काठमाडौं । आगामी मंसिर १० र २१ गते १६५ प्रतिनिधिसभा र ३३० प्रदेशसभाका लागि देशभर निर्वाचन हुँदैछ । र, शरदको प्रारम्भदेखि नै मुलुकमा चुनावी गर्मी सुरू भएको छ ।

गाउँ–सहरका फाँटहरूमा धान थन्क्याउने चटारो चुलिँदा नेता–कार्यकर्ताहरू भने आफ्नो राजनीतिक बाली भित्र्याउने चटारोमा छन् ।

मुलुकका सबै निर्वाचन क्षेत्रमा चुनावी चर्चा–परिचर्चा चलिरहेको छ । तर, यहाँ चर्चा गर्न खोजिएका यस्ता निर्वाचन क्षेत्र हुन्, जसको चर्चा देशैभर छ । 

वा यसो पनि भन्न सकिन्छ– यहाँको चुनावी परिणामबारे देशकै चासो र चिन्ता छ ।

झापा–१ मा दुई प्रखर बौद्धिक
 

गत संविधानसभाको निर्वाचनमा ६८९ मतले पछि परेका कांग्रेसका युवा नेता विश्वप्रकाश शर्मा यसपटक जित्ने आकांक्षाका साथ झापा–१ बाट प्रतिनिधिसभातर्फ चुनावमा उठेका छन् । अघिल्लो पटक एमालेका रविन कोइरालाले पछि पारेका शर्मालाई यसपटक वाम गठबन्धनका नेता एवम् माक्र्सवादी विश्लेषकका छवि बनाएका सुरेन्द्र कार्कीले टक्कर दिँदैछन् । यसअघि सो क्षेत्रमा कोइरालाले १७ हजार २२९ मत पाउँदा शर्माको १६ हजार ५४० मत आएको थियो । माओवादी केन्दले भने  ६ हजार ८५८ मत पाएको थियो । दुई वौद्धिक नेताको रस्साकस्सीले झापा–१ को चुनावी भिडन्त थप रोचक बनेको छ यसपटक ।

झापा–३ मा सिटौलाविरुद्ध लिङ्देन

माओवादी आन्दोलनलाई शान्ति प्रक्रियामा अवतरण गराउने सूत्रधारमध्येका एक हुन् कांग्रेसका कृष्ण सिटौला । तर, तिनै सिटौला वाम गठबन्धनको घेरामा पर्ने भएका छन् यो पटक । ०४८ सालमा वाम किल्ला बन्यो झापा । ६ क्षेत्रमध्ये ६ वटामा सूर्य झन्डा फहरायो एमालेले । तर, ०५१ मा चक्रप्रसाद बास्तोलाले बाजी मारे झापा–४ बाट । यता ०५६ मा झापा–१ बाट सिटौलाले चुनाव जिते भने बास्तोलाले पनि साविककै निर्वाचन क्षेत्रबाट जित हात पारेर वामपन्थी किल्लालाई चुनौती दिए । 

०६४ को संविधानसभाको निर्वाचनमा माओवादीका पूर्णप्रसाद राजवंशीसँग २५ सय बढी मतान्तरले हार बेहोरेका सिटौलाले ०७० सालको निर्वाचनमा भने ५ हजार बढी मतान्तरले चुनाव जिते  । त्यसपटक उनका निकटतम प्रतिस्पर्धी बनेका थिए– राप्रपा नेपालका राजेन्द्रप्रसाद लिङ्देन ।

यसपटक तिनै लिङ्देन सिटौलाका सामु चुनौतीको पहाड बनेका छन् । एमालेले आफ्नो उद्गम थलो र माओवादी केन्द्रले क्रान्तिभूमि मान्ने झापामा दुवै दलले पञ्चायती पृष्ठभूमि बोकेका लिङ्देनलाई साझा उमेदवार मान्न तयार हुँदा त्यहाँको चुनावी भिडन्त थप रोचक बनेको हो ।

कांग्रेस किल्लामा लालबाबुको फायर
 

देशको राजधानी काठमाडौँ थियो भने राष्ट्रिय राजनीतिको राजधानीचाहिँ विराटनगर बनेको थियो, कुनैबेला । कांग्रेसका तत्कालिन सभापति गिरिजाप्रसाद कोइराला विराटनगर पुग्नेबित्तिकै मुलुकको राजनीति तरंगित हुन्थ्यो । 

यतिबेला तिनै कोइराला वंशका उत्तराधिकारी डा. शेखर कोइराला विराटनगरको पुरानो विरासत कायम राख्ने यत्नमा जुटेका छन् भने उनी विरुद्ध फायर खोल्दैछन् एमाले पोलिटव्युरो सदस्य लालबाबु पण्डित ।

