अनेकौं आकलन र अड्कलबाजीका बीच कास्की–२ को उपनिर्वाचनमा भारी मतान्तरसहित विजय हुँदै नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीका उम्मेदवार विद्या भट्टराईले अन्ततः आफ्नो जीवनयात्रा संसद्तर्फ डोर्‍याएकी छन् । शनिबार भएको मतदान र आइतबार सम्पन्न मतगणनामा उनले नेपाली कांग्रेसका उमेदवार खेमराज पौडेललाई ८ हजार ४०३ मत उछिनिन् । विजयको झण्डा फहराइन् ।

संसद् भवनको बाटो खुलेसँगै विद्याको राजनीतिक पुनरागमन भएको छ । उनी अब कास्की–२ बाट प्रतिनिधिसभामा जनताको प्रतिनिधिको रूपमा उभिनेछिन् । जनताको मत र मन दुवै जितेर संसद्को बाटोतिर अघि बढ्दैगर्दा आफ्नो जीवनका नौ महिना भने निकै कठिन अवस्थामा गुजारिन् । 
राजनीतिबाट ओझेल परेर अध्यापन–प्राध्यापनतिर पाइला अगाडि बढाउँदै गर्दा विद्याले सायदै सोचेकी हुँदिहुन्– म पुनः आँसुको भेल तरेर राजनीतिमै फर्कनुपर्छ ।

० ० ०

ठीक नौ महिनाअघि । फागुन १५, २०७५ को ओसिलो दिनलाई स्मरण गरौं । 

मध्य फागुनको उच्चाटलाग्दो दिन निकै विरक्तलाग्दो दियो । छिनछिनमा पानी परिरहने । एककिसिमले आङमा ठिहिरो जमाउने थियो । र, उस्तै अँध्यारो पनि ।

तर विद्या बेखबर थिइन् ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालयको अनुसन्धान केन्द्रमा काम सुरू गरेको ४० दिनमात्र भएको थियो । त्यसदिन पनि आफ्नो काम तल्लिन थिइन् ।

यता विद्याको जीवनमा सुनामी आइसकेको थियो ।

पति संस्कृति पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री रवीन्द्र अधिकारी ताप्लेजुङमा विमानस्थल अवलोकन गर्न गएका थिए । तर मन्त्री क्वाटरबाट बाहिरिँदै गर्दा उनले शुभयात्र भन्न समेत पाएकी थिइनन् । हतारो छपक्कै छोपेको थियो ।
उनी कार्यालय जाने बेलासम्ममा अधिकारी हिँडिसकेका थिए ।

कार्यालय पुगेको दुई घण्टा नबिन्तै उनको मोबाइमा लगातार घण्टी बज्न थाल्यो । फोन एकातिर थन्क्याएर काममा व्यस्त रहेकी विद्याले फोन बजिरहेको चालै पाइनन् । त्यतिबेरसम्म उनको जीवनमा अकल्पनीय घटना घटिसकेको थियो । सहकर्मीले हेलिकप्टर दुर्घटनाको खबर सुनाए । 
विद्या रन्थनिँदै विश्वविद्यालयबाट निस्किएर मूल सडकमा आइन् । विद्या पैदलै मन्त्री क्वाटरतिर सोझिएको थाहा पाएपछि त्रिविले गाडी पठाइदियो ।

उनी त्यही गाडी चढेर  पुल्चोकतर्फ सोझिइन् । सीधै मन्त्री क्वार्टर पुगिन् । सानो छोरा स्वराज भर्खर स्कुलबाट आएका रहेछन् । उनको अनुहारमा पहिलेजस्तै कान्ति थियो । आफ्नो थाप्लामाथि खनिएको ‘भ्रामरी’बारे विल्कुल अनभिज्ञ थिए । सदाझैँ भावभङ्गिमामा आमाको काखमा लुटपुटिए । 

