.jpeg)
कविहरु भावुक हुन्छन्, उनीचाहिँ उपन्यासकार । तर पनि, उनी भावुक छन् । किनभने, उनका उपन्यास केवल उपन्यास होइनन् । भन्छन् नि, पोइटिक–नोभल । हो, उनको ‘ब्लकबस्टर’ उपन्यास ‘सेतो धरती’ पोइटिक–नोभल हो, अर्थात् कवितात्मक उपन्यास । यही किताबले अमरलाई पार्ट टाइम लेखकबाट फुलटाइम लेखक बनाइदियो । र, अरुलाई पनि आँट दियो- दामी किताब लेख्ने हो भने लेखकहरु पार्ट टाइम होइन, फुलटाइम बन्न सक्छन् । अमर उदाहरण बने ।
किताबले खास रुवाउन नपर्ने हो, भनौँ न किताबभित्रको कथाले । किनभने, त्यो किताब न हो, किताबभित्रको कथा न हो । तर, ‘सेतो धरती’जस्ता किताबको बेग्लै कुरा । अमरको यो पहिलो उपन्यास पढेर नरुने कोही पनि छैनन् । शायद कोही पनि छैनन् ।
अमरले केवल रुवाउने कथा लेख्छ भन्नेहरुलाई ‘करोडौँ कस्तूरी’ मार्फत उनले मीठो जवाफ दिएका छन् । ‘पानीको घाम’देखि ‘करोडौँ कस्तूरी’सम्मको यात्रामा उनले रिस्क लिएकै हुन् । रिस्क कहिलेकाहीँ कोही कसैका लागि बडो मीठो जवाफ बन्छ । अमरले जवाफ दिन सके । ‘करोडौँ कस्तूरी’भित्र पनि भावुकता छ, त्यसलाई ठोस खालको भावुकता भन्न सकिन्छ । त्यो उनका गम्भीर पाठकले मात्र अनुभूत गर्न सक्छन् । अरुले शायद सक्दैनन् कि ।
समयभन्दा निकै अघिका कथामा उनले ‘सेतो धरती’ लेखे । त्यो उनको चित्र कथा हो । जुन पढ्दा पाठकले मनमा तारा र उसले भोगेको जीवनको श्यामश्वेत चित्र कल्पना गर्छन् । र, समयभन्दा निकै अघिको कथाले समयभन्दा निकै पछि झन्डै स्तब्ध नै बनायो नयाँ पुस्ताका पाठकलाई । पाठकलाई स्तब्ध बनाउने साहित्य सफल साहित्य हो । अमर सफल भए । पाठक स्तब्ध ।
एउटा पुरुषले नारीको भावनालाई चित्रमय झलक दिन सहज भने पक्कै भएन अमरलाई । लेखक जब स्वयम् पाठक भएर ‘सेतो धरती’ पढे, उनी झनै भावुक बने । उनी स्वयम् पठक भएर रोए । पुरुष पात्रभन्दा पनि नारी पात्रका बारेमा उपन्यास लेख्दा बढी खुल्न सकिन्छ जस्तो लाग्छ उनलाई । यद्यपि, नयाँ उपन्यासको विषयमा उनी अहिल्यै खुल्न चाहँदैनन् ।
दुई/तीन महिनामा उनको नयाँ कृति पाठकसामु आउन लागेको भए पनि के र कस्तो कृति हो भन्ने कुरा उनीबाहेक यो कुरा कसैलाई पनि थाहा छैन । आफूले थालनी गरेको कार्य पूरा नभएसम्म हल्ला नगर्ने उनको बानी छ । यसपालि पनि त्यसै गर्दै छन् । हुन त हाम्रो बजार हल्लामा विश्वास गर्छ तर अमरले गर्दैनन् । कुकरको सिठ्ठी छुस्स-छुस्स लाग्यो भने भात पाक्दैन अरे, रमाइलो कुरा गर्न उनी खप्पिस छन् ।
हुन पनि उनी काँचो भात पस्कने हल्का लेखक अमर पक्कै होइनन् । त्यो त पाठकलाई थाहै छ ।
अक्सर, उत्कृष्ट कथा पस्कन सक्नु भनेको चित्रकारिता गर्नु हो । हो, अमर कुशल चित्रकार पनि हुन् । उनी रंग र कुचीका खेलाडी पनि हुन् । यो कुरा उनका कमै पाठकलाई थाहा छ । उनी एक कुशल चित्रकार पनि हुन्- ठ्याक्कै लैनसिंह वाङ्देल जस्तै ।
साहित्यमा भन्दा पनि उनी चित्रकारका रुपमा आफ्नो पहिचान बनाउन खोजेका थिए । यही सिलसिलामा उनले काठमाडौँमै बसेर छ महिना चित्रकलाको तालिमसमेत लिए । चित्रकलामा उनको रुची यतिसम्म थियो कि उनले विद्यालयमा ‘क’ लेख्नुभन्दा अगाडि साँढेको चित्र बनाएको सम्झन्छन् । रंगसँग खेल्न उनलाई बहुत मज्जा लाग्थ्यो ।
