मिथिलाको राजधानी जनकपुर चुनावले तातेको छ । कांग्रेस नेता विमलेन्द्र निधि र राष्ट्रिय जनता पार्टी नेपालका अध्यक्ष मण्डलका सदस्य राजेन्द्र महतोबीचको चुनावी प्रतिस्पर्धाले जनकपुरको चुनावी गर्मी ह्वात्तै बढेको हो । जनकपुर उपमहानगरको १ देखि १६ र २०, २३, २४, २५ वडा, त्यस्तै नगराइन, विदेह नगरपालिका, धनौजी, मुखियापट्टी र मुसहरमिया गाउँपालिका समेटेर बनेको धनुषा–३ मा दुई ‘हेभिवेट’ मैदानमा छन् । र, प्रतिस्पर्धा यी दुईबीच नै हुने आँकलन गरिएको छ ।
कार्यकर्ता भेटघाट र चुनावी घरदैलोमा व्यस्त रहेका निधिसँग स्थलगत रिपोर्टिङका लागि धनुषा, जनकपुरधाम पुगेका बाह्रखरीकर्मी अक्षर काका र शिवनारायण गिरीले गरेको कुराकानीको सारसंक्षेप–

लामो समय आन्दोलनबाट आक्रान्त भयो मधेस, निर्वाचनको माहोल कस्तो छ जनकपुरको ?

चुनावको माहोल उत्साहप्रद छ । यहाँका जनताले ‘तपार्ईंलाई भोट दिन्छौँ’ भनेका छन् । घरदैलोमा जनताको सहभागिता बढ्दो पाएको छु ।

मतदाताको अपेक्षा के छ ?

विकास र स्थायीत्व नै मतदाताको अपेक्षा रहेको छ । बाटो बनोस्, रोजगारीको व्यवस्था होस्, जनकपुरको सर्वाङ्गिण विकास होस्, २ नम्बर प्रदेशको राजधानी बनोस् भन्ने नै जनताको चाहना छ ।
अर्को मधेसका जनताले पाएका अधिकार सुरक्षित होस् । र, थप अधिकार पनि पाइयोस भन्ने उहाँहरूको भनाइ रहेको छ ।

जनकपुर मिथिलाञ्चलको कला, सभ्यता, संस्कृतिको केन्द्र, २ नम्बर प्रदेशको राजधानी बनाउने कुरा पनि आइरहेको छ । तर, यो त फोहोर र दुर्गन्धको राजधानीजस्तो देखिन्छ नि ?

त्यस्तो होइन । जनकपुर निर्माण अवस्थाको चरणमा छ । तपाईं गल्लीगल्ली घुम्नुभएको छ, तपाईंले त्यहाँ देख्नसक्नुहुन्छ, बाटो बनेको छ । एडीबीले बाटो बनाइरहेको हुनाले अव्यवस्थित देखिएको हो । काठमाडौँ पनि केही दिन अगाडि फोहोरकै राजधानी थियो नि त । बाटो बनिरहँदा धूलो, धुँवा उड्छ, फोहोर थुप्रिन्छ, यहाँ त्यस्तै भएको हो । निर्माणको अवधीलाई फोहोरको अवधी भन्न कहाँ मिल्छ ?

तपाईंका मुख्य प्रतिस्पर्धीको रूपमा राजेन्द्र महतो मैदानमा हुनुहुन्छ, उहाँ मधेस आन्दोलनको शीर्ष व्यक्तित्व पनि हुनुहुन्छ, चुनौती कत्तिको छ ?

मेरो प्रतिस्पर्धी राजेन्द्र महतोमात्रै होइन, वाम गठबन्धनकातर्फबाट रामसिंह यादव पनि हुनुहुन्छ । उहाँहरू दुवैलाई प्रतिस्पर्धी मानेको छु ।

कम्युनिष्ट गठबन्धन, राजपा–संघीय समाजवादी फोरम गठबन्धनको तुलनामा कांग्रेस गठबन्धनको अवस्थाचाहिँ कस्तो छ ?