छोराको चहकिलो मुहारदेखेपछि विद्याले थोरै त्राण पाइन् । आफ्नो अनुहारको बादल हटाइन् । मनको अँध्यारो पन्छाइन् । आँखाको आँसु आँखामै दबाइन् । छोराको मुहारतिर हेरेर फिसिक्क हाँसिन् । पुलकित हुँदै छोरो फुत्त भित्र पस्यो । 

चुकचुकाउँदै शुभेच्छुक, आफन्त आउनेक्रम बढिहाल्यो । पाँच बजेसम्म सयौँ मानिस निवास पुगिसकेका थिए । तर कसैले मुख फोरेर यसै भयो भन्न सकेनन् । आउजाउ गर्नेले केही नबताएपछि दुर्घटनामात्रै होला भनेर मनलाई आफैँ थुम्थुम्याइन् ।

अपराह्नसम्म विद्याको मनले रवीन्द्रको जीवनदीप निभिसकेको निक्र्याेल गरिसकेको थिएन ।

पाँच बज्यो । 

राजन भट्टराई बसेको ठाउँबाट जुरुक्क उठे । विद्यालाई माथिल्लो तलामा बोलाए । मन मसक्क बाँधेर, आँखाको आँसु हत्केलाले थामेर भने, “बहिनी ! ज्वाइँ रहनुभएन ! अब आफूलाई सम्हाल !”

दिनको रङ रातमा नबदलिँदै विद्याको जीवन अन्धकारले छोप्यो । चन्द्रागिरिमा डुबेको घाम सदाका लागि अस्ताएको भान भयो ।  मनको बाँध भत्कियो । आँखाबाट बलिन्द्रधारा आँसु चुहिए । मन्त्री क्वार्टरमा सान्त्वना दिन भेला भएकाहरूको सम्झाउने, बुझाउने तागत क्षीण भयो ।

राजनीतिको आरनमा अर्जापिएकी र सङ्घर्षको घामपानी सहेकी स्पातजस्ती विद्याले आफ्नै हत्केलाले आँसु थामिन् । आफैँले आफूलाई सान्त्वना दिइन् । आफैँले आफूलाई ढाडस थिइन् । आगाका फिलिङ्गाजस्ता, तामाका मुनाजस्ता दुई छोराको अनुहारले उनलाई आँसुमा बगिरहन दिएन । तिनै छोराको उद्दीप्त अनुहार शोकबाट बौरिने ओखती बन्यो ।

राजनीतिको त्यो विश्राम

रवीन्द्रले आफ्नो भौतिक शरीर लिएर गएका दिए । सपनाहरू विद्याकै काखमा सुम्पिएर । रवीन्द्रको उन्मुक्त हाँसो । जीवन्त माया ओझेल परे पनि कास्केली जनताको सपना र आफ्नै जीवनको सपना पूरा गर्ने दायित्य विद्याको काँधमा सरेको थियो ।
राजनीतिले नै रवीन्द्रसँग भेट गराइदिएकाले त्यो लिगेसीबाट पर हुन कसरी सक्थिन् र !

रवीन्द्रसँगको भेटघाटदेखि २१ वर्षे वैवाहिक सम्बन्ध र राजनीतिक जीवनाका पाना पछि बाह्रखरीको कुराकानीमा उनले सुनाएकी थिइन् ।

“राम्रो चिनजान भएको २०५० पछि हो । चिन्न त म त्यो भन्दा अगाडि नै आत्मीय साथीका हिसाबले चिन्थेँ,” उनले ती दिन सम्झँदै भनिन्, “२०५० सालमा हेटौडामा सम्पन्न अनेरास्ववियुको १२ औँ राष्ट्रिय सम्मेलनमा उहाँ कोषाध्यक्षमा निर्वाचित हुनुभयो । म महिला विभाग प्रमुख थिएँ । पछि अर्को अधिवेशनमा उहाँ महासचिव बन्नुभयो । म महिला विभाग प्रमुख नै बनेँ । त्यतिबेला ११ जनाको सचिवालय सदस्य बन्यो । त्यो अधिवेशनदेखि नै संगठनभित्र दुईवटा धार देखिएका थिए । वामदेव गौतम नेतृत्वमा माले गठन हुँदा सचिवालय भित्र ५–५ जनाको मत विभाजन भयो । म त्यतिबेला निर्णायक थिएँ । हामी पार्टी विभाजन पछि पनि सँगै भयौँ ।”  

