पोखरा । मानवसेवा आश्रमको दैला अगाडि एउटा प्रतीक्षालय छ । प्रतीक्षालयमा अचेल सवारी कुर्ने मान्छे छैनन्, लकडाउन खुलेपछि जीवनलाई पहिले जस्तै गति दिन पाउँ भनी कामना गरेका प्रतीक्षार्थी छन् । ती प्रतीक्षार्थी मजदुर हुन्, लकडाउनका कारण काम खोसिएपछि घरबेटीले जे सुकै गर भनेर निकालिदिएका मजबुर हुन् ।

पोखरा महानगरको वडा नं. ११ शान्तिघाट स्थित प्रतीक्षालयमा पुग्दा तीनजनाको परिवार एउटा झुलभित्र बसिरहेको थियो । यो परिवार प्रतीक्षालयमा झुल टाँगेर अस्थायी बसोबास गर्न थालेको झन्डै तीन हप्ता पुग्न लागिसकेको छ । जो, चितवनबाट पर्वतलाई गन्तव्य बनाएर यात्रा थाल्यो र अहिले शान्तिघाटको प्रतीक्षालयमा न घरको न वनको भएर रात कटाइरहेको छ ।

न गन्तव्यमा पुगे, न काम नै गर्न पाए । ओइलाएर बसेको उक्त परिवारका घरमुलीले सन्तोष मानन्धरले छोरीलाई साथमा राखेर आफ्नो व्यथा सुनाउन थाले । पाँच वर्षकी उनकी छोरी हुन्, बिना मानन्धर ।

“हिजोको कुरा हो, खाने सामल थिएन, गाडीले प्याकेटको खाना ल्याइदियो नानी भोकाएकी थिई । उसले खाई, खाना खाएपछि रातभर पखाला चलेर सुत्न पनि सकिन, । भात त बिग्रेको पो परेछ । हामीले सुरुमा त डिक्कीमा राखेको भएर गन्हाएको होला भन्ने सोच्यौँ, तर भातमा पानी चढेको थियो । छेउमा लगेर कुकुरलाई खान दियौँ उसले पनि खाए ।” मानन्धर दम्पतीले एकसाथ भने । प्रतीक्षालयको छेउमा उनले कुकुरलाई दिएको र कुकुरले पनि नखाएको खाना देखाए । 

उनीहरूले हिजो बेलुकाको खाना खाएनन् । दैला अगाडिको मानव सेवा आश्रमले बिहानको खाना दिएपछि नै उनीहरूले भोक मारे । साँझमा खाना बोकेर गाडी आयो भने, “बरु खाना नै नल्याइदिनु” भन्ने सोच बनाएको उनले बताए ।

यसरी प्रतीक्षालयमा प्याकेटको खाना खान लागेको दुई हप्ता बितिसकेको छ । चितवनबाट वैशाखै सक्रान्तिको साँझ खाना खाएपछि यो परिवारले पर्वतको बाटो नापेको हो । पहिलो दिन नै उनीहरू आँपटारी आएर बसे ।

भोलिपल्टको उज्यालो सँगै फेरि यात्रालाई अगाडि बढाएका मानन्धर परिवार नौ दिनपछि साँझमा यस प्रतीक्षालयमा आइपुगेका थिए ।

“हिँडेरै आयौँ, खुट्टा सुनिएका थिए । सामानको भारी र बच्चा बोकेर यहाँ आएको आज २० दिन पुग्न लागिसक्यो ।” उनले थपे, “आधा बोरा चामल थियो, दिनमा ५÷६ किलोमिर हिँड्थ्यौँ, अनि प्रतीक्षालय खोजेर बास बस्थ्यौँ । कहिँ खाना दिन्थेँ, कहिँ पकाएर खान्थ्यौँ ।”

कोरोना महामारीका कारण उनले काम गरेको रेष्टुरेन्ट बन्द भयो । लेबर काम गर्ने उनकी पत्नी निर्मलाले पनि काम पाइनन् ।

काम मात्र होइन्, उनीहरूले आफूले गरेको श्रमको मूल्य पनि पाएनन् । चितवनको खोलेसिमलमा बहाल गरेर बस्ने यो परिवारलाई घरबेटीले पनि पाँच दिनको म्याद दिएर भने, “बरु भाडा चाहिँदैन, तर कोठा खाली गर ।”

अर्काको घरमा बसेका, न कोही चिनेका न कोही आफन्छ ।

कोठामा भएका सामल र लत्ता बोकेर हिँडेका मानन्धर आफ्नो जन्मथलो पर्वत भएको सुनाए । तर, यकिनका साथ उनले आफ्नो जन्मथलो भने भन्न सकेनन् । 