सामान्य प्रशासनमन्त्री हुँदा डीभी र पीआरधारी कर्मचारीको सात्तो खाएका पण्डित ‘सादगी नेता’ का रूपमा परिचित छन् । सुन्दरहरैंचा नगरपालिकाको २ देखि ७ नम्बर वडा, बूढीगंगा गाउँपालिका र विराटनगर महानगरको ४ देखि ७ तथा ९, ११ र १२ समेटेर बनेको यस क्षेत्रमा ०७० सालको निर्वाचनमा कोइरालाले फोरम लोकतान्त्रिकका विजय गच्छदारलाई पराजित गरेका थिए । गच्छदार अहिले कांग्रेसमै छन् भने पण्डित नयाँ अनुहारका हुन् ।

गच्छदारको अपराजित यात्रामा भगवतीको चुनौती
 

पछिल्लो तीन निर्वाचनमा तीन फरक–फरक पार्टीबाट चुनाव लडे विजय गच्छदार । कांग्रेस परित्याग गरी मधेसी जनअधिकार फोरमतिर लागेका गच्छदार ०६४ को निर्वाचनमा सोही पार्टीबाट चुनाव लडे भने बीचमा फोरम चोइट्याएर फोरम लोकतान्त्रिक निर्माण गरे र ०७० मा त्यही पार्टीबाट चुनाव लडे ।

दश वर्षपछि पुरानै घर फर्किएका गच्छदार अहिले कांग्रेसबाट चुनाव लड्दैछन्– एउटै निर्वाचन क्षेत्रबाट । संयोग कस्तो छ भने गच्छदार ५ पटक अपराजित छन् । र, यो उनको छैटौँ शृंखला हो ।

०४८ देखि ०५६ सम्म सुनसरी–२ बाट चुनाव लडेका गच्छदार ०६४ र ०७० को निर्वाचन सुनसरी–३ बाट चुनाव लडे । यसपटक पनि सोही निर्वाचन क्षेत्रबाट चुनाव लड्दैछन् । र, यसपटक उनलाई टक्कर दिँदैछिन् एमालेकी भगवती चौधरीले ।

चौधरी ०७० को निर्वाचनमा गच्छदारसँग झिनो मतान्तर (३६२) ले पराजित भएकी हुन् । गच्छदारले १७ हजार ५२४ मत ल्याउँदा चौधरीले १७ हजार १६२ मत ल्याइन् । सो क्षेत्रमा कांग्रेसका उमेदवारले ७ हजार ८६५ मत ल्याएका थिए ।

प्रदीप गिरीलाई गंगा यादवको भय

प्रदीप गिरीलाई ‘थिङ्क ट्याङ्क’ मान्निछ । उनलाई कांग्रेसभित्रका वाम विश्लेषक भनेर चिनियो भने पनि अत्युक्ति हुँदैन । 

सिरहा–१ गत ०७० को संविधानसभाको निर्वाचनमा माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड निर्वाचित भएको क्षेत्र हो । भर्खरै सम्पन्न स्थानीय तहको निर्वाचनमा पनि वामपन्थीहरूकै पल्लाभारी भएको ठाउँ हो त्यो । गिरीलाई टक्कर दिँदैछन्– गंगाराम यादवले ।

धनुषा–३ मा दुई ‘हेभिवेट’

मिथिला क्षेत्रको वैशिष्ट्य भूमि धार्मिक हिसाबले जति महत्त्वपूर्ण छ, त्यो भन्दा कम छैन राजनीतिक हिसाबले । कांग्रेस बहुल क्षेत्र मिथिलामा मधेस आन्दोलनपश्चात फेरबदल आएको छ । भर्खरै सम्पन्न स्थानीय निर्वाचनमा राष्ट्रिय जनता पार्टी, नेपालले विजय हात पारेको हो त्यहाँ ।

२०४८ सालमा महेन्द्रनारायण निधिले जित हात पारेको धनुषा तत्पश्चात उनको विरासत विमलेन्द्र निधिले धान्दै आएका छन् । ०५१ मा धनुषा–४ मा विमलेन्द्र निधिले चुनाव जिते भने ०५६ मा राप्रपाले विजयको झन्डा फहरायो, कृष्णप्रताप मल्ल सांसद बने । त्यसयताका दुई निर्वाचन निधिका लागि फलिफाप भएको छ । 