साथी–साथीको सम्बन्ध प्रेममा बदलिइसकेको थियो । उनीहरू निकै अगाडि बढिसकेका थिए ।

त्यतिबेला संगठनभित्र उनीहरूको सम्बन्धलाई लिएर अनेकन अड्कलबाजी हुन्थे । रवीन्द्र– विद्याको प्रेम क्षणिक हो भन्ने बुझाइले पनि घर गरिरहेको हुन्थे ।

त्यसलाई उनीहरूले गलत सावित गरिदिए ।

“मेरो खुट्टामा समस्या थियो । त्यही कारण देखाएर रवीन्द्रले विद्यालाई विवाह गर्दैन, प्रेमको भ्रम मात्र छरेको हो भन्ने एउटा जमात थियो । अर्कोचाहिँ हामीलाई समर्थन गर्ने समूह पनि थियो । त्यो समूहले चाँडोभन्दा चाँडो हामीहरू विवाह बन्धनमा बाँधिएको हेर्न चाहन्थ्यो,” उनी भन्छिन् ।

२०५६ सालमा उनीहरू बीच विवाह भयो । विवाहपश्चात् उनी केही समय विद्यार्थी राजनीतिमै अटाइन् । दुवै एकै ठाउँमा हुँदा आफूलाई विकास गर्न र नेतृत्व गर्न गाह्रो होला ठानेर सल्लाहमै विद्याले आफूलाई विद्यार्थी राजनीतिको मञ्चबाट ओरालिन् ।

जनसङ्गठनका अरू हाँगाबिगाले पनि उनको भूमिकाको अपेक्षा गरिरहेको थियो । उनी पार्टीकै महिला सङ्गठन अनेमसङ्घतिर लागिन् । कार्यालय सचिव भएर काम गरिन् । तर लामो समय होइन ।

“त्यसपछि म राजनीतिमा त्यति सक्रिय हुन छाडेकी थिएँ । मैले आफ्नो पढाइलाई निरन्तरता दिएँ । उहाँले मलाई कहिल्यै यो, त्यो गर भनेर आदेश, निर्देश दिनुभएन । मैले राजनीतिमा विस्तारै निष्क्रिय हुँदा उहाँले कहिल्यै किन भनेर सोध्नुभएन, आफ्नो रुचि अनुसार नै अगाडि बढ्न भन्नुहुन्थ्यो । हात हालेका कुरामा अब्बल हुनुपर्छ भन्ने उहाँको मान्यता थियो,” उनी पति रवीन्द्रबारे सुनाउँछिन् ।

राजनीतिबाट निवृत्त भएपछि विद्याले प्राध्यापनतिर बाटो मोडिन् । तथापि विद्या र रवीन्द्रबीच  सल्लाह भइरहन्थ्यो । विद्याकै सहयोगमा रवीन्द्रको राजनीतिक जीवन शिखरित हुँदै गयो । 

मन्त्री भएपछि रवीन्द्र विद्याकै सहयोगमा अघि बढ्थे ।

वाइडबडीमा रवीन्द्रको नाम मुछियो । तर रवीन्द्र विचलित थिइनन् । सत्य छिट्टै उद्घाटित हुनेमा विश्वस्त थिए । विद्या अहिले पनि सम्झन्छिन्, “म निर्दोष छु भन्ने कुरा तिमी –लाई थाहा छ । म विचलित भएको छैन । राजनीतिमा यस्ता आरोप झेल्नुपर्छ । समयले नै यसको जवाफ दिँदै जान्छ । उहाँ भन्नुहुन्थ्यो ।”