यहाँ लोकतान्त्रिक शक्तिहरूबीच चुनावी तालमेल हुन सकेन । यहाँ नेपाली कांग्रेस एक्लै छ । त्यसो त सबै पार्टी एक्लै छ यहाँ । कम्युनिस्टहरूको मात्रै गठबन्धन छ यहाँ । वाम बाहेक अरू कुनै शक्तिहरू गठबन्धनमा छैनन् ।

राजपा र संघीय समाजवादी फोरम नेपालले पनि साझा उमेदवार उठाएका छन् नि ?

राजपा र संघीय समाजवादी फोरमको आन्तरिक विवाद छ । राजपाका उमेदवार यहाँ सहमति कायम गरेर आउनुभएको होइन, जबरजस्ती आउनुभएको हो । आन्तरिक द्वन्द्व छ, उहाँहरूबीच ।

राजपाका उमेदवार राजेन्द्र महतोले ‘मधेस विरोधी संविधान बनाउने कांग्रेसलाई किन भोट हाल्ने ?’ भनेर प्रश्न गरिरहनुभएको छ नि ?
 

मधेस विरोधी संविधान बनाएको भए उहाँ किन लड्नुभयो चुनाव ? संविधान मधेस विरोधी होइन । संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक संविधान हो । यो नेपाली जनताको, नेपाली राष्ट्रियताको हितको लागि अत्यन्त ऐतिहासिक संविधान हो । उहाँलाई संविधान मन परेको छैन भने चुनावमा भाग नलिएको भए हुन्थ्यो नि ? संविधान मान्दै चुनावमा भाग लिने फेरि संविधान मधेस विरोधी हो भन्न पाइन्छ ? उहाँहरूको द्वैध चरित्र र नीति हो यो ।

संविधान संशोधनमा नेपाली कांग्रेसको भूमिका राम्रो भएन । ३८३ मत ल्याएर प्रधानमन्त्री जित्ने तर, संविधान संशोधनका पक्षमा त्यो मत नदेखिएको त साँचो हो नि ?

संविधान संशोधन गर्न त हामीले कोसिस गरेकै हो । नेपाली कांग्रेससँग दुई तिहाई मत थिएन । नेपाली कांग्रेससँग दुई तिहाई मत नहुँदा संशोधन विफल भएको हो । मधेसी जनताको हक अधिकारका लागि संविधान संशोधन गर्न हामीले भरमग्दुर प्रयास गरेका हौँ । एमालेले असहयोग गरेपछि संविधान संशोधन भएन । यसमा नेपाली कांग्रेसमाथि दोष थोपर्ने कुरा छैन ।

तपाईंहरू लामोसमयदेखि मधेसबाट जितेर जानुभएको छ । तर मधेस शिक्षा, स्वास्थ्य, विकासका पूर्वाधार आदिमा कर्णाली भन्दा पछि परेको छ, किन ?
 

देशभरि नै यही अवस्था छ, तराई–मधेसमामात्रै होइन । त्यसैले त राजनीतिक प्रणाली, शासन प्रणालीमै परिवर्तन चाहिएको हो । संघीय शासन प्रणाली चाहिएको यसै कारणले गर्दा हो । संघीय प्रणालीमा जाँदा आ–आफ्नो क्षेत्रको विकास प्रदेशको सरकारबाट भयो भने दूरवस्थाको अन्त्य हुन्छ । र त, राजनीतिक शासन प्रणाली फेर्नका लागि लडेका हौँ हामी ।

विगतमा चुनाव जितेर जाने जनप्रतिनिधिहरू पनि जनताप्रति जवाफदेही भएनन् भन्ने गुनासो छ मतदाताको ?

हिजो जनताले हामीलाई संविधान बनाउन पठाएको हो । हामीले संविधान बनायौँ । हिजाको प्रतिवद्धता पूरा भएनन् भन्ने के आधार छ ?

संविधान त बनाउनु भयो तर त्रुटीपूर्ण आयो भनेर मधेस असन्तुष्ट छ नि ?

