सुन्तली मरी भन्ने खबर जंगलमा डढेलो लागेझेँ गाउँभरि फैलियो । गाउँका सबैजना त्यहाँ जम्मा भए, पुरुषहरू घटनास्थलनजिक र महिलाहरू अलि पर । लास खोलाको ढुंगेबगरमा लडिरहेको थियो, आधी पानी आधी बगरमा । ठ्याक्कै भन्ने हो भने टाउको बगरमा र खुट्टा पानीमा थिए ।

लासको अनुहार सुन्निएको, शरीरमा डामैडाम देखिन्थ्यो । एउटा हात बांगो भएर पिठ्युँले थिचेको । लास नांगोजस्तै थियो, च्यातिएको चोलीबाहिर एउटा स्तन चिहाइरहेको थियो भने कम्मरसम्म नांगो खुट्टा मान्छेको भीडलाई एकोहोरो हेरिरहेको थियो ।

सिकारीले पहिले लासलाई छोप्न खोजेको र पछि ‘छोपेर के फाइदा, ऊ मरी त सकी’ भनेर छोडिदिएजस्तो बुझिन्थ्यो । दृश्य बलिउड फिल्मको कुनै मर्डर सिनको सेटअपजस्तै थियो । फरक यति मात्र थियो, फिल्ममा लाससँगै ब्याकग्राउन्ड संगीत बजिरहेको हुन्छ, यहाँ भने त्यस्तो केही थिएन ।

भीड पुलिसको पर्खाइमा थियो । भीडदेखि अलि पर महिला मुखहरू चुपचाप थिएनन् । टीभीमा डिबेटजस्तै ती घटनामाथि आ–आफ्ना कमेन्ट दिँदै थिए ।

“यस्ता आइमाईको अन्त्य यस्तै हुन्छ  । ऊ जसरी आफ्नो जीवन चलाउँदै थिई, त्यसमा यस्तो हुनु त थियो नै । समाजको कलंक थिई ऊ । त्यसैले उसको अन्त्य पनि नराम्रो भयो,” एउटीको टिप्पणी थियो ।

“कुरो ठिक हो,” अर्कीले थप्दै भनिन् “विधवा भएर पनि विधवाको कुनै लक्षण थिए र त्यसमा ! लोग्नेको मृत्युको दुःख–पीडाको त एउटा चिनो समेत थिएन, त्यसको अनुहारमा । त्यसमाथि त्यसको चालचलन । छिः !”

“दुःख रे ! ग्राहकहरूसँग कसरी मस्की–मस्की कुरा गर्थी, देखेनौ उसको हाँसो र कर्के हेराइ ? विधवा त ऊ छँदै थिइन । न मनले न तनले । यो उसको आफ्नै कर्मको फल त हो नि,” अर्कीले आफ्नो राय पोखिन् ।

“म त के भन्छु भने भगवान्ले जे गर्छ राम्रै गर्छ । यस गाउँका सबै पुरुषलाई बिगारिसकेकी थिई । २० वर्षका उरन्ठ्याउलाहरूदेखि ६० वर्षका बूढाहरू समेत बिहान–बेलुकी उसको पसलमा बिनाकाम सधैँ धाउँथे । पसल भएन मन्दिर भैगो !,” अर्कीले फरक दृष्टिकोण राखिन् ।

“तपार्इं ढुक्क हुनुस् दिदी,” अर्कीले भनिन्, “अब भिनाजु घरमै बस्नुहुन्छ । अनि, मनभरि कुरा गर्नुहोला । जे–जे गर्नु मन लाग्छ, सबै गर्नुहोला ।” सबै गललल हाँसे ।

“अँ, त्यही आस गरौँ !,” एउटी पाकी महिलाले भनिन्, “पुरुषहरू वास्तवमा त्यति नराम्रा त होइनन्, अब आइमाईले नै निम्तायो भने कसको के लाग्छ र ।”

“त्यसले पैसा पनि निकै कमाई होला है ?,” कसैले जिज्ञासा राखे ।

“कमायो होला । तर, हामीले एउटा कुरा त स्वीकार्नैपर्छ, त्यो आइमाई आँटी रहिछ । एक्लै–एक्लै पसल थाप्नु र चलाउनु, हामी तपार्इं त्यस्तो गर्न सक्दैनौँ ।”

“पसल चलाउनु जाबो त्यस्तो कुन ठूलो कुरो हो र ? अलिकति मस्किनुपर्छ, अलिकति नखरा गर्नुपर्छ, मर्दहरू मिठाईमा माखाजस्तै झुम्मिन्छन् ।”

“किन चलाउँदिनस् त ? भन्नुजस्तो सजिलो कहाँ छ र बाबै ! खोल न त तेरो पसल ।” यो आवाजसँगै भीडमा हाँसोको फोहोरा छुट्यो । 

“तँ बढी न हो है ! किन खोल्नु मैले पसल ? तैँ खोल न !”

