काठमाडौं । अव्यवस्थित जीवनशैली, खानपान र जीवनयापनका कारण नेपालमा क्यान्सर रोगी बढेका छन् । शरीरका विभिन्न भागमा क्यान्सर हुन सक्छ । यहाँचाहिँ थोरासिक  क्यान्सरबारे चर्चा गरिएको छ ।

करङहरूले घेरिएको हाम्रो शरीरको भागलाई थोराक्स भनिन्छ ।  यो भागमा हुने क्यान्सरलाई नै थोरासिक क्यान्सर भनिन्छ । थोरासिक क्यान्सरमा मुख्यतः फोक्सोको क्यान्सर, खाने नलीको क्यान्सर, थाइमस ग्रन्थीको क्यान्सर र सास नलीको क्यान्सर पर्दछन् । थोरासिक क्यान्सर हुने कारण मुख्यतः धुम्रपान नै हो । अत्यधिक चुरोटको सेवन गर्ने मानिसहरूमा थोरासिक क्यान्सरको जोखिम बढी हुन्छ ।

विश्वमा सबैभन्दा बढी मानिसहरुमा हुने क्यान्सर फोक्सोको क्यान्सर हो । फोक्सोको क्यान्सरबाट वर्षेनी लाखौँ मानिसको मृत्यु हुन्छ । र, नेपालमा पनि फोक्सोमा क्यान्सर भएका रोगीहरूको संख्यामा बढोत्तरी आइरहेको छ ।

 सर्वेक्षणअनुसार क्यान्सरबाट हुने कुल मृत्युमध्ये सबैभन्दा बढी मृत्यु फोक्सोको क्यान्सरले गर्दा नै हुन्छ । र हाम्रो देश पनि यसको अपवाद बन्न सकेको छैन ।

फोक्सोको क्यान्सर हुने कारण
करिव ८० देखि ८५ प्रतिशत फोक्सोको क्यान्सर धुम्रपानले गर्दा हुन्छ । धुम्रपानलाई दुई प्रकारको भन्न सकिन्छ, एक्टिभ र प्यासिभ । एक्टिभ वा सक्रिय भनेको आफैँ धुम्रपान गर्ने व्यक्ति हो, प्यासिभ वा निष्क्रिय भनेको आफैँ कहिल्यै धुम्रपान नगर्ने तर धुम्रपान गरिरहेको व्यक्तिको नजिकै बस्दा हुने हो । यसरी लामो समय सम्मको निष्क्रिय धुम्रपानले पनि फोक्सोको क्यान्सर हुन्छ । अर्थात् धुम्रपानले आफूलाई मात्र होइन अरूलाई पनि नराम्रो असर गर्छ । करिव १० प्रतिशत फोक्सोको क्यान्सर चाँहि हाम्रो वातावरणमा भएको प्रदुषणले गर्दा हुन्छ । वातावरणमा हुने रेडोन ग्यास यसको प्रमुख कारक तत्व हो । 

करिव ५ प्रतिशत फोक्सोको क्यान्सर वंशाणुगत हुनसक्छ । मानिसको शरीर असंख्य जीनहरुले मिलेर बनेको हुन्छ, जीनमा भएको कुनै विशेष विकारले वंशाणुगत क्यान्सर हुनसक्छ । 
लक्षणहरू 
खोकी लाग्ने, 
छाती दुख्ने,
सास फेर्न गाह्रो हुने,
थकाई लाग्ने,
खान मन नलाग्ने हुन्छ ।
सुरुको अवस्था लक्षणविहीन पनि हुनसक्छ । रोग बढ्दै गएपछि लक्षणहरु विस्तारै देखिँदै जान्छन् । हामीले विचार गर्ने भनेको फोक्सोको क्यान्सर र फोक्सोको क्षयरोग दुवैको लक्षण उस्तै हुन्छ । त्यसैले विरामी मात्र होइन, चिकित्सकहरु पनि रोग पहिचान गर्न अलमलिन सक्छन् । त्यसैले फोक्सोको क्षयरोगको शंका भएका विरामीहरु सञ्चो नभईरहेको अवस्थामा फोक्सोको क्यान्सर हो कि होइन भनी जाँच गर्नु अनिवार्य हुन्छ । 

रोग पत्ता लगाउने तरिका 
यो रोग पत्ता लगाउन बिभिन्न जाँचहरु आवश्यक हुन्छन जसमध्ये छातीको सी टी स्क्यान, ब्रोङ्कोस्कोपी (सासनलीको जाँच) र बायोप्सी जाँच प्रमुख हुन् । 

रोगको स्टेज र उपचार
फोक्सोको क्यान्सरको ४ वटा अवस्था (स्टेज) हुन्छ । पहिलो चरणमा क्यान्सर फोक्सोको सानो भागमा मात्रै सिमित रहेको र बाहिर नफैलिएको हुन्छ । यो स्टेजमा उपचार गरेमा पूर्णरुपले निको हुन सक्छ । 

रोग जति छिप्पिँदै जान्छ वा जति स्टेज बढ्दै जान्छ रोग सञ्चो हुने सम्भावना पनि घट्दै जान्छ । फोक्सो भन्दा बाहिरको अंगमा फैलिएको क्यान्सर चौथो स्टेजको क्यान्सर हो । यो सञ्चो हुने सम्भावना न्यून हुन्छ । पहिलो तथा दोस्रो स्टेजमा भएको क्यान्सर सर्जरीद्धारा निर्मुल पार्न सकिन्छ । आवश्यकता अनुसार सर्जरी पश्चात केमोथेरापी र रेडियोथेरापी गरिन्छ । तेस्रो चरणको क्यान्सरको मुख्य  उपचार केमोथेरापी र रेडियोथेरापी नै हो । चौथो चरणको क्यान्सर भएको व्यक्तिको उपचारको प्रमुख उद्देश्य जीवन सहज बनाउनु हो । यस स्टेजमा आवश्यकता अनुसार केमोथेरापी र रेडियोथेरापी गर्नुपर्ने हुन्छ । 

फोक्सोे क्यान्सरको नयाँ उपचार विधि
टार्गेटेड थेरापी नयाँ उपचार विधि हो । यो चौथो चरणको फोक्सोको क्यान्सरमा धेरै उपयोगी प्रमाणित भएको छ ।  यो विधिले क्यान्सर उत्पादन गर्ने प्रोटिनलाई नष्ट गर्ने काम गर्छ र क्यान्सरको उपचार गर्छ ।  संसारमा अहिले धेरै प्रकारका ‘टार्गेटेड थेरापी’ आएका छन् । यसले चौथो स्टेजमा भएको फोक्सो क्यान्सर विरामीको औसत आयु २ वर्षसम्म लम्व्याएको पाइएको छ । 

यो औषधि उपचार नेपालमा पनि छ र वीर अस्पतालमा पनि यो उपलब्ध छ । 

रोकथाम
धुम्रपान नगर्ने,
धुम्रपान गर्ने व्यक्तिले वर्षको कम्तिमा एकपटक स्वास्थ्य परीक्षण गर्ने,
धुम्रपान गर्ने व्यक्तिलाई लामो समयदेखि खोकी लागिरहेको छ भने क्यान्सर भयो कि भनी चेकअप गराउने  । 
(वीर अस्पतालका क्यान्सर रोग विशेषज्ञ डा. कर्णसँग यसिमा महतले गरेको कुराकानिमा आधारित)