र, फेरि राजनीतिमा

पतिवियोगको पीडा भुलाउँदै उनी फेरि नित्य काममा नै फर्किइन् । मन बाँधेर ओठमा मुस्कान छरेर छोराहरुको अभिभावकत्व पूरा गर्नु उनको दायित्व थियो । धेरैले आकलन र अनुमान गर्न थालेका थिए, विद्या अब पूर्णकालीन राजनीतिमा फर्किनेछन् । उनका पतिको अभिभारा, जनताका सपना, रविन्द्र अधिकारीका सपना अब विद्यालय पुरा गर्नेछिन् ।

विद्याको राजनीतिक जीवन पुरानै भएता पनि नियमित भने थिएन । पटकपटक संवादको बेलामा पनि उनले दिने एउटै जवाफ थियो, “पार्टीले के निर्णय गर्छ ।”

पार्टीले निर्णय नगरी मुख फोरेर परिस्थिति बिगार्नु हुँदैन भन्नेमा हमेसा सचेत देखिन्थिन्, विद्या ।  आफू निर्णय र आगामी यात्राबारे स्पष्ट थिइन् । कास्कीका जनताले पनि उनकै चाह राखे । उनलाई नै रवीन्द्रका सपनाको उत्तराधिकारी स्वीकार गरे ।

० ० ०

सरकारले मंसिर १४ गते उपनिर्वाचन गर्ने घोषणा गरेसँगै कास्कीको चुनावी माहोल पनि स्वभाविक रूपले नै तातिँदै गयो । देशमा नै एकमात्र उपनिर्वाचन हुने क्षेत्र र सत्तारुढ दलको उमेदवार को बन्ने भन्ने बहसले यहाँको राजनीतिक माहोल हरेक दिन गर्माउँदै गयो ।

निर्वाचन आयोगले कात्तिक २१ गते मनोनयन दर्ता गर्ने कार्यतालिका सार्वजनिक गरेपछि उम्मेदवार आकांक्षीहरू देखिन थाले । नेकपाको गढको रुपमा चिनिएको यस क्षेत्रबाट चुनावमा भाग लिएर संसदमा जाने रहर धेरै पाकापुराना तथा युवा नेताहरुले आकांक्षा राखे । तर, अनेकौँ आकांक्षाको बीचमा पनि विद्या भट्टराइले के भन्छिन्, भन्ने कौतुहलता पनि उत्तिकै थियो ।

त्यो, कौतुहलता मंसिर ८ गते नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी नेकपा कास्कीले मेटाइदियो । नेकपा केन्द्रीय कमिटीले तीनजनाको नाम सिफारिस गर्न परिपत्र गरेता पनि यहाँको जिल्ला कमिटीले सर्वसम्मत रुपमा विद्या भट्टराइको नाम समर्थन ग¥यो र प्रदेशलाई सिफारिस ग¥यो । उक्त दिन पनि विद्या भट्टराइको जवाफ थियो, ‘अहिले नबोलौँ, प्रदेश कमिटीले के भन्छ कुरौँ ।’

प्रदेश कमिटीले विद्या बाहेक दुई जना थपेर केन्द्रमा सिफारिस गर्‍यो । तर, केन्द्रले विद्यालाई नै उम्मेदवार बनाउने निर्णय गरेपछि उनको राजनीतिक पुनरागमन भयो ।

तर, उम्मेदवार बनेतापनि चुनौतीका चाङ लिएर कास्की फर्किएकी थिइन्, विद्या । “म कस्केलीकी छोरी बनेर आएकी छु,”– पहिलोपटक नेकपाको जिल्ला कमिटीमा उनले दिएको अभिव्यक्ति थियो यो ।

त्यही अभिव्यक्तिलाई, रवीन्द्रका सपनालाई सार्थक पार्नका निम्ति, पोखराको विकास गर्नका निम्ति मत माग्दै उनी हरेकका घरदैलोमा पुगिन र कास्कीका मतदाताले उनलाई उपहारस्वरुप प्रतिनिधिसभा सदस्यमा विजयी गराए ।