“कसले मार्यो होला उसलाई ?,” एउटीले विषयान्तर गरिन् । 

“थुप्रै मान्छे थिए उसको । मौका नपाएकाले गरे होलान् नि ! मलाई त दया लागेर आउँछ । यो सिंगैै गाउँमा र सायद सिंगैै संसारमा उसको आफ्नो भन्ने कोही पनि रहेनछ । मर्द मानिसले चलाएको यस क्रूर समाजमा ऊ एक्लै बाँच्ने प्रयास गर्दै थिई । बिचरी !” कसैले सहानुभूतिका केही शब्दहरू सुन्तलीका लागि पोखेको यो पहिलोपल्ट थियो ।

“त्यो पनि हो । तर, ऊ आफैँ पनि चोखोचाहिँ थिइन है । उसको चरित्र र बानी–बेहोराले गर्दा नै त उसको यस्तो अन्त हुन गएको हो,” एउटीले उसको चरित्रको व्याख्या गर्दै भनिन् ।

“जे भए पनि अब ऊ यस दुनियाँमा छैन । अनि, किन उसको बारे नराम्रो कुरा गर्ने ? छाडिदिउँ यी सब कुरा । बरु, कहाँ गए ती सब असल मानिसहरू जो दिनरात उसको होटेलमा धाइरहन्थे ? लासलाई छोपिदिने सज्जनतासम्म छैन ती सज्जनवृन्दमा ? एकजना मान्छे छैन उसको मृत्युमाथि एक थोपा आँसु बगाउने । बिचरी !” यस भनाइले सबैलाई मौन र उदास बनायो ।

उता, पुरुषहरूको टिप्पणी महिलाभन्दा भिन्न खालका थिए ।

“कसले यस्तो गर्यो होला ? कुनै गाउँलेको काम त यो होइन, हत्यारा वा हत्याराहरू पक्कै बाहिरिया हुनुपर्छ,” एकजनाको टिप्पणी थियो । 

“जसले गरेको भए पनि कसरी गर्नुपर्छ राम्ररी थाहा रहेछ उसलाई । यो कामचाहिँ पक्कै पनि आधी राततिर गरिएको हुनुपर्छ,” अर्कोले बोल्यो ।

“अब उसको पसलको के हुन्छ ?,” कसैले सवाल उठायो ।

“त्यै मधुसूदनको त हुन्छ होला नि ! खोल्न पनि उसैले मद्दत गरेको थियो क्यारे । अब सुन्तली छैन । हुँदा उसैकी थिई । मरेपछि उसको पसल पनि मधुसूदनकै हुन्छ, अरू कसको हुन्छ र !” यो कुरामा सबै गललल हाँसे ।

“होइन, मद्दत त मधुसूदनले मात्र गरेको कहाँ हो र ? बिर्खलाल र हवलदार शेरबहादुरले पनि कम सहयोग गरेको होइन । सबैको बराबर अंश हुन्छ होला ।” यसपालि झन् सारो हाँसोको फोहोरा छुट््यो ।

“मद्दत त तैँले पनि गर्न खोजेको होइन ? तर, उसले मानिन क्यारे ! त्यसैले तँ रिसाएको होइन ?,” एउटाले अर्कोलाई घोच्यो ।

“अनि तँ नि ? स्वास्नीको चाँदीको बाला दिँदा तेरैअगाडि हुत्याइदिएकी होइन त्यसले !,” दुवैले एकार्कालाई डढाइदिउँलाजस्तै गरी हेरे ।

“सुन्तली राम्री त राम्री हो गाँठे, कति हिसी परेकी । फेरि कति आँटी र दृढ चरित्रकी !”