संविधान जारी भएपछि कांग्रेसकै अगुवाइमा दुई पटक संशोधनमा गयो नि । जनसंख्याको आधार संसदमा प्रतिनिधित्व हुने, प्रदेशसभा र राष्ट्रियसभामा प्रतिनिधित्व हुनुपर्छ भनेर संशोधनको अगुवाइ गर्ने मै हुँ । संविधान त्रुटीपूर्ण छ भन्नलाई पनि त संविधान त बन्नुपर्यो नि ! संविधान नबनेको भए मुलुक अप्ठ्यारो परिस्थितिमा गइहाल्थ्यो नि । पहिला संविधान जारी गरौँ, त्यसपछि समस्या, असन्तुष्टिको हल खोजौँला भनेर संविधान बनाएका हौँ ।

यहाँको विकास भएन भन्ने उहाँहरूको गुनासो होला नि त ?

विकास अपेक्षाकृत भएन होला । तर, हुँदै नभएको होइन नि । हिजो दुईदुई पटक चुनेर पठाएको संविधान बनाउन हो । संविधान बनायौँ । अबको चुनावचाहिँ गास, बास, कपासका लागि हो, आर्थिक समृद्धिका लानि हो । 

त्यसैले हामीले भनेका छौँ– नेपाली कांग्रेसकै नेतृत्वका शान्ति र संविधान; अब नेपाली कांग्रेसकै नेतृत्वमा समृद्धिको अभियान भनेर नारा दिएको त्यही कारणले हो । हिजो कांग्रेसलाई संविधान बनाउन जनताले चुनो, बनायौँ । अब समृद्धि पनि ल्याउँछौँ ।

स्थानीय निर्वाचनको मत विश्लेषण गर्ने हो कांग्रेस कमजोरै देखिन्छ यहाँ, चुनाव जित्नुहुन्छ त ?

पहिलो कुरा स्थानीय तह निर्वाचनको मत परिणामलाई हेरेर राष्ट्रिय निर्वाचनको परिणामको बारेमा अनुमान गर्नु त्रुटीपूर्ण हुन्छ । पहिलो कुरा त निर्वाचन क्षेत्र नम्बर ३ हो यो, जनकपुर उपमहानगरमात्रै होइन, नगराइन, विदेह नगरपालिका, मुखियापट्टि, धनौजी, मुसहरमिया गाउँपालिका पनि छ । स्थानीय निर्वाचनको कुरा गर्ने हो भने पपुलर भोटमा कांग्रेस नै अगाडि छ । मेरो कुरा होइन, निर्वाचन आयोगकै तथ्यांकलाई हेर्ने हो भने कांग्रेस ५००० मतले अगाडि छ यहाँ । जनकपुर उपमहानगरमा पनि मेयर, उपमेयरमात्रै हारेको हो । तर वडाहरूमा कांग्रेस अगाडि छ । पपुलर भोटमा कांग्रेस अगाडि छ ।

मधेस आन्दोलनको केन्द्र हो जनकपुर, आन्दोलनको ‘सेन्टीमेन्ट’ राजेन्द्र महतोलाई जान्छ नि ?

विल्कुल छैन । जनकपुरमा मधेस आन्दोलन कांग्रेसले चलाइदिएकाले भएको हो । अरूले चलाएर भएको होइन । कांग्रेसले नै चलाएको हो ।

जनकपुरको सर्वाङ्गिण विकासका लागि यहाँको योजना केके छन् त ?
 

पहिलो, म जनकपुरलाई प्रदेशको राजधानी बनाउँछु । दोस्रो, ढल्केबर–जनकपुर–झठीसम्म ६ लेनको मार्ग मैले नै निर्माण गर्न लगाइरहेको छु । यो पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवा प्रधानमन्त्री भएको बेला झठी–पिप्रोन जोड्ने व्यापारिक नाका निर्माण गर्ने सम्झौता भएको हो, भारतसँग । जनकपुर दुई नम्बर प्रदेशको महत्त्वपूर्ण व्यापारिक केन्द्र बन्दैछ ।

तेस्रो, जनकपुरमा राजर्शी जनक विश्वविद्यालय स्थाना गर्ने ठूलो सपना थियो । विश्वविद्यालयसम्बन्धी ऐन पारित भएको छ, कार्यान्वयनमा जान्छ त्यो । 

जनकपुर आर्थिक केन्द्र, प्रदेशको राजधानी, सांस्कृतिक, धार्मिक र अध्यात्मिक केन्द्र र सँगै शिक्षाको केन्द्र पनि बन्दै छ । यसैमार्फत जनकपुरको समृद्धि मेरा प्रतिवद्धता हुन् ।