यसपटक उनलाई चुनौती दिँदैछन् राजपाका अध्यक्ष मण्डलका राजेन्द्र महतो । मधेस आन्दोलनका सूत्रधार महतो साविकको निर्वाचन क्षेत्र सर्लाही–४ छाडेर त्यहाँ पुगेका हुन् । 

उक्त निर्वाचन क्षेत्र अध्यक्ष मण्डलका अर्का सदस्य महेन्द्रराय यादवको भागमा परेपछि उनी निधिका प्रतिस्पर्धी बनेका हुन् । अघिल्लो पटक महतो तिनै यादवसँग झन्डै तीन हजार ७४४ मतान्तरले पछि परेका थिए ।

चितवन–३ मा प्रचण्ड भर्सेस विक्रम पाण्डे

नेपालको मध्य क्षेत्र । देशको ‘७८ औं जिल्ला’ मानिने चितवन–३ यसपटक भने राजनीतिको केन्द्रमै रह्यो । तीन चरणमा गरी ७६६ तहमा निर्वाचन भए । तर, चर्चा रह्यो– भरतपुर महानगरपालिकाको ।

माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष । वाम गठबन्धन नेतृत्व तहको नेतामध्ये एक, पुष्पकमल दाहालपुत्री रेणु दाहाल उठेको भएरमात्र उक्त क्षेत्र चर्चामा रहेको होइन । पहिलो चरणमै निर्वाचन भएको भरतपुरमा मतगणना अन्तिम चरणमा पुग्दा मतपत्र च्यातियो । गणनामा बसेका माओवादी केन्द्रका प्रतिनिधिले मतपत्र च्यातेपछि आयोगले झन्डै दुई महिना लगाएर पुनः मतदानको आदेश दियो । र, त्यसपछि भएको निर्वाचनमा जितेकी हुन् रेणु दाहालले ।

सोही महानगरको अधिकांश भाग पर्ने चितवन–३ मा अध्यक्ष दाहाल प्रतिष्पर्धामा छन् । र, उनलाई पसिना छुटाउँदैछन्, राप्रपा प्रजातान्त्रिकका नेता विक्रम पाण्डेले ।

यसअघि प्रचण्ड नेतृत्वकै सरकारमा भूमिसुधार तथा व्यवस्था मन्त्री बनेका पाण्डे अहिले पनि मन्त्री छन् । देउवा नेतृत्वको सरकारमा उनी वनमन्त्री छन् ।

साविकको ४ र ५ नम्बर क्षेत्र गाभेर बनेको हो चितवन–३ । ४ नम्बर निर्वाचन क्षेत्र ०७० को निर्वाचनमा कांग्रेसले जितेको हो भने ५ नम्बर क्षेत्र पाण्डेले जितेका हुन् ।

रेणु कांग्रेसकै सहयोगमा भरतपुर महानगरकी मेयर बनेकी हुन् भने अहिले त्यो मत पाण्डेको पोल्टामा जाने भएको छ ।

त्यस्तै रेणुसँग झिनो मतान्तरले मेयर पद गुमाएको एमालेले प्रचण्डलाई सघाउने अवस्था निर्माण भएकाले चितवन पुनः चर्चाको मध्यभागमै परेको हो ।

प्रकाशमानको अजेय किल्लामा मिश्रको उमेदवारी

काठमाडौँ–१ को चुनावी गर्मीले देशको चुनावी मौसम तरंगित तुल्याएको छ । उच्च सहरी क्षेत्र र ‘हाइ प्रोफाइल मतदाता’ रहेका काठमाडौँ–१ मा कसको पल्ला भारी हुने भन्ने चासो सर्वत्र छ ।

काठमाडौँ–१ मा कांग्रेसका तर्फबाट प्रकाशमान सिंह मैदानमा छन् भने वाम गठबन्धनले केही समयअघि अखिल क्रान्तिकारीबाट विदा लिएका अनिल शर्मालाई उठाएको छ । कांग्रेस–कम्युनिस्ट गठबन्धनको चुनावी भिडन्तमा मिसिन आइपुगेका छन्– विवेकशील साझाका रवीन्द्र मिश्र ।

०६४ को निर्वाचनमा दोब्बर मतले प्रतिस्पर्धीलाई पछारेका थिए प्रकाशमानले । सिंहको १४ हजार ३१८ मत आउँदा एमालेका प्रदीप नेपालले ६ हजार ७८९ मत ल्याएका थिए । मुलुकभर पहिलो भएको माओवादी त्यहाँ तेस्रो भएको थियो । र, उसको मत ४ हजार ८३६ मत आएको थियो ।