“राम्री र आँटी त ठिकै हो, तर दृढ चरित्रकी कसरी ?” विरोधको स्वर पनि सुनियो ।

“मैले भन्न खोजेको के भने... उसलाई खराब आइमाई भनिन्छ । तर, के ऊ साँच्चै खराब थिई त ? मैले उसलाई दृढ चरित्रको भनेँ, किनभने ऊ बाँच्न एक्लै संघर्ष गरिरहेकी थिई, होइन र ?” सबै चुप लागे ।

एक छिनपछि एउटा तन्नेरीले लामो सास लिँदै भन्यो, “यो गाउँमा एउटा त ठाउँ थियो जहाँ गएर केही रमाइलो हुन्थ्यो । अब त्यो पनि रहेन ।”

“हो, जाऊँ यार । पुलिस आउँदै होला, यहाँ बसियो भने चाहिने नचाहिने प्रश्न सोधेर हैरान पार्छ । अब हेर्ने लायक केही छैन ।”

यहाँ म सुन्तलीका बारेमा केही जानकारी गराइदिनु जरुरी ठान्छु । गाउँको पुछारबाट गएको सडक र त्यससँगसँगै बगेको खोलाको छेउमा उसको सानो पसल छ । रोड बनाउँदा ठेकेदारले फालेका अलकत्राका पुराना ड्रमहरूलाई काटेर पसलको छाना बनाइएको छ । पुराना टिन र काठका टुक्राटाक्रीहरूले पसलको पर्खाल तयार भएको छ ।

१४ बाई १० को यस महललाई एउटा पुरानो मैलो तन्नाले पार्टेसन गरेर दुई कोठाको बनाइएको छ । बाहिर रोडतर्फ उघ्रिने कोठामा सुन्तली गाहकहरूको सेवा गर्थिन्, जहाँ दुईवटा बेन्च–टेबुल, एउटा ग्यासचुलोमाथि बसेको कित्ली र छेउमै रहेका केही ग्लास, प्लेटहरूले अहिले पनि ग्राहक पर्खेर बसेका छन् ।

भित्र खोलातर्फ खुल्ने कोठामा एउटा तीनखुट्टे खाट छ, जसको चौथो खुट्टो पाँचवटा इँटालाई तलमाथि राखेर बनाइएको छ । एउटा टिनको सानो बाकस खाटसँग अडेस लाएर बसेको छ । एकजोडी कुर्ता–सलवार कुनाको डोरीमा झुन्डिएको छ । एउटा किलामा ऐना पनि झुन्डिएको छ, जसले अब सुन्तलीको अनुहार कहिले हेर्न पाउने छैन ।

एक कुनामा शक्तिकी देवी दुर्गा र धनकी देवी लक्ष्मीका फोटाहरू छन् । जसका अगाडि केही फूलहरू र अगरबत्तीका ठुटाहरू पनि देख्न सकिन्छ । कोठादेखि सानो बाटो खोलातर्फ जान्छ । यही बाटो हिँडेर सुन्तली खोलामा नुहाइधुवाइ गर्न जान्थिन् ।

हो, त्यही ठाउँमा आज उसको निर्जीव, निश्चेष्ट शरीर लडिरहेको छ ।

यो पसललाई एउटा बहुउद्देश्यीय पसल भन्न सकिन्छ । किनभने, यहाँ चियाका साथै सेलरोटी, चना, बिस्कुट, चाउचाउ, च्युरा, चुरोट जे पनि पाइन्थ्यो । विशेष ग्राहकका लागि अमलेट र ट्रक–बसका गुरुजीहरूका लागि मासुभात पनि । तर, सर्त के थियो भने कुखुराको व्यवस्था ग्राहकले आफंँ गर्नुपर्थ्यो ।

एउटा गोप्य कुरो पनि भनिदिन्छु, यहाँ जाँडरक्सी पनि पाइन्थ्यो । तर, सुन्तली जसतसलाई जाँडरक्सी दिन्न थिइन् । किनभने, ग्राहक–ग्राहकबीच झगडा र पसलको नराम्रो प्रचार उनी चाहँदिन थिइन् ।

सुन्तली विधवा थिइन् । तीस वर्ष उमेरकी सुन्तलीलाई पुरुषहरू अझै पनि आकर्षक र राम्री देख्थे । झन्डै एक वर्षअगाडि उनले पसल थापिन् । छिट्टै नै पसल पनि राम्रै चल्न थाल्यो ।

गाउँका धेरै भद्रभलाद्मीले सुन्तलीलाई पसल थाप्न मद्दत गरे । गाउँको सबैभन्दा धनी र प्रभावशाली व्यक्ति मधुसूदनले स्कुलका दुईवटा बेन्च र डेस्क सुन्तलीको पसललाई उपहार मात्रै दिएनन्, अपितु आफ्नो अमूल्य समय खर्चेर, रात दिन त्यहीँ रहेर पसल थाप्न–चलाउन मद्दत गरे ।