“उपल्लो मल्लाज भन्ने ठाउँमा हो, म सात वर्षकै उमेरमा साथीसँग भागेर काठमाडौँ गएको थिएँ । त्यहाँ १३ वर्षसम्म विदेशीले पढाइदिए । त्यसपछि उनीहरूले छाडे, म अलपत्र भएँ । बाँच्न र खानका लागि काम गर्न थालियो । त्यसपछि म कामकै सिलसिलामा चितवन थिएँ । बिहेबारी पनि ८ वर्ष पहिलेमात्रै भएको हो ।”

अहिले ३६ वर्ष पुगेका मानन्धर पुख्र्यौली थलो जाने र काकाकाकी भेट्ने सोचमा छन् । उनका बाबुको चाहिँ अस्वस्थ मानसिक अवस्थाका कारण निधन भइसक्यो । बाबुको निधनपछि आमाले पनि अर्को बिहे गरिन् । अहिले आमासँग पनि सम्पर्क छैन, न त बाबुतर्फका आफन्तसँग ।

त्यहाँ पुगेर आफन्तको नाल भेट्ने अनि नागरिकता बनाउने योजना रहेको उनले सुनाए । तर, आफन्त कहाँ छन्, को हुन्, न उनले आफन्त चिन्छन्, न आफन्तले उनलाई २७ वर्षयता सम्पर्कविहीन उनी अहिले पुर्खा खोज्दै घर फर्किन चाहेका छन् । 

“एकमहिना काम गरेपछि अलिअलि पैसा कमाएर मामा, काका कहाँ छन्, बुवाको घर कहाँ छ खोजतलास गरेर आफैँ लड्नुपर्ला  । आमा अरुसँगै गए तापनि मैले त मेरो बुवाको अंश पाउनुप¥यो । दाजुभाइ को हो चिन्नुप¥यो । अनि थोरै भए पनि भाग दियो भने सानो दोकान गरौँला, सानो घरै बनाउँला, छोरी र बुढीको लागि भविष्य बन्ला भन्ने सोचेको छु ।” उनी आफ्नो योजना सुनाए ।

तर, लकडाउन खुल्दाबित्तिकै सुरुमा केही समय मजदुरी गर्ने र अलिकति खर्च जोगाएर पर्वत जाने सोच छ उनको ।

उनले परिवारलाई आश्वास दिलाएका छन्, “उता जाउँ भने नि भारी छ, बच्चा छन् । अब लकडाउन खुलेपछि केही काम गरेर अलिअलि पैसा कमाउँला । अनि तिमीहरूलाई कोठामा राखेर म चाहिँ उकालो भएनि जे भएनि दुई तीन दिन जाउँला भनेर भनेको छु ।” 

छोरीलाई ज्ञानी मान्छे बनाउने, असल मान्छे बनाउने सपनालाई पुरा गर्न र पिताको कर्तव्य निभाउन हिँडेका मानन्धरको गतिमा अहिले अल्पविराम लागेको छ ।

उनका आफन्त यहीँ पोखरामा पनि थिए । “शितलादेवी” उनले ठाउँको ना सम्झिँदै भने । “ममि पहिले यहाँ शितलादेवी बस्नुहुन्थ्यो । मेरो नागरिकता पनि छैन । अब नागरिकता पनि बनाउनुप¥यो । बच्चाको भविष्य पनि हेर्नुप¥यो । म अस्ति खोज्न गएको । बसेको ठाउँ शितलादेवी गएको । अहिले त नयाँ घर बनेछन्, त्यहाँ सोधेको हामीलाई थाहा छैन्, कहाँ बस्छ के गर्छ थाहा छैन भनिदिए ।”

प्रतीक्षालयमा बसेको मानन्धर दम्पत्तिलाई अहिले विभिन्न सामाजिक संघसंस्था र स्थानीय पोखरा महानगरले पनि सहयोग गरिरहेको छ । खाद्य प्याकेट दिइए तापनि बिग्रेको खाना भने नदिइएको महानगरले जनाएको छ । महानगरका प्रवक्ता धनबहादुर नेपालीले “वडावडाले संयोजन गरेर खाना खुवाइएको छ । बासी भएर त्यस्तो भयो कि तेल बढि भयो कि ? तरकारी चिसो पर्‍यो कि यो त अनुसन्धानको विषय भयो ।”

सम्बन्धित वडा नं. ११ ले भने मानव सेवा आश्रमबाट नै खाना खुवाइएको जानकारी दियो । प्रतीक्षालयको पारिपट्टि रहेको वडा नं. ९ को मेसले पनि आफूहरूले प्याकेटमा खाद्यान्न वितरण नगरेको जनाएको छ ।
यता, मानन्धर दम्पत्तिको लागि कोठा व्यवस्थापन भइसकेको र लकडाउन पछि कामको पनि व्यवस्था हुने अनेरास्ववियुका नेता प्रकाश पौडेलले जानकारी दिए ।