दोस्रो संविधानसभामा भने प्रकाशमान सिंह तेब्बर मतका साथ निर्वाचित भए । सिंहको १५ हजार ३१८ मत आउँदा माओवादीकी उमेदवार रेणु दाहालको ४ हजार ६४ मत आएको थियो । तेस्रो राप्रपा नेपाल भएको थियो भने एमाले चौथो भएको हो त्यहाँ ।

यसपटक लामो समय पत्रकारिता गरेर राजनीतिमा होमिएका मिश्र दुवै गठबन्धनका लागि ‘फलामको च्युरा’ बन्न सक्ने आँकलन गरिएको छ । त्यसो त सोही क्षेत्रबाट भर्खरै नेपाली कांग्रेस (बीपी) गठन गरेका हरिबोल भट्टराई पनि उमेदवार बनेका छन्, उनले थुत्ने मत पनि कांग्रेसकै हो ।

काठमाडौं–४ मा दुई युवाको टकराव

पछिल्लो समय काठमाडौँ–४ पनि विशेष चर्चामा छ । गत संविधानसभाको निर्वाचनमा दोब्बर भन्दा बढी मतान्तरले प्रतिस्पर्धी पछारेका कांग्रेसका गगन थापालाई यसपटक वाम गठबन्धनका राजन भट्टराईले चुनौती दिएका छन् । परराष्ट्र मामिलाका जानकार भट्टराई पहिलो पटक चुनावी मैदानमा छन् । सिन्धुपाल्चोकबाट बसाइँ सरेर आएकाहरूको बहुल क्षेत्र हो त्यो । र, भट्टराई पनि सिन्धुपाल्चोक, सिन्धुकोटकै रैथाने हुन् । 

अघिल्लो निर्वाचनमा थापाको २२ हजार २३६ मत आउँदा निकटतम प्रतिस्पर्धीको ९ हजार १३५ मात्रै मत आएका थियो । दोस्रोमा एमालेका निर्मल कुइँकेल थिए, प्रतिस्पर्धामा । यसपटक उनी प्रदेश (क) मा ओर्लिएका छन् ।

त्यस्तै सोही क्षेत्रमा विवकेशील साझाबाट सुवुना बस्नेत प्रतिस्पर्धामा छिन् । २५ वर्षीषा बस्नेतको चर्चा सामाजिक सञ्जालदेखि चिया पसलसम्म छ अहिले ।

काठमाडौँ–५ मा हार ह्याट्रिकको भयमा पोखरेल

०५६ सालदेखि चुनाव लड्दै आएका एमाले महासचिव पोखरेल चौथो पटक प्रतिस्पर्धामा छन् । सुरूमा काठमाडौँ–३ र पछि काठमाडौँ–५ निर्वाचन क्षेत्र भएको ठाउँमा पोखरेलको नाममा एकपटक जित दर्ता छ । ०६४ र ०७० को निर्वाचनमा कांग्रेसका नरहरि आचार्यसँग हार बेहोरेका पोखरेललाई यसपटक कांग्रेसका प्रकाशशरण महतले टक्कर दिँदैछन् ।

नरहरि आचार्य अस्वस्थ भएपछि प्रतिस्पर्धामा आएका महतसँगै पोखरेलको मुख्य प्रतिस्पर्धा हुने आँकलन गरिएको छ ।

दमननाथको कमव्याकलाई महेश बस्नेतको तगारो

०४३ सालमा जनपक्षीय उमेदवारका रूपमा र ०५६ सम्म लगातार सांसदमा चुनाव जितेका पूर्वसभामुख दमननाथ ढुंगाना कांग्रेसबाट पुनः उमेदवार बनेर मैदानमा खडा भएका छन् ।  ०४८–०५१ सम्म सभामुख बनेका ढुंगानालाई वाम गठबन्धनका युवा उमेदवार महेश बस्नेत तगारो बनेका छन् ।

युवा संघको अध्यक्षसमेत भइसकेका बस्नेत अघिल्लो निर्वाचनमा भक्तपुुर–२ मा तेस्रो भएका थिए । र, ढुंगानाको कमव्याकलाई रोक्ने भीमकाय प्रत्नमा छन् उनी अहिले ।
भक्तपुर–२ मा कांग्रेसका रामेश्वर ढुंगेलले २१ हजार १२१ मत ल्याएर विजयी भएका थिए भने दोस्रोमा नेमकिपाका सुनील प्रजापतिले १७ हजार ४११ मत ल्याएका थिए ।

तेस्रो भएका महेश बस्नेतको १६ हजार २९ मत आएको थियो । नेमकिपाले यसपटक भने अनुराधा थापामगरलाई उठाएको छ यो क्षेत्रमा । उनी पनि दुवै गठबन्धनका लागि बलियो चुनौती हुन् ।

