर्दिबास होस् वा नारायणघाट जाने बाटोमा होस्, ग्राहकलाई मिठो र स्वादिलो खुवाऊँ भन्नेतर्फ कुनै होटेलवालाको ध्यान गएको देखिँदैन ।

यस्ता लाइन होटेलमा सरकारी अनुगमनको आस गर्नै सकिँदैन । दसैँताका अनुगमनको हल्ला सुनिन्छ । हल्लाले मात्र खाना मिठो हुँदैन !

लामो यात्रा गर्दा अधिकांश यात्रुले भोग्ने समस्या हो, स्वाद न ब्यादको खाना । १०÷२० रुपैयाँ बढी लिएरै भए पनि यात्रुलाई मिठो खाना दिऊँ, मज्जाले खाना खाऊन् भन्ने दृष्टिकोणबाट लाइन होटेल कहिल्यै चलेको देखिएन ।

चालकले होटेलको विकल्प भएको ठाउँमा गाडी रोकिदिए यात्रुले केही राहतको सास फेर्न पाउँथे होलान् । तर, अहँ ! चियाधरि पिउनलाई पनि सोच्नुपर्ने अवस्था अचेल राजमार्गमा देखिन्छ ।

२०३४÷०३५ सालतिर भैँसेमा गाडी नै गाडी हुन्थे, खाना खानलाई अडिएका । र, हरेक पसलमा उत्तिक्कै भीड हुन्थ्यो । खाना पनि त्यस्तै मिठो खुवाउँथे तिनले । तर, अचेल त्यस्तो भेटिदैन ।

यतिखेर २०५५ सालतिरको एउटा प्रसंगको सम्झना भइरहेछ । जनकपुर जाने क्रममा नारायणघाट छिचोलेर नाइट बसले मकवानपुर छुँदै थियो । मध्यरातको छेउछाउको समय ।

त्यसैबीचमा एउटा भर्खर बनेको सानदारको होटेलअगाडि बस रोकियो ।

निठाहा खाली पेट निद्रा के लाग्थ्यो, नाइट बसमा । आँखा झिमिक्कै नपारी त्यहाँ पुगेको थिएँ । होटेलका कुर्सी, टेबुल र सरसफाइ देखेर भातमै धावा बोलौँ लाग्यो र सुरुमै खानाको कुपन काटेँ । त्यस्तै चलन रहेछ ।

तर, जति राम्रो र सुन्दर होटेलको आवरण थियो, त्यतिकै नमिठो र स्वादविहीन थियो । खाना खाएकामा पछुतो भयो । बरु, चाउचाउ फाँकेको भए हुन्थ्यो भन्ने लाग्यो ।

आज २५ वर्ष बितिसक्दा पनि राजमार्गका लाइन होटेलहरूले ग्राहकको मन जित्न सकेका छैनन् ।

विमल मामा पनि बाहिरफेर हिँड्दा राजमार्गतिरका होटेलमा खाना खानै छोडेको बताउँदै हुनुहुन्थ्यो ।

रमाइलो त के थियो भने, यसपटक भरतपुरसम्मको यात्रा कुनै उपवासभन्दा कम थिएन, हाम्रा लागि ।

सिन्धुलीगढीको सेल्फीडाँडामा सुन्तला र जुनार बग्रेल्ती देखिए । तर, खाली पेटमा अमिलो झोलले ज्यानलाई राम्रो गर्दैन भनेर मामा–भान्जा दुवै मौन बस्यौँ । धन्न त्यहाँ बिस्कुट पाइयो र दुईचार पिस चपाएर भोकको आनन्द लियौँ ।

माइक्रोका यात्रु कोही उँघिरहेका थिए त कोही झ्यालबाट सिन्धुलीका रमाइला दृश्यमा नजर दौडाउँदै थिए ।

टाइम कार्ड देखाउँदै÷लेखाउँदै बेलुका पाँच बजे गौशाला बजारस्थित निगौल चोकमा माइक्रोले विश्राम लियो । यति बेलासम्म गाडीमा हामी तीन÷चारजना मात्रै बाँकी थियौँ ।

अब गौशालाबाट भरतपुर कसरी जाने ? अप्ठेरो आइलाग्यो । धेरै टाढा त होइन, मात्रै तीन किलोमिटर पर हो गाउँ । तर, मामाको घुँडो दुखाइले हिँड्न सम्भव थिएन । कुनै गाडी सरसामल किन्न आइपुगेको छ कि भन्ने बुझ्न फोन लगाए ।

ठिक त्यसै बेला श्याम मामा (श्याम पोखरेल)को गाडी छेउमै आएर रोकियो । मामाकै गाडीमा बस्यौँ । थकित ज्यानका हामीलाई यति बेला ठूलो राहत मिलेको थियो ।

कुरा गर्दै जाँदा श्याम मामाले भन्नुभयो, ‘हामी त काठमाडौंबाटै आउँदै हो, बिहान १० बजे नै हिँडेको ।’

‘हत्तेरिका ! त्यस्तो थाहा भएको भए त श्याम दाजु, हामी मामा–भान्जा तपाईंसँगै टाँस्सिने थियौँ,’ विमल मामाको मुखारविन्दबाट निस्कियो । र, केही बेर मज्जाले हाँस्यौँ हामी ।

श्याम मामाको गाडी गौशालापारिको मडहा नदीमाथि खडा पुल पार गरेर भरतपुरको बाटोमा धुलो उडाउँदै कुद्यो ।
०००
यो लेख्दै गर्दा रवि दाजुका ‘यार’ले बनाएको कचरी र चप सम्झना आइरहेको छ । गाउँको ठेलामा पाक्ने यस्ता लोकल खाजा राजमार्गमा खडा होटेलहरूको भन्दा कताकता स्वादिलो ।

वास्तवमा त्यही मुरही–कचरीले यात्राको थकान र अघोषित उपवास तोडेको थियो ।