यस्ता सज्जन मान्छे कहाँ पाइन्छ र आजकाल !  यो कलियुगमा कसले यसरी मद्दत गर्छ, कुनै नातागोता नपर्ने एक अन्जान आइमाईलाई ? हुन त पसलमा कहिलेकाहीँ मध्यरातमा मधुसूदन र सुन्तली बाझाबाझ भएको सुनिन्थ्यो भनेर छिमेकीहरू भन्छन् । तर, यस्ता खालका अफवाहमा हामी तपार्इंजस्ता सभ्य मानिसले ध्यान दिनु हुँदैन । सुन्तली त मरिसकी, तर यसमा कुनै शंका छैन कि ऊ हुँदा उसको सफल व्यापारका पछाडि मधुसूदन नै थिए ।

अर्को सज्जन, जसले सुन्तलीलाई मद्दत गरे–तिनको नाम हो, बिर्खलाल । जनता बसका गुरुजी । उनको उदारता झन् उदाहरणीय छ ।

उनले सुन्तलीले मद्दत माग्लिन् भनेर पर्खिएनन् । बरु, आफैँले मद्दतको प्रस्ताव गरे, “सुन्तली बैनी, तपाईंलाई पसलका सामान किन्न जहिल्यै बजार जानु परे म तपाईंलाई लान्छु, मेरो बसमा । तपार्इंले भाडा तिर्नु पर्दैन ।”

उनले विशेष रूपले कसैलाई पनि होइन, तर सबै बस प्यासेन्जरहरूलाई आफ्नो भनाइको तात्पर्य बुझाए, “उहाँ एक महिला हो । त्यसमा पनि विधवा । उहाँको आफ्नो भन्ने कोही छैनन् । मान्छे नै मान्छेको काम आउँछ । म त्यही गर्दै छु, जो मानवताको नाताले एक व्यक्तिले गर्नुपर्छ ।”

आफ्नो वचनको पक्का बिर्खलालले सुन्तलीलाई एकपल्ट होइन, धेरैपल्ट पसलदेखि बजार र बजारदेखि पसल आफ्नो बसमा लगे । यो कुरो अर्कै हो कि पसलमा उनी चियासिया फ्री पाउँथे । कहिलेकाहीँ पसलभित्रको कोठामा पल्टिराखेको पनि देखिन्थे ।

पछि–पछि सुन्तली बिर्खलालको बसमा जान छोडिन् । यो बिर्खलाललाई पटक्कै मन परेको थिएन । सुन्तलीले नाइँ भने पनि उनी सक्दो मद्दत गर्न चाहन्थे । यस्ता भलाद्मी कहाँ पाउनु !

शेरबहादुर, गाउँको पुलिस पोस्टको हवल्दारले पनि सुन्तलीलाई गाउँका हुल्याहा केटासँग जोगाएर सघाएकै हो । कस्ता सज्जन मान्छे ती ! तिनी नभए सुन्तलीलाई शान्तिपूर्वक आफ्नो व्यापार चलाउन निकै गाह्रो थियो ।

दयालु स्वभावको हवल्दार मद्दतका लागि सधैँ तयार रहन्थे । उनी प्रायजसो पसल आउँथे र सोध्दथे, “सबै ठिक छ हैन त सुन्तली ? कसैले दुःख दिएका त छैनन् ?” यसो भन्दै उनी आफ्नो हत्केलालाई पुलिसको डन्डाले विस्तारै ठोक्थे, जुन पसलमा बसेकालाई प्रस्ट धम्की हुन्थ्यो ।

केही भने उनको सज्जनतामाथि शंका गर्थे, “ऊ राति–राति किन पसलमा आउँछ ?”

