पोखरा । कोरोना संक्रमणसँगै गण्डकी प्रदेशमा ६० हजार युवा घर फर्किने अनुमान गरिएको छ । यसरी वैदेशिक रोजगारीमा फर्किने युवाहरुमा खाडी मुलुकसँगै जापान, कतारलगायतका देशहरुबाट हुनेछन् । 

लकडाउन खुल्नेवित्तिकै फर्किन इच्छुक युवाहरु घर फर्केपछि उनीहरुको रोजगार व्यवस्थापन कसरी गर्ने र उत्पादनमा जोड्ने त ? गत आर्थिक वर्षको तथ्यांक हेर्दा गण्डकी प्रदेशमा १ खर्ब ३५ अर्ब बराबरको रेमिट्यान्स भित्रिएको थियो । वैदेशिक रोजगारमा गएका युवाहरुबाट भित्रिएको यो रकम उनीहरुको स्वदेश फिर्तासँगै घट्नेछ । कतिसम्म रेमिट्यान्स घट्ला त भन्ने यकिन गर्न अहिले कठिन छ ।

कोरोनाको विश्वव्यापी प्रभावका कारण वैदेशिक रोजगारमा गएका धेरैको रोजगारीकोे अनिश्चितता पनि उत्तिकै छ, भने धेरैले रोजगारी गुमाइसकेका पनि छन् । रोजगारी नभएपछि स्वदेश फिर्ता हुने ठुलो समूहका युवाहरुको व्यवस्थापनको बारेमा अहिले गण्डकी प्रदेशको नीति तथा योजना आयोग मोडालिटी बनाउनमा व्यस्त छ ।
    
जसमध्ये कृषि क्षेत्र भने पहिलो नम्बरमा छ । तर, विदेशबाट फर्किएर आउने सबैसँग एकै किसिमको दक्षता नहुने हुँदा विभिन्न मेनु बनाएर मोडालिटी बनाउन लागिएको आयोगका उपाध्यक्ष डा. गिरधारी शर्मा पौडेलले बताए ।
    
पौडेल भन्छन्, “यसको मोडालिटी त बनाउँदैछौँ हामीले अहिले छलफलमै छ । उनीहरुले बाहिरबाट आउँदा स्किल पनि लिएर आउलान् । सबैको जग्गा हुँदैन, जग्गा भएकालाई के गर्ने, नभएकालाई के गर्ने ? कृषितर्फ नजानेलाई अन्य क्षेत्रमा के गर्ने ?”
    
बजार आवश्यकताका आधारमा नै उपयुक्त योजना बनाइने उनले बताए । यस्तै, विदेशबाट फर्किने युवाहरुको क्षेत्रगत रुपमा पनि प्रभाव पर्ने उनको भनाई छ ।

“इन्टेसनको कुरा भयो, अनि मार्केट पोटेन्सियल पनि कुरा भयो । कुन क्षेत्रको मान्छे हो ? लोकेसन ट्रेस गरेर । यो त अब एक्सपेक्टेड हो । लोकेसन फिक्स भएको भए त्यही अनुसारको हुन्थ्यो । अब एक्सपेक्टेड भएपछि यस्तो हुनसक्ला भन्ने सिनरियो अनुसार मोडालिटी बनाउने हो । हामी यसको छलफलकै क्रममा छौँ,” उनले भने ।

६० हजार युवा फिर्ता आउँदा उनीहरुको सीप र दक्षताको पनि प्रयोग हुने तरिकाले योजना बनाउन आयोगले छलफल थालनी गरेको छ । जिल्लागत रुपमा, वा स्थानीय तहगत रुपमा सम्भावनाका क्षेत्र हेर्ने र सो अनुसार उनीहरुलाई रोजगारको क्षेत्रमा जोड्न उपयुक्त हुने उनले बताए ।

“क्षमता र लोकेसनले पनि फरक पार्छ । सबै पोखराका त हुँदैनन् । गाउँमा छ भने त्यहाँ के पोटेन्सियल छ, उसँग के स्किल छ सोधेर योजना बनाउनुपर्छ । उनीहरु स्वदेश फर्किसकेपछि मात्र यो सम्भव होला । हामीसँग तीनचारवटा अप्सनको मेनु हुन्छ । कृषिमा जाने, टुरिजममा जानेलाई ..। तीन चारवटा मेनु अनुसार छनोट गरेर इन्भल्भ गराउँला । कृषिमात्र नभई निर्माणमा पनि हामीले जोड्छौँ, ” उनले भने ।