राणाविरुद्ध सिलवाल

प्रहरी सेवाबाट सिधै राजनीतिमा हामफालेका पूर्वडीआईजी नवराज सिलवाल वाम गठबन्धनबाट उमेदवार बन्दा ललितपुर–१ को विशेष चर्चा छ । ०१५–०६४ सम्म वामपन्थी प्रभाव क्षेत्र मानिएको ललितपुरका तीनै क्षेत्रमा पछिल्लो पटक कांग्रेस भारी मतान्तरले विजयी भएको थियो ।

०७० को निर्वाचनमा ललितपुर–३ बाट कांग्रेसका उदयशमशेर राणा १८ हजार ५६० मत ल्याएर विजयी हुँदा एमालेका मधुसुदन पौडेलले १० हजार ६८२ मत ल्याएका थिए । माओवादीका हरि दाहालले ६ हजार १९६ मत प्राप्त गरेका थिए ।

भुसाल हराउन बोहोराको उमेदवारी

एमालेका ‘थिङ् ट्याङ्क’ मानिन्छन् घनश्याम भुसाल । राजनीतिक वृत्तमा बौद्धिक नेताको छवी छ उनको । तर, तिनै भुसाल अघिल्लो पटक कांग्रेसका बालकृष्ण खाँणसँग जम्मा ८६ मतान्तरले विजयी हुन वञ्चित बने । यसपटक उनलाई चुनौती दिन राप्रपा (प्रजातान्त्रिक)का दीपक बोहोरा खडा हुँदा रुपन्देही–३ चर्चाको केन्द्रमा छ । 
बोहोरा कांग्रेस गठबन्धनका साझा उमेदवार हुन् । बोहोरा अहिलेको सरकारमा स्वास्थ्यमन्त्री छन् । अघिल्लोपटक रुपन्देही–२ बाट ८ हजार १५२ मतका साथ जित हात पारेका हुन् बोहोराले यसपल्ट निर्वाचन क्षेत्र समायोजन हुँदा सो क्षेत्र रुपन्देही–३ मा पर्यो ।

यी क्षेत्रका अतिरिक्त कपिलवस्तु–१ पनि विशेष चर्चामा छ । दुई पटक भारतका लागि राजदूत भएका दीपकुमार उपाध्याय कांग्रेस गठबन्धनबाट उमेदवार बनेका छन् भने उनलाई चुनौती दिँदैछन्– वाम गवठबन्धनका तर्फबाट पूर्व कमाण्डर चन्द्रप्रकाश शर्मा (बलदेव) ।

युद्धकालमा प्रचण्डपछिका चार प्रमुख कमाण्डरमध्येका एक थिए उनी ।

त्यस्तै गुल्मी–१, प्युठान–१, कैलाली–२, कैलाली–५ पनि यसपटक विशेष चर्चामा छन् ।

गुल्मी–१ मा चीरपरिचित प्रतिद्वन्द्वी प्रतिस्पर्धामा छन् । कांग्रेसका चन्द्र भण्डारी र वाम गठबन्धनका प्रदीप ज्ञवालीबीचको तीव्र प्रतिस्पर्धाले गुल्मीलाईमात्रै होइन, देशलाई नै तताएको छ ।

प्युठान–१ मा दुई पटक पुनर्निर्माण प्राधिकरणका सीईओ बनेका डा. गोविन्दराज पोखरेल कांग्रेसका तर्फबाट प्रतिस्पर्धामा छन् भने वाम गठबन्धनका तर्फबाट दुर्गा पौडेल उमेदवार बनेकी छन् । उनी राष्ट्रिय जनमोर्चाकी उमेदवार हुन् भने अर्धभूमिगत नेता मोहनविक्रम सिंहकी धर्मपत्नीसमेत हुन् । यसअघि सोही क्षेत्रबाट एमाले उपाध्यक्ष वामदेव गौतमले चुनाव जितेका थिए ।

कैलाली–२ मा भर्खरै एमाले परित्याग गरी कांग्रेसका तर्फबाट उमेदवार बनेका मोहनसिंह राठौर र वाम गठबन्धनबाट झपट रावल आमनेसामने हुँदा त्यहाँको चुनावी भिडन्त थप रोचक बनेको छ ।

कैलाली–५ मा प्रधानमन्त्री तथा कांग्रेस सभापति पत्नी आरजु राणा देउवा चुनावी प्रतिस्पर्धामा छिन् भने उनलाई चुनौती दिँदैछन्– वाम गठबन्धनका नारदमुनी रानाले ।