यस्ता शंकालु मान्छेलाई थाहा हुनुपर्छ, हवल्दार पुलिस हो र पुलिसको कर्तव्य नै हो, जनताको सुरक्षा । हामीले के पनि बिर्सिनु हुँदैन भने प्रहरी जहाँ पनि र जुन बेला पनि जान सक्छ । त्यसैले सुन्तलीको पसलमा हवल्दार रातमा जानु हुन्थ्यो कि दिनमा, १२ बजे रातमा जानुहुन्थ्यो कि ३ बजे बिहान, त्यसमा हामीले शंका गर्ने कुनै ठाउँ नै छैन ।

यो कुरा बेग्लै हो कि पछि सुन्तली हवल्दार शेरबहादुर पसलमा नआओस् भन्ने चाहन्थिन् । तर, उनले चाहनु नचाहनुले के नै हुन्थ्यो र ! आफ्नो पेसाप्रतिको इमानदारी र सज्जनपनाले एक्ली सुन्तलीको सुरक्षा र मद्दतका लागि रातबिरात पसल आइरहनुलाई अर्को अर्थमा हेर्न सकिन्थेन ।

यी तीन भद्रभलाद्मीबाहेक गाउँमा अरू पनि धेरै थिए, जो सुन्तलीलाई मद्दत गर्न चाहन्थे । कतिले सुनचाँदीका गहना दिएर मद्दत गर्न खोजे । कसैले रातमा पसलको पहेरदारी गरिदिन्छुसम्म भने ।

सुन्तलीलाई मद्दत गर्न चाहने मान्छेको लामो सूची थियो । तर, उनले सबलाई विनम्रतापूर्वक नाइँ भनिदिइन् । उनी कोहीसँग पनि बढी हिमचिम नगरी आफ्नो कामसँग मतलब राख्थिन् । उनलाई थाहा थियो, मान्छेहरू पिठ्युँपछाडि उनलाई के–के भन्थे । तर, उनी न त कहिल्यै रिसाइन् न त विरोध नै गरिन् ।

सुन्तलीलाई यो पनि थाहा थियो कि पिठ्युँपछाडि यिनै मद्दत गर्न चाहने सज्जन व्यक्तिहरूले उनलाई चरित्रहीन र खराब आइमाई भन्थे । तर, उनी चुपचाप बसिन् । किनभने, उनी यिनै भद्रभलाद्मीबीच एक्ली थिइन् । नितान्त एक्ली । जेजस्तो होस्, उनलाई आफ्नो पेट पाल्न पसल चलाउनु नै थियो । 

०००

अन्ततः प्रहरी घटनास्थलमा पुग्यो । लासका फोटाहरू खिचियो । उपस्थित मानिससँग प्रश्न सोधियो । पसलको तलासी लिइयो । तलासीमा टिनको बाकसमा एउटा फोटो र फोटोसँगै केही रसिदहरू भेटिए । फोटोमा एउटी सानी केटी स्कुलको ड्रेसमा थिई र ती रसिदहरू स्कुलको शुल्क तिरेका रसिदहरू रहेछन् । त्यो सानी बालिका सायद सुन्तलीकी छोरी हुनुपर्छ, जो कुनै दुर्गम स्कुलमा आफ्नी आमा सुन्तलीको सपना देख्दै थिई ।

प्रहरीले सुन्तलीले लेखेको एउटा पत्र पनि फेला पार्यो । पत्रमा आफ्नो हत्या हुने आशंका व्यक्त गरिएको थियो । पत्रमा के पनि लेखिएको थियो भने ‘यदि, उनको मृत्यु कुनै दुर्घटना वा शंकास्पद परिस्थितिमा भयो भने त्यो दुर्घटना होइन, हत्या हुनेछ र त्यसका लागि मधुसूदन, बिर्खलाल र हवल्दार शेरबहादुर जिम्मेवार हुनेछन् ।’

पत्र पढियो । तर, त्यसमा लेखेको कुरामा कसैले विश्वास गरेनन् । प्रहरीले त झनै गरेन । मधुसूदन, बिर्खलाल र हवल्दारजस्ता समाजका गण्यमान्य भद्रभलाद्मीहरू जसले सुन्तलीलाई त्यतिका मद्दत गरेका थिए, तिनले कसरी यस्तो जघन्य अपराध गर्न सक्छन् ? कस्तो कृतघ्न आइमाई रहिछ !

अन्ततः जो भद्रभलाद्मीहरूमाथि आरोप लगाइएको थियो, तिनैले बडो उदारतापूर्वक लासको क्रियाकर्म गर्ने व्यवस्था मिलाइदिए ।

यसरी सुन्तली हत्याकाण्डको कुनै सुनुवाइ भएन । कसैले अघि सरेर यसलाई अदालतमा पनि लगेन । रसिदअनुसारको स्कुल पुगेर बालिकाको खोजी गरिँदा पनि कुनै पत्तो लागने । फलतः यतातिर कसैको चासो रहेन । र, केस डिसमिस भई फाइल बन्द भयो ।