कृषिमन्त्रीको नयाँ कार्यक्रम, ‘विदेशबाट फर्केका युवालाई कृषिमा लक्षित कार्यक्रम’

विदेशबाट फर्केका युवाहरुले के गर्ने ? बाँझा जग्गामा कृषि खेती गर्ने, सरकारले आवश्यक सहयोग गर्ने । कृषिको उत्पादन पनि बढ्ने र रोजगारी पनि सिर्जना हुने ।

प्रदेशको भूमिव्यवस्था, कृषि तथा सहकारी मन्त्रालयले घर फर्किने युवाहरुलाई कृषि क्षेत्रमा लगाउने भएका छ । कृषिमन्त्री लेखबहादुर थापाले आउँदो बजेटमा त नयाँ कार्यक्रम नै घोषणा गर्ने तयारीमका रहेको जनाए । उनको नयाँ कार्यक्रम हो, ‘विदेशबाट फर्केका युवालाई कृषिमा लक्षित कार्यक्रम’ ।

उनले भने, “हामीले यो कार्यक्रम ल्याउने कि भन्ने बारे सोचिरहेका छौँ । अर्को आर्थिक वर्षमा यो कार्यक्रम ल्याउँछौँ । विदेशबाट फर्किने ६० हजार युवा फर्किन्छन् भन्ने छ ।” तर, अन्य प्रदेशको तुलनामा कृषि क्षेत्रमा सबैभन्दा कम बजेट भएको प्रदेश पनि गण्डकी नै हो । अर्को वर्ष कृषिमा थोरै भएतापनि बजेट थप हुने उनले बताए ।

“अहिलेको आवश्यकता पनि कृषि नै हो । प्रदेशगत रुपमा हाम्रोमा कृषिमा बजेट कम छ । अन्य प्रदेशमा कृषिमा कम्तीमा चार अर्ब जतिको बजेट छ । हाम्रोमा जम्मा झन्डै साढे २ अर्ब जतिको मात्र लगानी छ ।” उनले भने, “उनीहरुको क्षमता मजदुरीमा हो । शारीरिक श्रम गर्छन । ती मान्छे आएपछि खेतीपातीमा नै जालान भन्ने लाग्छ । केन्द्र सरकारले पनि कृषिमा जोड्नुपर्छ भनिरहेको छ । अहिले झन कृषिमा बजेट घटेको छ । हामीले अलिकति बढाएर ल्याउनेछौँ ।”

उनका अनुसार कृषिमा लाग्ने युवाहरुलाई सरकारले विभिन्न रुपमा सहयोग गर्नेछ । “विदेशबाट फर्किने युवाहरु रित्तो हात लिएर आउनेहुन् । हामीले कृषिमा जोड्न एकदमै जरुरी छ ।” उनले भने, “फर्किने युवालाई कृषिमा लक्षित कार्यक्रम भन्ने नयाँ कार्यक्रम मैले राखेको छ । विज्ञसँगको छलफल पनि जारी छ ।”

मन्त्री थापाका अनुसार, बाँझा जग्गा, खोरियाहरुमा कृषि खेती गर्ने र त्यहाँ खेती गर्नेहरुलाई हामीले केही प्रतिशत भाडा तिरिदिने सरकारको योजना छ ।  यसबाहेक, सिँचाइको कार्यक्रम थप व्यवस्थित गर्नुपर्ने कार्यक्रम ल्याउने, आधुनिकिकरणका उपकरण सहयोग गर्ने लगायतका कार्यक्रम ल्याउने उनले बताए ।

“व्यावसायिक रुपमा खेती गर्ने युवाहरुलाई सोही अनुसारको सहयोग गर्ने भनेका छौँ । आवश्यकता अनुसारका प्याकेज ल्याउँला । उनीहरुको इच्छा बुझेर सो अनुसारको तालिम पनि दिनेछौँ, ” उनले भने ।