जीवनमा सबै कुरा सोचेजस्तो नहुनु पनि सुखद नै हुने रहेछ कतिबेला । किनभने, जीवन सुखद् संयोग पनि हो । उनलाई आफ्नै सुगन्ध थाहा नपाउने करोडौं कस्तूरी जस्तो भौँतारिएर हिँड्नु परेन । शादय उनलाई नेपाली साहित्यका अमर न्यौपाने हुनुपर्ने थियो र उनले समयमै आफ्नो सुगन्ध थाहा पाए ।
आख्यानमा छुट्टै उचाइ छ अमरको । २०६६ सालमा पहिलो कथासंग्रह ‘पानीको घाम’ले नै उनलाई थोरबहुत चिनायो । मदन पुरस्कार बिजेता ‘सेतो धरती’ले त उनलाई स्थापित नै गरायो ।
पुरुषले नारीको बारेमा लेख्नु अनुमान वा कल्पना मात्र हो भन्छन् आममानिस । तर, अमरको थ्योरी फरक छ । उनी भन्छन्, “नारीको सबै दुख पुरुषले नभोगे पनि नारीलाई पुरुषले अनुभव भने गर्न सक्छन् ।”
हरेक पुरुषको सफलताको पछाडि नारीको हात हुन्छ भन्ने एकथरी मान्यता छ । अमरले आफू सफल हुनुको श्रेय आफ्नी आमालाई दिन्छन् । आमाले भन्थिन्, “आफूले लेखेको कुरा पहिले आफैँ पढ्नू अनि आफूलाई चित्त बुझे अरुको पनि चित्त बुझ्छ ।”
आमाका उक्त वचन उपदेशझैँ मान्छन् उनी । भन्छन्, “आमाको साथ नभएको भए शायद ‘सेतो धरती’ लेख्न सक्ने थिइनँ होला ।”
हुन पनि उनले सेताम्मे धरतीको संस्कारमा बाँचेका थुप्रै आमाहरूका पीडा नयाँ पुस्तासँग बाँडे ।
‘सेतो धरती’ लेख्ने क्रममा उनले देवघाटमा गएर बूढी आमाहरूसँग थुप्रै अनुभव सँगाले । बिहानै चराको चिरविरभन्दा पहिले मन्दिरको घण्टीले उनलाई बिउँझाउँथ्यो ।
अमरले आफ्ना किताबमा आम मानिसलाई पात्र बनाउँछन् । ‘पानीको घाम’मा उनका पात्र थिए, सामान्य मानिस । भनौँ न ग्रास रुटका मानिस । ‘सेतो धरती’मा उनको पात्र भइन् हामीभन्दा कैयौँ दशकअघिको समय भोगेकी आम नारी । तेस्रो किताब ‘करोडौँ कस्तूरी’मा उनले प्रयोग गरे हास्यकलाकार हरिवंशलाई पात्रविम्ब बनाएर । ‘करोडौ कस्तुरी’, एउटा बहुमुखी प्रतिभा भएका व्यक्तित्वप्रति जिउँदो सम्मान हो रे, अमरलाई यस्तै लाग्छ ।
उनी सुनाउँछन्, “करोडौं कस्तूरी त्यस्ता हरिवंशहरुको कथा हो, जसले आफ्नो जीवनको कस्तूरी चिन्न सकेका छैनन् ।” अमरको त्यही ‘करोडौँ कस्तूरी’ दौलतविक्रम विष्टको ‘चपाइएको अनुहार’ उपन्यासजस्तै लागेको छ केही पाठकलाई ।
अमर साहित्यमा स्थापित हुनुपूर्व चितवनमै शिक्षण पेशामा संग्लग्न थिए । १२ वर्षको शिक्षण पेशा र आफू विद्यार्थी भएर पढेको अनुभवको मिश्रण हो दोस्रो उपन्यास ‘करोडौँ कस्तूरी’ । चितवनको रंगीला गाउँमा आफू पढेको स्कुलकालीन गतिविधिलाई उनले उपन्यासमा उतारे । र, अहिले पाठकले आफ्नो मस्तिष्कमा उतार्दैछन्, कलाकार हुनुपर्ने मान्छे डक्टर हुनु हुँदैन र डक्टर हुनुपर्ने मान्छे कलाकार भए भद्रगोल हुन्छ ।
“‘सेतो धरती’ र ‘करोडौँ कस्तूरी’मा कुन प्रिय लाग्छ ?” सयौँले उनलाई सोधिसकेको प्रश्न फेरि खेपे उनले र मनभित्रबाट आएको आवाज सुनाए, “‘सेतो धरती’ हृदय (अर्थात मन)सम्म पुग्छ भने ‘करोडौं कस्तूरी’ मस्तिष्कसम्म ।”
उनलाई लाग्छ-मस्तिष्कले लेख्न गाह्रो हुन्छ, मनले लेख्न सजिलो । त्यसैले त ‘सेतो धरती’ तीन महिनामा तयार भयो तर ‘करोडौँ कस्तूरी’ तयार पार्न तीन वर्ष लाग्यो ।
त्यसैले मनदेखि मस्तिष्कसम्मको दूरी बडो शानदार लाग्छ उनलाई ।
पोयटिक नोभलिस्टका बारे एउटा खुलासा-मनदेखि मस्तिष्कसम्म प्रहार गर्न सक्ने लेखकले केही समयमा कविता संग्रह पनि ल्याउँदै छन् । हेरौँ, उनको यो संग्रहले कसलाई कति कहाँ कहाँ प्रहार गर्ला !
